Veliko Trnovo
Veliko Trnovo, zvanično Trnovgrad ili Trnovo ili Tirnovo je grad u severno-centralnoj Bugarskoj, u podnožju Stare Planine, smešten na tri brda i reci Jantri, 240 km severnoistočno od Sofije, na pola puta između Sofije i Varne. Veliko Trnovo često smatraju i nazivaju „Carskim Gradom”, zahvaljujući njegovom izuzetnom nasleđu i bogatstvu kulturnih i istorijskih znamenitosti. Veliko Trnovo se zapravo prostire na tri istorijska brda – Carevec, Trapezica i Sveta Gora i duž obe obale reke Jantre, desne pritoke Dunava. Veliko Trnovo je danas poznati turistički, trgovački i zanatski centar Bugarske, sa oko 200.000 stanovnika i dobro razvijenom proizvodnjom hrane i tekstila i preradom kože. Šetajući živopisnim ulicama starog carskog grada Trnovgrada – današnjeg Velikog Trnova posetioci otkrivaju i upoznaju mesto koje lokalnom stanovništvu i njihovim gostima pruža panoramu i zadovoljstva, usklađene sa prošlošću, sadašnjošću i budućnošću.
Veliko Trnovo je sedište pravoslavnog metropolita Bugarske pravoslavne crkve. Na mestu današnjeg Velikog Trnova je verovatno bila rimska tvrđava. Druga Bugarska Carevina je osnovana u Trnovgradu kada je 1186. godine bugarski vladar Ivan I proglašen carem. Tvrđava Carevac je bila jedna od dva utvrđenja srednjovekovnog grada Trnovgrada – današnjeg Velikog Trnova, zajedno sa nedavno uspešno obnovljenom tvrđavom na brdu Trapezica, kao središte Drugog Bugarskog Carstva, tokom 208 godina razvoja i prosperiteta /1185-1396-1422/. Trnovo je bilo glavni grad Drugog Bugarskog Carstva tokom vladavine bugarskog carskog vladara Ivana Asena II, koji je 1230. godine podigao Crkvu Četrdeset mučenika, u čast svoje velike pobede u Klokotničkoj bitci protiv vizantijskog despota Teodora Duke Komnena iz Epira, posle koje je Bugarska postala najveća srednjovekovna država na Balkanu. Trnovo je tokom 12., 13. i 14. veka bilo sedište političkog, verskog i kulturnog života Bugarske sa velikim brojem trgovačkih kolonija i brojnim crkvama i manastirima. Na vrhuncu je svog napretka u 14. veku je Trnovo izraslo u veliki i zidinama dobro utvrđen grad (za ono vreme) sa oko 12.000 do 15.000 žitelja. Grad Trnovgrad je pao pod tursku vlast 1393. godine, posle tromesečne osmanske opsade pod Sultanom Bajazitom. Bitka kod obliznjeg Nikopolja, glavnog turskog uporišta na Dunavu odigrala se 25. septembra 1396. godine i završena je turskom pobedom nad evropskim krstašima, označivši kraj velikih napora većine evropskih hrišćanskih kraljevstava da zaustave nadiranje Turaka na Balkan i centralnu Evropu. U Velikom Tarnovu – srednjovekovnom Trnovgradu su podignuta dva ustanka protiv osmanske vlasti, prvi Trnovski ustanak 1598. godine, a drugi Trnovski ustanak 1686. godine, ali ovi ustanci nisu doneli oslobođenje Bugarske, već povećanu represiju i patnje.
