Trška crkva
Srednjovekovni manastir Trška crkva se nalazi u Homolju, na putu Žagubica – Petrovac na Mlavi, kod sela Ribari, 4 km zapadno od Žagubice. Nekada se na ovom mestu nalazilo srednjevekovno naselje ili selo Trg, po kome je Trška crkva i dobila ime. Trška crkva je najstariji crkveni spomenik u istočnoj Srbiji. Prema predanju, Trška crkva je izgrađena još u 9.veku, ali se na osnovu sačuvanih materijalnih ostataka (grifona, prozora na apsidi i keramičkih sudova ugradjenih u zapadnu fasadu hrama), crkva datira na kraj 13.veka, negde oko 1274. godine. Prvobitno je bio crkva bila posvećena Sv. Nikoli. Trška Crkva je srušena i prva velika obnova bila je 1430. godine u vreme vladavine despota Đurđa Brankovića, kada je crkva posvećena Rodjenju Presvete Bogorodice, što je ostalo do današnjih dana. O tome svedoči kamena ploča sa natpisom i druga iz 1483. godine.
Oskudni su podaci o Trškoj crkvi iz vremena turskog ropstva. U turskim popisima iz 1572. godine se manastir Trška crkva pominje kao aktivan. Manastir je sa imanjem pripadao sultanskom hasu i davao prihod sultanovoj blagajni od 130 akči. Deceniju kasnije, popisom se konstatuje smanjenje manastirskog zaduženja na 120 akči. Nije poznato zbog čega se to dogodilo – da li je manastir stekao neke privilegije ili mu je smanjen zemljišni posed. Nije poznato kada je Trška crkva stradala, ali je zapisana obnova iz 1796. godine, iz kog vreme potiče današnji izgled.
Posle II svetskog rata manastir Trška crkva je bio opljačkan. 1953. godine vršena je rekonstrukcija manastira i podignut je konak. Noviji konak podignut je 1973.god i u njemu kapela Svetog Nikole. Trška crkva je jednobrodni hram raške arhitektonske škole i jedan je od reprezentativnijih raških sakralnih građevina, nastalih oblasti veoma udaljenoj od srpskih srednjovekovnih krajeva Starog Rasa. Zidana je sigom, ravnih masovnih zidova debljine 1 metar. Ukupna dužina Trške crkve je 24 metara, a širina 7 metara. Temelji Trške crkve su uradjeni od kamenih blokova peščara. Nad centralnim delom nalazi se okrugli tambur kubeta na kvadratnom postolju, pokriven olovom. Na Trškoj crkvi su postavljena samo tri prozora (dva u naosu i jedan oltaru). Glavni i jedini ulaz u Tršku crkvu je sa zapada, a portal je načinjen od tri masivna kamena bloka. Kamena plastika Trške crkve je rustična i čine je ornamenti u vidu pletenice, floralni motivi i predstave mitoloških bića. Na zapadnoj fasadi Trške crkve se nalaze sklupture uklesane u kamenu, od čega se izdvajaju krilati grifoni. Skulpture grifona se danas još mogu videti u Studenici, Banji i Dečanima, najlepšim spomenicima raške škole. Grifoni, od kojih severni drži u prednjim kandžama glavu ovna, a u zadnjim glavu čoveka, dok južni drži glavu anđela, predstavljaju jevanđeliste Luku i Mateju. Prostor Trške crkve podeljen je na unutrašnju pripratu, naos i oltar. Između priprate i središnjeg dela crkve je lepo oblikovan portal. Pod u priprati, kao i u središnjem delu crkve je od kamena. Kupolu nose 4 pilastra, a tambur kupole je elipsastog oblika -kao u manastiru Đurđevi Stupovi – sa uzdužnom osom u smeru sever – jug. Pilastri su međusobno povezani prelomljenim gotskim lukom. Istočne pilastre povezuje metalna šina, maskirana hrastovom oblogom, da liči na gredu, na kojoj su reflektori koji osvetljavaju unutrašnjost kupole. Na istočnom zidu priprate su ikone Gospoda Hrista i Majke Božije, sa starog ikonostasa od hrastovine, relativno značajne istorijske vrednosti. Trška crkva je uvršćena u značajne istorijske spomenike Srbije. Manastir je aktivan, ženski i o njemu, uz molitvu i bogosluženje, brinu monahinje.
