Tirana Albanija
Tiranu, glavni i najnaseljeniji grad Albanije, sa strateški i privredno važnim polažajem u središtu zemlje, na obroncima planine Dajti /dostupne žičarom Dajti Express/ i Jadranskog primorskog pojasa nizije, osnovao je 1614. godine Sulejman paša Barđini, čuveni janičar Turkog carstva, poreklom iz albanskog grada Muleta. Prve građevine ovog feudalnog posednika u Tirani su bile džamija, pekara i hamam. Statua Sulejman Paše Barđinija ukrašava centar Tirane i njen glavni trg.
Grad Tirana se razvijao i širio početkom 18. veka, posebno prodorom islama. Tirana je postala glavni grad Albanije 1920. godine. Poznati italijanske arhitekte Musolinijevog perioda, Florestano de Fausto i Armando Brasini su bili glavni zagovornici i idejni tvorci izgradnje glavnog trga u Tirani koji danas nosi ime albanskog narodnog heroja Skenderbega, ogromnog bulevara, ministarskih zgrada jarkih boja, Narodne Banke, Gradske kuće i nekadašnje carske palate koja je danas predsednička palata. Trg Majke Tereze predstavlja završetak dugog bulevara u Tirani koji je tokom italijanske okupacije trebao da oblikuje novi fašistički itentitet, podržavan snagama koje su imenovale vladu. Grad Tirana je oslobođen 17. novembra 1944. godine posle žestokih borbi komunista i nemačkih okupatora. U međuvremenu je arhitekta Gherardo Bosio bio zadužen za proveru ranijih projekata i uvođenje novih zdanja i građevina na području današnjeg trga koji nosi ime Majke Tereze. Ovo mesto je posle pedesetogodišnjih komunističkih parada i odlika, nakon posete pape Franje 2014. godine, preoblikovan, obnovljen i uređen u glavnu pešačku zonu grada.
Nasleđivanje administrativnih dužnosti na prostoru današnje Albanije i u Metohiji u okviru istih porodica je bila opšta pojava, upravo zato što je Porta još od osvajanja ovih krajeva vodila vrlo fleksibilnu politiku oslanjanja na lokalne glavare i poštovanje plemenskih autonomija. Zahvaljujući odnosu Porte prema Arbanasima, pleme Mirdita je sve do početka 19. veka uživalo autonomiju na teritoriji od Lješa do Tirane, plaćajući danak odsekom i ne puštajući carsku vojsku na svoju teritoriju. Tiranom i okolinom je od 17. veka vladala pašalarska porodica Brgjini, a u Flori i Devlinu su trista godina vladali potomci Sinan paše. Godine 1689. skadarski Sulejman paša Bušatlija je dobio zaduženje da okupi vojsku u sandžacima Ohrid, Valona i Elbasan. Iste godine, u Skadarskom i Elbasanskom sandžaku na svake dve avariske kuće mobilisan je po jedan sejmen. 1738. godine za front kod Beograda – današnjeg Berata, popisano je u okolini Đakovice i u Dukađinu 2000 plaćenika. Porta je zbog ustanka na Balkanu 1687. godine hrišćanima zabranila pristup martološkoj službi. Do kraja 18. veka, Mahmudbegovići Begoli su postali neosporni gospodari Pećkog i Dukađinskog sandžaka, posedovali su veliki broj čitluka u svojoj oblasti i van nje, raspolagali velikim brojem najamnika i držali u zakupu, ili posedovali preko arapluka, gotovo sve državne poreze. Carska vlast u oblastima pod njihovog kontrolom se vrlo malo osećala.
