Tivat Crna Gora
Grad i opština Tivat zauzimaju jedno od najlepših područja na Crnogorskom primorju, u prekrasnom Bokokotorskom zalivu u Crnoj Gori. Tivat je turistički centar i vazdušna luka Crne Gore smešten u centralnom delu Bokokotorskog zaliva, na jugozapadnim padinama brda Vrmac (765 m), kome se nasuprot proteže tivatski zaliv – najveći od četiri zaliva Boke Kotorske. Tivat je smešten na mestu gde se Grbaljsko polje spaja sa blagim zapadnim padinama Vrmca i izlazi na Tivatski zaliv. Vrhovi Vrmca dele Bokokotorski zaliv na hercegnovski zaliv, tivatski zaliv, risansko-kotorski zaliv, povezanih moreuzima Kumbor i Verige, koji je najuži deo bokokotorskog zaliva – 300 metara.
Vrmac je planina i poluostrvo iznad Bokotorskog zaliva koji je u prošlosti imao veliki strateški značaj jer je upravo kroz Verige prolazila granica između Osmanskog carstva i Mletačke republike. Stoga i danas na području Vrmca postoje ostaci utvrđenih objekata, podignutih radi odbrane granica. Najviši vrh Vrmca je Sveti Ilija visok 785 metara, a ostali vrhovi su Velji vrh (712), Čisti vrh (616), Popova Glava (584) i Sveti Vid (440).
Gornja Lastva je malo mesto mediteranskog tipa na brdu Vrmac koji je zapravo produžetak planine Lovćen i razdvaja tivatski i kotorski zaliv. Pored očuvane prirode i brojnih mirisnih biljnih vrsta, Vrmac ukrašava i lepota seoske arhitekture koja čuva tajne života nekadašnjih stanovnika Vrmca. Selo Gornja Lastva se nalazi na nadmorskoj visini od 300 metara i udaljeno je 3 km od jadranske magistrale lokalnim asfaltnim putem. Gornja Lastva je smeštena na osunčanoj padini brda Vrmac sa prekrasnim pogledom na tivatski zaliv i dalje, preko poluostrva Luštica, na otvoreno more. Crkva Svete Marija u Gornjoj Lastvi je podignuta u 15. veku. Nalazi se na istaknutom položaju koji dominira uvalom u kojoj se smestilo selo Gornja Lastva. Crkva Svetog Vida se nalazi iznad Gornje Lastve na brdu Sveti Vid, na koti 440 m koja predstavlja najistaknutiju tačku Vrmca prema tesnacu Verige. Crkva Svetog Vida se pominje 1327. godine, ali se prema njenom položaju i načinu izgradnje može pretpostaviti da je podignuta ranije, verovatno u vizantijsko doba. “Brdo i pretpostavljena gradina Sveti Vid nalazi se na izuzetnom, prije svega, strateškom položaju. Sa platoa na kome se nalazi crkva ostvaruje se perfektna preglednost prostora i u vizuru su uključeni Tivatski zaliv sa Lušticom, Prevlakom, Gospinim otokom, zatim Verige, djelimično Kotorski i Risanski zaliv, šumoviti predjeli Vrmca i uzvišenja, od kojeg se izdvaja uzvišenje nekadašnjeg sela Pasiglav na kome se nalaze ostaci objekta za koji se pretpostavlja da je riječ o nekadašnjoj crkvi svetog Nikole”. Turistička Organizacija Tivat, Dušica Kovačević, Vilma Kovačević, Ana Ivanović
Od Tivta do Kotora se brzo – do pola sata – može stići automobilom kroz tunel ispod Vrmca, do Herceg Novog, Risna ili Perasta preko trajekta Lepetani-Kamenari (deset minuta od Tivta) za manje od sat vremena, a do Budve kroz Grbaljsko polje za oko sat vremena (zavisno od saobraćaja).
