Stobi arheološko nalazište
Drevni grad Stobi leži u centralnoj Makedoniji, u plodnoj tikveškoj dolini, 15 km od Kavadaraca, oko 80 km od Skopja i oko 85 km od makedonsko-grčke granice. Arheološko nalazište Stobi se nalazi na samo par minuta vožnje od makedonskog autoputa sever – jug, koji danas povezuje Makedoniju sa Grčkom, na mestu gde se Crna Reka /Erigon/ spaja za Vardarom /Axiosom/. Stobi je drevni grad osnovan na nekadašnjem glavnom putu između Dunava i Egejskog mora, odnosno putu koji je duž reke Axios /Vardara/ povezivao trgovačke puteve Via Egnatia i Via Militaris /Via Axis/ i Via Diagonalis, što ga je činilo strateški važnim za trgovinu i ratovanje.
Ovo raskršće drevnih naroda je ostavilo izuzetno bogatu istorijsku i kulturnu riznicu Stobija, sa izvanredno bogatim nasleđem – antičkim pozorištima, vilama, hrišćanskim bazilikama, ostacima palata, svetlim mozaicima, čuvenom četvorolisnom krstionicom, termama i religioznim svedočanstvima, koji su danas na raspolaganju brojnim posetiocima. Pod nazivom Stobi grad se prvi put pominje u istorijskim zapisima iz 2. veka p.n.e. Arheolozi međutim veruju da je drevni grad Stobi bio naseljen bar 400 godina ranije. Grad Stobi je postao bogat i napredan grad, kao i značajan hrišćanski centar, zahvaljujući svom položaju na raskrsnici važnih trgovačkih puteva. Grad Stobi je bio najveći rimski grad u Makedoniji, kasnije glavni grad provincije Macedonia Secunda, urbani, vojni, administrativni, trgovački i religiozni centar regiona i područja pod upravom Rimskog i ranovizantijskog carstva. Episkopska bazilika vladike Filipa iz 5. veka potvrđuje značaj ovog grada kao religioznog centra. To je najznačajnija hrišćanska građevina u Stobiju, čija je unutrašnjost bila prekrasno ukrašena belim mermerom i mozaicima na podovima. Južno od bazilike u Stobiju se nalazi krstionica, sa upisanim četvorolistom u središtu, koje je bilo pokriveno kupolom. Pod krstionice je ukrašen veličanstvenim mozaicima koji predstavljaju paunove i jelene. Drevni grad Stobi je doživeo svoj vrhunac u periodu od 3. do 4. veka n.e. 447. godine grad Stobi razaraju Huni, kao i mnoge gradove Balkana toga vremena. Na svom putu prema Draču – Dyrrachiumu, Teodorik i Ostrogoti pljačkaju grad Stobi, ali su napadi Huna bili mnogo razorniji. Početak 6. veka obeležava katastrofalno razorni zemljotres 518. godine, koji je uništio mnoge gradove i naselja Dardanije i Makedonije Secunde.
Arheološko nalazište Stobi se nalazi samo 3 km od izlaza Gradsko sa makedonskog autoputa E-75 i nudi dalekosežan pogled na centralnu makedonsku ravnicu, predstavljajuci veoma popularnu turisticku znamenitost Makedonije koju svakako treba upoznati. Arheološko nalazište Stobi obuhvata brojne građevine i ostatke bogate istorije – impresivni amfiteatar iz 2. veka, episkopska bazilika i rezidencija, Teodosijeva palata, poznata krstoobrazna krstionica /koja predstavlja jedan od simbola Makedonije/, vile, ulice, terme, radionica za izradu platna, ranohrišćanski ostaci sa raskošnim podovima ukrašenim mozaicima. Istraživanja i obnova na arheološkom nalazištu Stobi su stalno u toku.