Vidin Bugarska
Vidin je grad-luka na južnoj obali Dunava u severozapadnoj Bugarskoj, u blizini srpsko-bugarske granice. Grad Vidin se nalazi 200 km severozapadno od Sofije, na desnoj obali Dunava. Vidin je do 2013. godine bio spojen trajektom sa gradom Kalafatom u Rumuniji, kada je u saobraćaj pušten most Danube II, koji ga povezuje sa Kalafatom u Rumuniji i predstavlja novi simbol Vidina i Dunava. Grad Vidin odlikuje veoma plodno zamljište, te je od davnina poznat po uspešnoj proizvodnji vina, razvijenoj poljoprivredi i trgovini. Stoga je Vidin poznat po odličnim vinarijama, kao što su Vinarija Bononia, Vidinski Gamza i Vinarija Los Dos Alamos.
Vidin su verovatno osnovali Kelti i nazvali svoje utvrđenje Dunania – utvrđeno brdo, koje je preraslo u rimski utvrđeni grad Banonia ili Bononia, kojim su Rimljani vladali do 46. godine nove ere. Bononia je bila prvo veliko naselje kojim su na Dunavu upravljali Rimljani na području iza uzanih Gvozdenih vrata – Gvozdene Kapije reke Dunav, između Karpata i planine Balkan. Grad Vidin je tokom rimske vladavine postao značajni centar rimske provincije Gornje Mezije, koja je obuhvatala područje današnje severozapadne Bugarske i istočne Srbije. Sloveni koji su naseljavali ovaj grad su mu dali ime Bdin ili Badin, koje je i danas u upotrebi.
Najpoznatije obeležje Vidina je Tvrđava Baba Vide, koja je građena u periodu od 10. do 14. veka, na velikoj rečnoj okuci Dunava u severoistočnom delu grada. Tokom srednjeg veka je Vidin bio važan grad Bugarske, vladičansko sedište, rezidencija cara Šišmana i glavni grad velike pokrajine. Između 971. i 976. godine je grad Vidin bio središte poseda Cara Samuila, dok je njegov brat upravljao južnim delom Bugarskog carstva. Vizantijski car Vasilije II je osvojio Vidin 1003. godine, posle osmomesečne opsade i izdaje lokalnog episkopa. Značaj Vidina je ponovo porastao tokom Drugog Bugarskog carstva /1185–1396/, kada su njegovi despoti bili uticajni u carevini i nekoliko puta birani za careve. Od sredine 13. veka je Vidinom upravljala porodica Šišman. Bugarski car Ivan Aleksandar je 1356. godine izdvojio Vidin iz Bugarskog carstva i imenovao svog sina Ivana Stracimira /1356–1396/ za apsolutnog vladara nove Vidinske države-grada – Vidinske Imperije. Mađarski krstaši su osvojili grad i luku Vidin 1365. godine i nazvali ga Bodonj, ali su bili poraženi od ujedinjenog slovensko-bugarskog carstva 1369. godine. To je bilo posle poražavajućeg ishoda Bitke kod Nikopolja 1936. godine kada su Turci umaršili u Vidin i osvojili ga. Srednjovekovno Bugarsko carstvo je okončano Osmanskim osvajanjem čitave teritorije i okolnih područja 1393. godine, kada je na ovoj teritoriji formirana otomanska pokrajina Rumelia Eyalet. Svi značajni centri bugarske kulture su uništeni posle turskog osvajanja, većina pisanih dela nestala i izgubljena, a preživelo obrazovano sveštenstvo je izbeglo u okolne i druge slovenske zemlje.
Vidinski pašaluk je u 19. veku pretežnio bio nastanjen Srbima, kao i čitavo područje duž jugoslovensko- /danas/ srpsko-bugarske granice. Bugarskom kulturom je preovladao dugi period inercije tokom koga je ova država ostala izvan mnogih procesa koji su zahvatili ostatak Evrope. Događaji posle Rusko-turskog rata 1877-78. su doveli do obnove bugarske države, San Stefanskim mirom potpisanim 3. marta 1878. godine. Treća Bugarska država je konačno stekla potpunu nezavisnost 22. septembra 1908. godine.
U Vidinu je kao delu srpskog narodnog prostora sredinom 19. veka živelo mnogo Srba, koji su sudbinu delili sa bliskim im Cincarima – ili nazivanim Grcima. Naročito u vreme San-Stefanskog mira, od brojnih Srba iz Vidina, Trna, Breznika, Ćustendila, Dupnice i drugih mesta slate su političarima brojne dokumentovane peticije. Upućivane su tako peticije Rusu grofu Ignjatijevu, srpskom knezu Milanu, pruskom caru Bizmarku u kojima su : “preklinjali da se sjedine sa majkom Srbijom, ne želeći nikako da budu predati tuđincima sa kojima ih ne vezuje ni prošlost, ni jezik“. U novu jugoslovensku državu su pored ostalih, po okončanju Prvog svetskog rata trebali da uđu i Vidinska i Sredačka oblast današnje zapadne Bugarske. Rus, profesor Majkov je 1878. godine izneo svoje viđenje srpsko-bugarske granice, koja se po njemu prirodno-istorijski-nacionalno protezala “od Vidina, preko Sofije do Sera” sa područjima koja bi trebala da su u srpskoj državi. Vidinski pravoslavci su pomagali svetogorske manastire, o čemu svedoče istorijske zabeleške Hilandara.
