Vlora – Valona Albanija
Vlora – Fljora – Valona je primorski albanski grad, na mestu gde se Jadransko more spaja sa Jonskim morem, jedan najvećih i najnaseljenijih gradova Albanije sa oko 150000 stanovnika. Grad Vlora – Valona se nalazi 130 km južno od Tirane i 120 km od međunarodnog aerodroma Majka Tereza i 123 km severno od Grčke – Ostrva Krf, na jugozapadu prekrasne obale Jonskog mora, okruženog maslinjacima i podnožjem prekrasnih i vrletnih Keraunskih planina koje se pružaju u dužini oko 100 km severozapadno od grčke granice do Otrantskog prolaza-moreuza. Zapadnu prethodnicu grada Vlore – Valone čine nenaseljeno ostrvo Sazan /na italijanskom Saseno, koga su prvi put koristio fašistički italijanski režim tokom 1930-tih, a tokom Hladnog rata je bio odbrana albanskoj komunističkoj vladi i baza sa 3000 vojnika/ na ulazu u Valonski zaliv i pouostrvo Karaburun, sa kojima Vlora – Valona drži “ključeve” Otrantskog prolaza, a posetioce privlače i laguna Zvernec i tvrđava Kanina.
Prefektura grada Valone obuhvata 4 grada – Vlora-Valona, Selenica, Himara i Orikum i najviše je naseljena Grcima, ovde živi oko 90000 grckih stanovnika. U Valoni – Fljori – Vlori se nalazi druga po veličini luka Albanije i destinacija iz koje polaze feriboti koji povezuju Rivijeru Albanije sa Grčkom i Italijom, linijama Krf – Saranda, Brindizi – Vlora, Bari – Vlora.
Valona – Fljora – Vlora ima bogato istorijsko i antičko nasleđe, koje datira iz 6. veka pre nove ere, kada je grad nosio ime Aulona. Upravo u zalivu Valona je bila zvanična granica rimskih provincija Epira – Epirus Nova i Epirus Vetus, a kasnije, u 9. veku je ovo područje bilo granica između Bugarskog carstva Cara Samuila i Vizantijskog carstva. Ostaci ogromnih zidina koje su okruživale antičku Aulonu pronađene su u centru Valone, u blizini trga zastava – Sheshi i Flamurit, na kome je skulptura koju je izradio albanski vajar Mumtaz Dhrami. 1081. godine je grad pao pod normansku upravu, pa je bio sedište u kome je stolovao srpski knez Mrkša Žarković, a u 14. veku je pripadao “Kraljevstvu Arnavutluka” kojim je vladao srpski princ Balša do 1417. godine, kada grad pada pod upravu Otomanskog carstva. Od 1812. godine je grad pod upravom Ali Paše Tepelenea.
Vek kasnije, 28. novembra 1912. godine je grad Valona postao prvi grad nezavisne Albanije, pod upravom Ismaila Ćemaila koji je u ime nezavisnosti Albanije podigao albansku zastavu. Po osnivanju nezavisne države – Republike Albanije, 1913. godine, Epir je podeljen između južne Albanije i Grčke. Prema većinskom javnom mnjenju u Grčkoj se stanovnici južne Albanije, pravoslavne religije, koji govore grčki – nazivaju severnim Epircima (Vorioepirotes).
Najznačajnije znamenitosti Valone – Fljore su Muzej nezavisnosti, smešten u zgradi prve Vlade Albanije, Muzej istorije i Etnografski muzej. Među verskim objektima Valone – Fljore su Muradija džamija koju je 1542. godine sagradio glavni arhitekta Otomanskog carstva, Mimar Sinan, poreklom verovatno iz ovog kraja. On je izgradio čuvenu Sulejmanija džamiju u Istambulu i obnovio druge turske gradove, kao što su Jedrene, Errurum i drugi. Na uzvišenju iznad grada Valone se nalazi bektaši tekija Kuzum Babe, odakle se pruža veličanstven pogled na grad Valonu – Vloru – Fljoru, prekrasno i istorijski značajno poluostrvo Karaburun, ostrvo Sazan i zaliv Nartu. U gradu Valoni – Fljori postoji mnogo zanimljivih klubova i restorana.
