Spomenik borcima Kosmajsko-partizanskog odreda Kosmaj
Planina Kosmaj je pitoma planina udaljena oko 50 km južno od Beograda, blagih padina, raskošnih šuma i livada, visine 620 metara. Tokom rimskog perioda uprave je područje Kosmaja bilo jedan od najznačajnijih rudničkih oblasti srebrnosne rude olova i gvožđa, a danas predstavlja omiljenu turističku i izletničku destinaciju. Na vrhu planine Kosmaj, oko 55 km južno od Beograda, okružen prekrasnim zelenilom, nalazi se Spomenik palim borcima Kosmajsko-partizanskog odreda u Drugom svetskom ratu koji su se 1941. godine okupili na ovom mestu da bi organizovali plan borbi protiv okupacionih snaga Sila osovine. Spomenik na Kosmaju, visine 40 metara se vidi sa svih strana i prilaza lepo uređenom stazom. Spomenik na Kosmaju obeležava slobodarsku borbu i žrtve Kosmajsko-posavskog partizanskog odreda tokom Drugog svetskog rata, stradalih u Narodno-oslobodilačkom ratu.
Spomenik na Kosmaju je podignut 1971. godine i izrađen je po zamisli vajara Vojina Stojića i arhitekte Gradimira Medakovića. Spomenik na Kosmaju je poznat i kao “Slobodarska iskra” jer simbolizuje večni plamen. Centralni deo Spomenika na Kosmaju obuhvata pet odvojenih betonskih stubova -“dvostrukih peraja“, visine 30 metara, koji se račvaju iz jedne tačke, čineći oblik koji podseća na zvezdu. Između stubova kosmajskog Spomenika koji streme u visinu je kružni postament koji predstavlja večni plamen. Na obodu velikog bronzanog reljefnog poklopca Spomenika na Kosmaju je natpis – Mladenovčani, Gročani, Smederevci, Podunavci, Jeseničani, Pomoravci, Beograđani, Posavci, Vračarci i Kosmajci, 02. Jul 1941. – maj 1945. Po tadašnjim vestima, u izradu Spomenika na Kosmaju je ugrađeno 625 kubnih metara betona i 125 tona gvožđa što je koštalo 6 miliona jugoslovenskih dinara. Spomenik borcima Kosmajsko-partizanskog odreda na Kosmaju su finansirale Republika Srbija Jugoslavije, Grad Beograd i opštine i sela oko planine Kosmaja. Danas je ovo poznato i omiljeno izletničko mesto sa laganom okrepljujućom šetnjom kroz prekrasnu prirodu i nezaboravnim pogledom na celu Šumadiju.