Početkom 19. veka su u Vidinu postojale dve pravoslavne crkve – Svete Petke i Svetog Pantelejmona. 1872. godine se pominje hram Svetog Dimitrija u Vidinu. U drugoj polovini 18. veka se u Vidinu stvara prepisivački centar u kome su nastajale ruske pisane srpsko-slovenske, crkveno-slovenske i grčke knjige. 1775. godine se pominje u jednoj knjizi pop Teodor rodom iz Vraca kao njen autor i preposivač u Vidinu. U rodoslovu arhimandrita Jovana Rajića, prvog srpskog velikog istoričara iz 18. veka se navodi da je : “Otac moj Raja rodisja u Vidin 1699. godine”. Rajić se rodio u Domu Radoslava Jankovića, Raje Vidinca. Po očevom nadimku se Jovan kasnije prozvao Rajić. Vidinski Srbin Nedeljko Petrović je 1748. godine stigao u Budim da uči sabovski zanat kod tamošnjeg majstora. Vidinac Simo Sokolov koji je učio Veliku školu u Beogradu je 1876. godine učestvovao u srpsko-turskom ratu kao komandant odreda dobrovoljaca. On se sa nekim prijateljima iz Vidina tada dopisivao samo na srpskom jeziku….
Tvrđava Baba Vida u Vidinu je jedna od retkih potpuno očuvanih srednjovekovnih tvrđava Bugarske. Nalazi se na velikog okuci Dunava u severoistočnom delu grada Vidina. Gradnja Tvrđave Baba Vide je počela u 10. veku, na mestu nekadašnje drevne rimske osmatračnice doneg Dunava – Bononije. Tvrđava Baba Vida obuhvata 2 temeljna zida, unutrašnje dvorište i 11 kula i predstavljala je glavnu odbrambenu lokaciju tokom srednjeg veka i najznačajnije utvrđenje severozapadne Bugarske, kao i jednu od najznačajnijih znamenitosti Vidina.
Regionalni Istorijski Muzej u Vidinu je jedna od najstarijih naučnih i kulturnih institucija grada. Početak muzejskih aktivnosti u regionu Vidina datira iz perioda oko 1910. godine, kada je osnovano Društvo arheologa i uređena prva muzejska zbirka. Muzej obuhvata nekoliko postavki : Arheologija /delovi Praistorija, Antički period i Srednji vek/, čije bogate zbirke su izložene u Zgradi Konaka, obnovljenoj 1977.; Numizmatika, koja obuhvata preko 30000 novčića; Etnografska zbirka, koja se od 1969. nalazi u Krastati Kazarma /”krstaste barake”/ ; Zbirka Bugarske zemlje od 15. do 19. veka, čija postavka se nalazi u Muzeju Konaka /staroj turskoj policijskog stanici/; Zbirka Moderne istorije; Zbirka Nedavne istorije; Odnosi sa javnošću. Muzej Konaka u Vidinu se nalazi u zgradi jedinstvene arhitekture, koja je spomenik kulture lokalnog značaja, sagrađen u 18. veku za potrebe turske policijske stanice. Posle oslobođenja od Turaka je ova zgrada obnovljena, kada su uvedeni elementi Bugarske Renesanse. Muzej Konaka je otvoren 1956. godine i u svojim zbirkama predstavlja istoriju regiona Vidina iz najstarijeg doba do Oslobođenja. Muzej Konaka je deo Regionalnog Istorijskog Muzeja Vidina. Druge znamenitosti Vidina – Turski konak iz druge polovine 18. veka, džamija i biblioteka Osmana Pazvantoglua, krstolike barake iz 1798. godine, stare renesansne građevine, sinagoga, Crkva Svetog Dimitrija…..
U blizini sela Arčar, 17 km južno od Vidina se nalaze ostaci drevnog rimskog grada Ratiarije, koga su u 4. veku pre nove ere na obali Dunava osnovali Mezi, Dačko-tračansko pleme. Grad je imao rudnik zlata, koga su eksploatisali Tračani. Rimsko naselje Ratiaria je početkom 1. veka dobilo na značaju kao vojni centar. U čast pobede nad Dačanima, rimski Imperator Trajan je izgradio Mezijski Ratiariju i proglasio je glavnim gradom rimske provincije Dacia Ripensis. Posle 106. godine je Trajan povukao svoje trupe i naselje ozvaničio statusom Colonia Ulpia Traiana Ratiaria. Grad se razvio u veliki centar zanatstva, u kome je trgovina nakitom imala veliki značaj. Iskopavanjima na ostacima kuća Ratiarie su arheolozi pronašli dve ogrlice, četiri prstena, dve naušnice, iglu i masivnu narukvicu, izrađenu od 23-karatnog zlata. Više od dva veka, od 2. do 4. veka je Ratiarija bila najvažniji vojni i privredni centar današnje severne Bugarske i uporište rimske kulture i civilizacije. Jedna od šest carskih legija je bila ovde stacionirana. Značajno vladičansko sedište je osnovano u 4. veku. Radovi na obnovi grada su vršeni tokom vladavine Anastasius I, koji je gradu dao novo ime – Anastasiana Ratiaria. Sjajna kultura Ratiarije se ogleda u skulpturama, nadgrobnim spomenicima i sarkofazima, arhitektonskim ostacima i elegantnim višebojnim mozaicima. Pretpostavlja se da je najezda Avara 586. godine okončala postojanje Ratiarije.
