Tvrđava Fetislam

Na obali reke Dunav, druge po veličini u Evropi, nalazi se utvrđenje Fetislam. Kako Dunav svojim tokom preko 2800 km protiče kroz veliki deo srednje Evrope i najvećim delom je plovan, može se reći da je utvrđenje Fetislam podignuto na jednoj od najvećih saobraćajnica Evrope. Reka Dunav je često bila granica mnogih država i imperija, u rimsko doba Dunavski limes. Početkom 16. veka Turci pojačavaju svoju kontrolu nad rekom gradeći jedno novo utvrđenje, što je povećalo njihovu odbrambenu i osvajačku moć. Tvrđava Fetislam je bila deo niza utvrđenja na Dunavu : Beograd, Smederevo, Ram, Fetislam… Tačan naziv ove tvrđave je Fethislam, odnosno turski Fethul Islam, što u prevodu znači “kapija islama”, ali se u literaturi sreće u veoma različitim oblicima.
Najznačajniji spomenik kulture iz bliže prošlosti su podigli Turci posle osvajanja ovih delova Srbije. Kladovska oblast je postala delom Osmanskog carstva posle krvave Nikopoljske bitke 1396. godine, u kojoj je propast doživeo pokušaj ugarskog vladara Žigmunda da u krstaškom pohodu, uz sadejstvo Francuske i Vizantije, zada odlučan udarac Bajazitovoj vojsci, potpomognutoj od strane srpskog despota Stefana Lazarevića.

Utvrđenje Fetislam čine dve celine: Mali i Veliki grad. Za godinu izgradnje tvrđave Fetislam smatra se 1524. godina, nastala radi otomanske odbrane protiv Ugarske i kao baza za dalja osmanska osvajanja Transilvanije. Osnovna razlika u vojnoj fortifikaciji srednjeg veka i novog veka, kome pripada tvrđava Fetislam je sastav i oblik bedema i način ratovanja. Bedemi Fetislama se zidaju niži i mnogo deblji, da bi bili u stanju da izdrže topovsku vatru. Oblikom se nova uvrđenja grade tako da imaju što više prednosti za odolevanje topovskoj paljbi, po mogućstvu da izdrže napade unaksrnom paljbom. Na osnovu očuvanih ostataka može se zaključiti da je Mali grad tvrđave Fetislam imao sve odlike artiljerijske baze, zaštićen zidnim bedemom sa kružnim kulama na uglovima i puškarnicama u zidu. Mali grad Fetislama je bio pravouganog oblika, dimenzija 90 x 30 m. Ispod bedema Fetislama, osim sa dunavske strane, protezao se rov, preko koga se na dva mesta pokretnim mostovima ulazilo u tvrđavu. U bedemu je postojala i treća kapija koja se nalazila u blizini Dunava, a služila je da posada, u slučaju opasnosti, skrivenim putem dođe do plovila i napusti tvrđavu. Veliki grad su kao deo celine fetislamskog utvrđenja Turci kasnije izgradili, u vreme austro-turskih ratnih sukoba 1717–1739. godine. Njegovoj izgradnji se pristupilo u periodu kada je Turska, iscrpljena dugotrajnim ratovima, bila primorana da posveti pažnju odbrani ranije osvojenih teritorija. Iznad kapija koje su vodile u utvrđenje bile su postavljene mermerne ploče sa natpisima, koje su veličale sultana Mahmuda II.
Velikom političkom aktivnošću kneza Mihaila Obrenovića, posle incidenta na Čukur česmi, postignuto je da se Turci povuku iz srpskih tvrđava. Tada se i Fetislam našao u srpskim rukama. U narednim decenijama konstantno gubi na vojnom značaju, dok na kraju nije postao samo spomenik prohujalim vremenima…