Bugarski ustav je sačinjen u Trnovu 1879. godine, a puna nezavisnost Bugarske je proglašena u Trnovu 1908. godine. 1965. godine je ime Trnovgrada promenjeno u Veliko Trnovo. Ovde se nalazi Univerzitet i Vojna Akademija Vasil Levski. U večernjim satima, kada padne mrak nad Velikim Trnovom, posetioci uživaju u jedinstvenom doživljaju predstave “Zvuk i svetlo” iznad tvrđave Carevec. Poseban spoj starine i savremene arhitekture, kao i zanimljive drevne crkve i manastiri Velikog Trnova čine jedinstveni duh Bugarske. Priljubljene drevne kuće Velikog Trnova se čine omeđene kamenom, divljim jorgovanima i vinovom lozom, kao da će u zanosu skočiti u dubinu….. čineći panorama u koju se posetilac odmah zaljubi…
Etnografski Muzej na otvorenom Etar je prvi muzej ove vrste u Bugarskoj, otvoren 1964. godine. Muzej Etar se nalazi 8 km južno od Gabrova i predstavlja tradicionalnu arhitekturu, način života i tradicionalne zanate i privredu Gabrova i ostalih naselja planine Balkan – Stare Planine iz perioda preporoda. Neke od građevina su obnovljene na licu mesta, dok su neke prenete iz susednih sela. Jedinstvena postavka predstavlja 16 primeraka arhitekture koji čine zanatsko-umetnički trg, prostore za stanovanje i 20 radionica koje oživljavaju stare zanate i rukotvorine – krznare, drvodelje, proizvođače zvona, folklornih muzičkih instrumenata, ikonopisanje, sakupljanje lekovitog bilja i druge. Posetioci Etnografskog muzeja na otvorenom Etar mogu da upoznaju način kako je lokalno stanovništvo korisno upotrebilo snagu vode i eksperimentima stvorilo vodenice koje smatraju istorijskim izumom u okviru razvoja tehničkih nauka Bugarske. Veštine i umeća stanovnika Balkana je omogućilo izgradnju mašina na pogonu vodenim propelerima, koje koriste lokalne domaćice i umetnici. U Etnografskom muzeju Etar u Gabrovu se tradicionalno održavaju živopisni festivali koji neguju tradicionalne običaje u vreme svetkovina i praznika. Najpoznatiji festivali u Gabrovu su povezani sa isceliteljskim moćima lekovitog bilja i tradicionalni jesenji festival zanata, kada se predstavljaju tradicionalni sadržaji obnove i preporoda Bugarske.
“Etnografski kompleks Etara je muzej koji predstavlja arhitekturu, način života i rukotvorine iz vremena Nacionalnog Preporoda Bugarske. Nastao je iz tradicije starih zanata tipičnog planinskog naselja stila Nacionalnog Preporoda i obuhvata prodavnice i pijace, pekare i radionice, vodenice, male mostove i česme sa pijaćom vodom, sat kulu i kućice. Ovde posetioci mogu upoznati tradicionalne bugarske zanate, kao što su drvorezbarstvo, grnčarija, kovačnica, krznarstvo, izrada pribora za jelo, krojački zanat, ….. Etnografski kompleks Etara obiluje lepim malim prodavnicama u kojima posetioci mogu kupiti zanimljive suvenire, probati ukusni tradicionalni “beli” džem ili uživati u šoljici prave turske kafe.” Ulpia Tours Bulgaria
Arhitektonski i istorijski rezervat Boženci je majušno selo i spomenik arhitekture Bugarskog nacionalnog preporoda, smešteno na severnim padinama centralnog venca planine Balkan, na nadmorskoj visini od 750 metara. Selo Boženci se nalazi 16 km istočno od Gabrova i 40 km od Velikog Trnova. Istorija arhitektonskog i istorijskog rezervata Boženci je stara 600 godina. Ovde posetioci uživaju u miru i tišini prošlog sveta koji gotovo više ne postoji. Po legendi je selo Boženci osnovala Bojana, koja je odbegla u planine sa svojih 9 sinova, kada su Turci 1393. godine osvojili Veliko Trnovo. Visoki kameni zidovi i velike drvene kapije od hrastovine, uzane kaldrmisane ulice, kamene česme i majušne radnjice najbolje oličavaju duh ovog prekrasnog područja Bugarske.