Tivatski zaliv i Krtoljski arhipaelag svojom lepotom osvaja svakog posetioca.”Radovići su najveće mjesto negdašnje opštine Krtoli, koji se inače sastoje od više međusobno povezanih naselja – pored Radovića, Đuraševići, Bogišići, Milovići, Nikovići, Kostići, Gošići, Brda i Krašići, koja se prostiru na najužem i najnižem području poluostrva Luštica, između otvorenog mora i zaliva. Radovići su poznati po divnoj peščanoj plaži Plavi horizonti“. Istorija Srpskog pomorstva
Tivat ima tri ostrva – Miholjska Prevlaka (Ostrvo cvijeća), Stradioti, na kome se nalazi turističko naselje Sveti Marko i Gospa od milosti. Ostaci srednjovekovnog pravoslavnog manastira Svetog arhanđela Mihajla – Methochia santi Michaelis, sedište nekadašnje zetske episkopije koju je ustanovio sveti Sava Nemanjić 1219. godine se nalaze na poluostrvu Prevlaka (ostrvo Cvijeća) i svedoče o jednoj od najznačajnijih epoha u životu ovog područja – periodu od 9. do 14. veka. Manastirski kompleks Svetog arhanđela Mihajla je u prošlosti zauzimao celokupno ostrvo, a danas je ovde crkva Svete Trojice, zadužbina kontese Ekaterine Vlastelinović, sagrađena na temeljima prethodnog hrama i okružena rakošnim mirisnim zelenilom. Posle ugušenja Grbaljske pobune, 1452. godine, Prevlaka je prešla u ruke kotorske vlastele pod upravom Mlečana. O ovim teškim vremenima svedoči rušenje hrama svetog arhanđela Mihajla. Po predanju i najnovijim nalazima istraživanja arheologa /koja i dalje traju, kao i obnova/ 70 prevlačkih kaluđera je otrovano, a život u manastiru se ugasio. Danas se manastirsko bratstvo Miholjske prevlake bavi molitvom, planiranjem obnove manastira, izdavačkom delatnošću, duhovnim i kulturnim tribinama i proizvodnjom manastirskog vina iz vinograda u blizini Podgorice.
Crkva Svetog Antuna se nalazi se u Kalimanju u sklopu letnjikovca porodice Pima Pasquali. To je jedna je od najmanjih crkava po veličini, ali ne i po značaju. Na luku zvonika se vidi natpis iz 1373. godine na kome se spominje kralj Tvrtko I. Unutrašnjost crkve bila je pokrivena freskama, koje su dosta stradale od vlage. Na zidovima crkve bilo je naslikano u tri reda po 14 grbova starih kotorskih plemićkih porodica. Jedno od najlepših mesta u Tivatskom zalivu je svakako ostrvce i svetilište Gospe od Milosti u Krtoljskom arhipelagu. Ostrvce je dugo je 160 m, široko oko 60 metara, a od najbližeg kopna udaljeno je oko 800 metara. Na njemu je jednobrodna crkva Gospe od Milosti sa zvonikom, na koju se južno nadovezuje zgrada samostana iste visine. Samostan, svetilište i kip „Gospe od Milosti – Sancta Maria de Gratia“ delo su domaćih majstora i potiču iz druge polovine 15. veka. 1479. godine se ovaj ostrvski samostan spominje kao „Monasterium fratrum de observantia – Sancti Petri Caelestini“ (samostan celestinaca). U 16. veku celestinci su u znatnom opadanju i 1524. godine samostan preuzimaju franjevci. 1620. godine su Turci su opljačkali i spalili svetilište i samostan na Gospi od Milosti.
Duž čitave obale Boke je niz malih ribarskih naselja i ljupkih gradova sa pojedinačnim pričama i istorijom, zanimljivim palatama vrednom istraživanja. Zahvaljujući posebnim mikroklimatskim uslovima, u Prčnju je osnovan Insitut Vrmac za lečenje bronhitisa, astme i alergijskih oboljenja. Bogorodičin hram – Katedrala u Prčnju je posvećena Bogorodici i građena je u periodu od 1789. do 1913. godine, po projektu venecijanskog građevinca Bernarda Makarucija. Prčanj – malo naselje u Boki se prepoznaje po ovoj grandioznoj crkvi sa dugim prilaznim stepeništem, koja potpuno dominira celom okolinom. Crkva je posvećena rođenju Bogorodice i poznata je kao Bogorodičin hram. Po svojoj veličini ovaj hram je najveći sakralni objekat u Boki i jedan je od najvećih na Jadranu. Crkva Bogorodičinog hrama u Prcnju je duga 35, a široka 23 metra, sa kupolom koja se nalazi na visini od 31 metar. Pomorski kapetan Ivo Vizin (1806-1868) iz Prčnja je bio prvi slovenski pomorac koji je oplovio svet svojim jedrenjakom Splendido.