Severno od Valone – Fljore se nalazi rukavac zaliva Narta, drugi po veličini u Albaniji. Ovde je nastanjeno 195 vrsta vodenih ptica, a mediteransko rastinje i peščane dune prekrivaju deo zemljišta koji odvaja kopno od mora. Rukavac Narta predstavlja odlično polazno mesto za posmatranje ptica ili ribolov, jer je voda bogata raznim vrstama riba, posebno jegulja. Selo Narta se nalazi na vodenom obodu južno od rukavca i okružuju ga brda prekrivena vinogradima, odakle potiču najbolja vina Albanije. Rukavac Narta pruža jednu od najlepših panorama na živopisno selo Zvernec i obližnje ostrvo, na kome se nalazi Bogorodičina crkva vizantijskog stila, iz 14. veka. Laguna se završava rtom Treporti koji povezuje pošumljeno uzvišenje i čini prekrasan prirodni ambijent. Prekrasne plaže Valone se pružaju do najjužnijeg dela albanske rivijere i grada Sarande.
Nastavljajući dalje prema jugu, posetioci imaju priliku da uživaju u pogledu na ovaj deo zaliva Valone – Vlore – Fljore. Posle tunela u području pod imenom Uji i Ftohtë (“Hladna voda”, nazvanom po obližnjem planinskom potoku koji se uliva u more), stiže se do turističkog centra Jonufër, sa malenim stenovitim plažama poznatim po kristalno čistoj vodi. Posle Jonufrija je Radima, odakle se dalje stiže uz potok Dukat do gradića Orikuma. Plaže u Radimi odlikuju prekrasne plavo-modre boje vode, sa izuzetnom raznolikošću između morske dubine i okolnih zelenih brda, prekrivenih mediteranskim biljkama i plantažama maslina i limuna. Zaliv Valone – Vlore – Fljore je takođe odlična destinacija za ronjenje. Ovde ima nekoliko potopljenih brodova, kao što je italijanski brod Po, potopljen tokom Italijansko-grčkog rata 1941. godine. Postoje odlične mogućnosti za ronjenje u vodama Zirona, radi podvodnog posmatranja zelenih i crnih algi.
Maleni gradić Orikum leži na južnom delu zaliva Valone – Vlore – Fljore, oko 15 km od grada, 42 km južno od grčke kolonije Apolonije, u blizini marine koja prima 650 jahti. Orikum je bio jedan od najznačajnijih gradova antičkog sveta i najstarija luka na obali Valone, koju su osnovale izbeglice sa ostrva Eubeje u povlačenju iz Trojanskog rata. Strateški polažaj Orikuma je naselju omogućio status jedne od značajnih luka ilirskog klana Aman, u kojoj su vođeni građanski ratovi između Cezara i Pompeja. Tokom vizantijske vladavine je malena luka Orikuma dobila sveti naziv “Jerico”, zbog prisustva jevrejskog stanovništva u zalivu Fljore. Tokom otomanskog osvajanja je Orikum bio poznat pod nazivom “Pasha Liman”. Najpoznatije arheološko nalazište je antičko pozorište Orikuma, sa 400 do 500 mesta. Druga znamenitost Orikuma je crkva Marmiroi iz vizantijskog perioda koja se prvi pominje u istorijskim zapisima iz 1307. godine. Budući da nema pripratu i zbog sličnosti sa crkvama u Bugarskog i bivšoj Jugoslaviji, pretpostavlja se da potiče iz 12. ili 13. veka, iako neki istraživači vezuju njenu gradnju za 10. vek. Najverodostojnija pretpostavka govori da je crkva posvećena Bogorodici. Crkva ima tri ulaza i poznata je po svojoj jedinstvenoj arhitekturi. Orikum je odlično polazište za upoznavanje poluostrva Karaburun, koji zauzima zapadni deo Zaliva Valone – Vlore – Fljore, na istočnoj strani Otrantskog prolaza, gde se spajaju Jadransko i Jonsko more. Zapadna obala poluostrva Karaburun je veličanstveno lepa, sa malenim uvalama i mirnim plažicama sa prekrasno bistrom vodom. Pećina Haxhi Alia – Hadži Alije (mornara iz 17. veka iz Ulcinja) se nalazi severno od poluostrva Karaburun. Pronađeni su antički spisi na padinama u blizini plaže Grama, čiji naziv potiče od grčke reči gramata. Pretpostavlja se da se ovde nalazio drevni hram pelaške princeze Lede.