Novi muzej u Velikom Trnovu daje bogatu sliku srednjovekovne Bugarska i privlači strane posetioce u srce glavnog srednjovekovnog istorijskog grada Bugarske. Posetioci muzeja u Velikom Trnovu imaju prilike da se upoznaju “licem u lice” sa vrhunski izrađenim skulpturama u ljudskoj veličini koje predstavljaju najznačajnije istorijske ličnosti Drugog Bugarskog carstva, iz perioda od 1185. do 1396. godine.
Znamenitosti Velikog Trnova : Tvrđava Carevec, Manastir Preobraženje, Crkva četrdeset svetih mučenika, Crkva Svetog Dimitrija Solunskog, Tvrđava Trapezica, ETAT arhitektosko-etnografska celina u Gabrovu i muzej na otvorenom sa građevinama, predmetima i oruđem iz perioda Bugarskog Narodnog Preporoda, sa radnjicama koje prodaju rezbarije, grnčariju i bakarno posuđe, Hotniski vodopad, ostaci Nikopolisa ad Istruma, veličanstvenog grada koga je između 101. i 106. osnovao car Trajan, u čast svoje pobede nad Dačanima, oko 20 km udaljeni od grada.
Tvrđava Carevec
Tvrđava Carevec u Velikom Trnovu je utvrđenje izgrađeno na temeljima građevine, za koju se veruje da potiče iz 5. veka, tokom perioda vizantijske vlasti. Tvrđava Carevec je u 12. veku postala sediste Drugog Bugarskog Carstva, koje je trajalo od 1185. do 1393. godine, kada su je, posle tromesecne opsade, osvojili Turci, sto je bio kraj Druge Bugarske Imperije. Tvrđava Carevec u Velikom Trnovu obuhvata ogromnu ulaznu kapiju, utvrđenu Kraljevsku palatu, Dvoranu za krunisanje kraljeva, Kraljevu crkvu, kraljevske odaje i Baldvinovu Kulu – odbrambenu kulu koja je branila ulaznu kapiju i zalihe vode, u kojoj je, kako kaže legenda, bio zatočen i umro rimski Imperator Baldvin I, jedan od najčuvenijih vođa Četvrtog krstaškog pohoda, kojim je osvojen Konstantinopolj.
Manastir Svetog Preobraženja
Manastir Preobraženja je osnovan u 11. veku, kao metoh manastira Vatopeda sa Svete Gore i imao je značajnu ulogu u duhovnom i kulturnom životu Velikog Trnova, glavnog grada Bugarske. Tokom 14. veka je srednjovekovni manastir izgoreo i uništen, o čemu svedoče značajni arhitektonski i keramički detalji koji su pronađeni, kao i sačuvani delovi fresaka i ostaci srednjovekovne jednobrodne crkve sa pripratom, pojačane spoljašnjim podupirućim svodovima, što je iziskivao nestabilan teren.
Postojeća manastirska celina kompleksa manastira Svetog Preobrazenja je nastala u 19. veku. Crkvu manastira Preobraženja, jedinstvene arhitekture su izgradili dvojica vrsnih majstora – graditelja iz perioda Bugarskog Narodnog Preporoda – Dimitar Sofianliata i Koljo Fičeto. Crkva je takođe izvanredno ukrašena freskama koje je oslikao Zaharije Zograf, u periodu od 1849. do 1851. godine, koje predstavljaju jedno od remek dela umetnosti Narodnog Preporoda Bugarske. Rezbareni ikonostas manastira Preobraženja, koji su uradili duboresci iz Trijavne je iste visoke vrednosti, kao i ikone na njemu. Manastirska krila sa prostranim verandama je takođe majstorski izradio Koljo Fičeto, u svom prepoznatljivom stilu preporoda. Manastir Preobraženja, udaljen 7 km od Velikog Trnova, leži u živopisnoj klisuri reke Jantre i predstavlja vrhunsko delo drugog vremena i različitih principa arhitekture i umetnosti.