Južno od Kotora se prostire ravnica Tivatskog polja, na kojoj danas leži Tivatski aerodrom, koga okružuju brojna omanja brda između ravnice i mora. Tvrđava Trašte ili tvrđava Grabovac se nalazi na uzvišenju Grabovac sa koga se na jednoj strani vidi Zaliv Trašte i Tivatsko polje na drugoj strani. Glavni put kroz ovo područje, danas Jadranski autoput je bio od ključnog značaja za Austrougare jer je povezivao njihove najjužnije posede – Budvu i okolinu, sa morskom bazom u Kotoru i lukom u Tivtu. Početkom 20. veka je austrougarska odbrana obuhvatala brojna privremena utvrđenja sagrađena prethodnih 40-tak godina. Crnogorsko sticanje moćne vatrene topovske artiljerije dugih cevi 1905. godine, koje je omogućilo domet granatama i bombama na čitavom području obale, učinile su postojeće tvrđave zastarelim. Ovo je ubrzalo Austrijance da 1906. godine uspostave “Komisiju bezbednosti morske baze Cattaro”. Doneta je odluka da se osnuje moćna nova tvrđava na brdu Grabovac kojom bi se uskladilo i obuhvatilo artiljerijsko utvrđenje i pešadijska tvrđava. Ova tvrđava je bila deo sveukupnog odbrambenog sistema crnogorskih baterija na planini Lovćen kao odbrana od napada sa mora. Izvor Slavorum – Total-montenegro-news.com
Tivat zauzima površinu od 46 km2, od kojih oko 5 km2 izlazi na otvoreno more. Prema popisu iz 2011. godine Tivat broji oko 14 000 stanovnika. Jedna od većih prednosti Tivta je međunarodni aerodrom koji ga čine veoma popularnom destinacijom za strane turiste koji dolaze u Crnu Goru avionom. Naravno Tivat nudi na stotine razloga zašto da ga posete i ostali posetioci iz Crne Gore, Srbije i ostalih okolnih država.
O poreklu imena Tivat postoje različita mišljenja. Prema jednom, naziv Tivat izveden je od imena ilirske kraljice Teute, koja je jedno vreme imala svoju prestonicu u Risnu, a možda i letnikovce u blizini današnjeg Tivta. Po drugom mišljenju naziv grada bi mogao biti izveden od imena hrišćanskih svetaca Sanctus Theodorus, Theodosius, Theodotus, Theodulus ili srednjovekovnih odrednica iz 12. veka Theudo, Teodo. Treće mišljenje obrazlaže da naziv Tivta potiče od keltske riječi “touto”, što znači grad. Tivat potiče iz 3. veka p.n.e, a u 14. i 15. veku je bio značajan verski centar. 1420. godine je Tivat i okolinu zauzela Mletačka Republika, čija vlast je trajala do 1797. godine i sloma venecijanskih vladara. Posle toga su se ovde smenjivale mnoge vlasti do 1814. godine, kada ovim područjem vlada Austrijska Carevina, do 1918. godine. Tivat se kao grad počeo razvijati tek krajem 19. veka, kada je osnovana vojno pomorska luka Arsenal. Do izgradnje Arsenala zemljišni posedi u Tivtu su uglavnom bili u rukama feudalne vlastele Prčnja, Perasta, Dobrote i Kotora.
Završetak Prvog svetskog rata, 1918. godine, doneo je dramatične događaje u kojima su se oko preuzimanja moćne austrijske flote, stacionarane u tivatskom Arsenalu, borili Kraljevina Italija i Narodna vijeća koja su po dogovoru podele ratnog plena tražila njenu predaju Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca. Tada je, 31. oktobra 1918. na krstarici „Kaiser Franz Joseph I“, uz izričito pridržavanje prava vlasništva neslovenskih država do tada postojeće Austrougarske monarhije, kompletna K.u.K. Kriegsmarine zvanično predata u ruke i pod vlast Narodnog veća države Slovenaca, Hrvata i Srba. Kompletna impozantna austro-ugarska vojna baza u Boki i flota što se ovde zatekla u Austro-Ugarskoj ratnoj mornarici, koja je tim činom primopredaje prestala da postoji, sastojala se od 3 bojna broda (Erzherzog Ferdinand Max, Erzherzog Friedrich i Erzherzog Karl), oklopnog krstaša Sankt Georg, stražarskog brod Kronprinz Erzherzog Rudolf, obalske oklopnjača Monarch, 4 krstarice (Helgoland, Novara, Panther i Kaiser Franz Josef I), 3 razarača (Reka, Pandur i Scharfshutze), 17 torpiljarki i 7 podmornica. Pored njih bilo je tu još 13 remorkera, 5 manjih transportnih parobroda, dva plutajuća doka, 3 hulka i 3 pontona, dok je u Kumboru predata hidroplanska baza sa šest hangara i 47 hidroaviona. Međutim, ova priča se potegla do okončanja Versajske mirovne konferencije i dogovora o podeli ratnog plena, jer su u periodu od 21. decembra 1919. do kraja januara 1920. godine Italijani i Francuzi iz Tivta i Boke odvukli preostale veće i modernije zaplenjene bivše autrougarske brodove, da bi Kraljevina SHS na kraju u Tivtu 1921. godine, preuzela samo 12 torpiljarki i nekoliko zastarelih pomoćnih brodova. Sve ostalo, razgrabljeno je i otišlo put Italije, Francuske, Velike Britanije i SAD. Izvor Bokanews-Matica Boke i Generalni konzulat Srbije u Herceg Novom.