Danas Tirana nije samo najveći i najznačajniji grad Albanije, već i njen glavni politički, kulturni i privredni centar. U centru Tirane, na Trgu Skenderbega se nalazi stara džamija koju je izgradio Etem Bej /Gospodin Etem/ u periodu od 1789. do 1823. godine, a neposredno u nju i Sahat kula, visoka 35 metara, sagrađena 1830. godine. Elegantni kameni pešački most, poznat kao ćurčijski most – po čuvenom zanatu štavljenja kože, je nekada služio kao glavna veza između grada i istočnih planinskih područja. Ovim mostom preko reke Lane, u delu grada sa tradicionalnim zanatlijama i proizvođačima predmeta od štavljenje jagnjeće i jareće kože, su se na pijacu prevozili poljoprivredni proizvodi i stoka. U Palati kulture se nalaze Balet i Narodno Pozorište, a Narodna Biblioteka je u neposrednoj blizini trga Skenderbeg. U Tirani su osnovane značajne institucije Albanije, kao što su Narodni Istorijski Muzej, Arheološki Muzej, Muzej Prirodnih Nauka, Muzej Albanske filatelije, Nacionalna Galerije Likovne umetnosti, Međunarodni Centar za kulturu i druge. U blizini Skenderbegovog trga i Vlade Albanije, par stotina metara od džamije i katoličke kadetrale, nalazi se Saborna crkva Vaskrsenja Hristovog, građena u periodu od 2004. do 2012. na zemljištu koje je odobrila država Albanija kao kompenzaciju za bivšu Sabornu crkvu, srušenu 1967. Visina zvonika Crkve Hristovog Vaskrsenja u Tirani koji se nalazi ispred crkve je 46 metar, dok prečnik kupole ovog impozantnog zdanja iznosi 26m, a visina 23m. Svete mošti svetog Hristovog mučenika, srpskog kralja Jovana Vladimira, prvog srpskog svetitelja, su posle dva veka od postradanja, oko 1215. godine, u vreme srpskog kralja Stefana Prvovenčanog, prenete najpre u Drač, zbog čega se ovaj svetiteljslavi i kao zaštitnik grada Drača, a nešto kasnije u njegov manastir Svetog Jovana – alb. Šin Đon kod Elbasana, u centralnoj Albaniji. Od tada se u ovom manastiru, posvećenom svetom kralju mučeniku, svake godine o njegovom prazniku okuplja masa vernog naroda, sa verom da molitve svetitelja pružaju mnoga isceljenja. Sav pravoslavni narod Albanije – srpski, grčki i arbanaški su nazivali svetog mučenika kralja Jovana Vladimira čudotvorcem. Svete mošti svetog mučenika kralja Jovana Vladimira su 1995. godine prenete u Crkvu Hristovog Vaskrsenja u Tirani.
Znamenitosti Tirane : džamija Ethem Bey, pravoslavna crkva Hristovog vaskrsenja, Narodni Istorijski Muzej, Bunkart, “Muzej lišća” – Muzej Tajnog nadzora je zgrada u kojoj je jedno vreme tokom okupacije Albanije u Drugom svetskom ratu bio Gestapo, kao i centralna direkcija Tajne službe Albanije od 1944. do 1991. godine, Planina Dajti…. Najlepši pogled se pruža sa Groblja mučenika, na kome je spomenik Majci Terezi.
Tirana svojim posetiocima nudi bogatu, ukusnu i raznovrsnu tradicionalnu hranu, kao i restorane i barove koji poslužuju stranu kuhinju, kao što su italijanska, kineska, čak i indijska jela. Čuveni deo Tirane BLOKKU je mesto bogato svirkom i raznom živom muzikom, poput jeza, housa, fanka, latina itd…
U blizini Tirane su Jadransko more i planina-Nacionalni Park Dajti, do kojih se stiže za manje od sata vožnje. Veliki Park sa veštačkim jezerom se nalazi u južnom delu Tirane. Kula Petrela je jedna od najstarijih građevina Tirane. U sredini utvrđenja Petrela je kula iz 5. veka, mada većina objekata potiče iz vizantijskog perioda, nastalih između 11. i 14. veka. Danas je u njoj restoran, u kome posetioci istovremeno uživaju u predivnom pogledu na okolinu i ukusnim specijalitetima Albanije.