Danas je Tivat moderan grad sasvim orijentisan na razvoj i uspeh turizma. Svojim položajem u Bokokotorskom zalivu, uvalama, sa prekrasnim poluostrvom Prevlaka i ostrvom Sveti Marko, poznatom plažom Pržna, marinom Porto Montonegro, Tivat je upisan u turističke karte kao privlačna turistička destinacija. a samo pet godina, od makete u svrhu prezentacije projekta, razvila se u luksuzni brend i najsavremeniji turistički proizvod. Pored marine, naselje Porto Montenegro, koje je osmišljeno da ispuni sva očekivanja vlasnika i posade jahti i drugih klijenata, obuhvata i prostrane apartmane na samoj obali mora, jedinstvene restorane, kafiće sa dobrim provodom, te veliki izbor sportskih, rekreativnih i kulturnih aktivnosti i događaja. Marina Porto Montenegro trenutno ima 250 obezbeđena veza za jahte od 12 do 150 metara dužine, a u izgradnji je još 185 vezova, od kojih će više od 50 biti namenjena za superjahte duže od 45 metara. Na samoj obali mora, sa arhitekturom koja odražava duh Kotora i Perasta, Porto Montenegro u gradu Tivtu predstavlja spoj spektakularne destinacije, marine i naselja, kao i nautičkih i šoping usluga najviših svetskih standarda. Porto Montenegro već sada predstavlja naselje međunarodnog karaktera, intimnu i urbanu celinu na samoj obali mora i duž promenade, sa stambenim jedinicima visokih kvaliteta, od jednosobnih do četvorosobnih stanova, dupleksa i penthaus apartmanima. Stambeno naselje Porto Montenegra se trenutno sastoji od pet završenih zgrada, Teuta, Ozana, Zeta, Milena i Tara, sa ukupno 128 stambenih jedinica.
Tivat ima tipično mediteransku klimu, sa blagim, ali kišovitim zimama i vedrim i toplim letima. Za Tivat se može reći da ima karakterističnu klimu time što se na malom prostoru mogu osetiti značajne klimateske razlike koje potiču od razuđenosti reljefa. Prosečna temperatura vazduha u Tivtu iznosi 15° C. Tivat je takođe i najsunčaniji grad Boke Kotorske, sa ukupno 2446,2 sunčanih sati godišnje. Sezona kupanja u Tivtu traje 6 meseci – od maja do oktobra. Najčešći vetrovi u Tivtu su bura – severoistočni vetar, koja duva tokom zime i maestral – severozapadni letnji vetar. Topao vetar jugo donosi Tivtu dosta kiša, što je česta prirodna pojava tokom jeseni i zime. U Tivtu je kiša isključiva padavina, jer su drugi oblici padavina veoma retki. Prosečan nivo padavina u Tivtu iznosi 1755 mm. Ovakvi klimatski uslovi omogućavaju da je Tivat pogodna i privlačna turistička destinacija tokom čitave godine.
More na tivatskoj rivijeri je čisto, a vazduh okrepljujuće svež i blag. Zahvaljujući jedinstveno pogodnim prirodnim klimatskim uslovima u Tivtu, kao i njegovom geografskom položaju, gradsko područje izuzetno obiluje raskošnom vegetacijom. Osim raznovrsnog lokalnog mediteranskog bilja, u Tivtu uspevaju brojne egzotične biljke koje su sa svojih putovanja iz čitavog sveta ovde donosili moreplovci. Stoga u Tivtu i divnom parku ima mnogo magnolije, mimoze, kamelije, oleandera, agave, eukaliptusa, čileanske jele i druge biljke koje su se odlično prilagodile prijatnoj jadranskoj klimi.
Tivatska rivijera ima više od deset plaža, ukupne dužine nekoliko kilometara. Procenjena površina plaža tivatske rivijere koja obuhvata prekrasne uvale i male zalive, dobru infrastrukturu i brojne turističke sadržaje, dostiže preko 30000 m2. Najpoznatije tivatske plaže su: Belane, gradska plaža pored Hotela Palma, Kalardovo plaža van grada – relativno blizu aerodroma Tivat, gradska plaža Kamelija, plaža Kukoljina van grada, plaža Oblatno, plaža Opatovo u selu Opatovu sa nekoliko malih peščanih plaža, plaža Plavi horizonti – najveća i najznačajnija plaža u Tivtu u blizini Radovića, plaža Ponta Seljanova, plaža Pržno, plaže Nova i Stara Račica, plaža Verige i plaža Waikiki……
