Skadarsko jezero Nacionalni Park

Skadarsko Jezero je najveće slatkovodno jezero na Balkanu. Nazvano je po obližnjem gradu Skadru koji je danas u severnoj Albaniji, čije ime potiče od grčkog naziva “Skutari”. Dve trećine ukupne površine Skadarskog jezera od 370 km2 se nalazi u Crnoj Gori /219 km2/, a ostatak je u Albaniji. Od jadranske obale se za 20 minuta vožnje tunelom Sozina stiže do Skadarskog jezera u Crnoj Gori. Kaa su UN uvele sankcije Jugoslaviji, tokom devedesetih godina 20. veka su Skadarskim jezerom iz susedne Albanije prenošene i švercovane cigarete i benzin.

Crnogorski deo Skadarskog jezera je okružen očuvanim prirodnim područjem koje je 1983. godine proglašeno Nacionalnim Parkom. Nacionalni Park Skadarsko Jezero obuhvata površinu od 40.000 hektara, od koje je 391 km2 samo jezero. 1996. godine je Skadarsko jezero pripalo močvarnim područjima pod zaštitom Konvencije Ramsar od međunarodnog značaja. Skadarsko jezero se prvenstveno puni rekom Moračom, a u njega se ulivaju Rijeka Crnojevića, Orahovštica i reka Kiri u Albaniji, dok iz njega prema Jadranskom moru otiče reka Bojana koja zapravo na sredini donjeg toka čini međunarodnu granicu sa Albanijom.

Skadarsko Jezero se u crnogorskom delu nalazi u Zetsko-skadarskoj kotlini, okruženo kraškim terenom jugoistočnih Prokletija Albanije i crnogorskim planinama Lovćenom, Sutormanom, Rumijom i Tarabošom, na udaljenosti oko 7 km od Jadranskog mora. Planinski masiv Rumije, čiji se najviši vrh visine 1594 metara uzdiže iznad Bara, ima dinarski pravac pružanja i čini prirodnu granicu između Jadranskog mora i Skadarskog jezera. Planina Rumija se spušta strmo prema jadranskoj obali, a nešto postepenije prema južnom delu Skadarskog jezera. Najviše delove planinskog masiva ovog područja predstavlja planina Rumija, širine venca 10 do 15 km. Rumija se vidi izdaleka – sa planina oko Tirane, vrha Velecikut, i naravno preko Skadarskog jezera.

Skadarsko jezero je kripto depresija koju vodom uglavnom snabdeva reka Morača, a iz njega ističe voda prema Jadranu dugim tokom reke Bojane koja na svojoj donjoj polovini toka čini međunarodnu granicu između Crne Gore i Albanije. U zavisnosti od visine vode, površina Skadarskog jezera varira od 530 do 370 km2. Skadarsko jezero je dugo 44 km, a široko 14 km. Prosečna dubina Skadarskog jezera je 6 metara, a na pojedinim delovima je dno ispod nivoa mora i dostiže dubinu do 60 metara. Obala Skadarskog jezera je izuzetno živopisna i obiluje poluostrvima, ostrvima i zalivima močvarskog tipa. Panorami Skadarskog jezera, jednoj od svakako najlepših panorama Crne Gore, možete se diviti posmatrajući jedinstvene pejsaže sa Pavlove Strane i Odrinske Gore, iznad Rijeke Crnojevića i Skadarskog Jezera. Skadarsko jezero ukrašavaju brojne gorice i arhopelazi, tj mala ostrva prekrivena divljim narom i bršljanom. Ravničarska dolina severnog dela Skadarskog jezera je često poplavljena. Skadarsko jezero je jedno od najvećih jezera Evrope, posebno kada je nivo vode visok. Skadarsko jezero sadrži 40 različitih vrsta ribe. Plovna vodena površina obuhvata 91% površine Skadarskog jezera, dok plitki deo vode pod vegetacijom čini 9 % njegove ukupne površine.

Planina Rumija ima veliki religiozni značaj, jer se od sela Velji Mikulići do njenog vrha, gde je crkva Svete Trojice, tradicionalno 22. maja na dan Silaska Svetog duha na apostole, nosi krst Svetog Jovana Vladimira. Ustaljen je običaj da u svetoj povorci koja ide ka vrhu planine Rumije, osim pravoslavnih hrišćana iz Bara i okoline, učestvuju katolici i muslimani. Mrkojevići nose znameniti krst na goru Rumiju, na kome se kralju Vladimiru zakleo njegov šurak bugarski kralj Vladislav da mu neće biti nikakvog zla od njega. Na žalost, blagočestivi pravedni kralj Jovan Vladimir je postradao mučeničkom smrću – posečen upravo na ovom krstu, 22. maja 1016. godine. Na sadašnjoj zapadnoj granici između S. Makedonije i Albanije, na putu Struga – Elbasan (via Ignatia) nalazi se brdo /i granični prelaz/ zvano Kjafasan – Ćafa San – Qafë Thanë, gde je stara polurazrušena crkva. Narod u Albaniji, Crnoj Gori i Makedoniji čvrsto veruje da je na tom brdu i u toj crkvi posečen kralj Vladimir. U toj crkvi se više ne služi, ali se veruje da svako ko svrati u crkvu da zapali sveću – pali je svetom kralju Jovanu Vladimiru. Po narodnom izgovoru albanske reči Ćafa San znače Sveta Glava. Narodno predanje govori, pošto je kralju Vladimiru ovde bila posečena glava, telo mu je odmah bilo preneto u Elbasan u manastir svete Bogorodice, u kome i danas leži. Međutim, najstariji pisani dokument svedoči da je kralj Jovan Vladimir posečen u crkvi u Prespi, a drevni krst brižljivo čuvaju Androvići u selu Mikulići. Postoje brojna svedočanstva o isceljenjima bolesnih hrišćana i muslimana, posle molitve kod svetiteljevih moštiju, pa se manastir posvećen Svetom Jovanu Vladimiru (Shën Jon Vlladimirit na albanskom) kod Elbasana poštuje kao velika svetinja.

Najznačajniju i najzanimljiviju kulturno-istorijsku vrednost Nacionalnog parka Skadarsko jezero predstavljaju brojne znamenitosti srednjovekovne Duklje, odnosno Zete koje su pripadale primorskim oblastima Donje Zete. Među njima su dvor dukljanskog kneza Jovana Vladimira, sa nekadašnjim hramom posvećenim Bogorodici i manastirom Ostros, poznatim i kao Prečista Krajinska, kao i srednjovekovni pravoslavni manastiri iz 14. i 15. veka iz doba vladavine dinastija Balšića i Crnojevića i utvrđeni gradovi i celine iz perioda osmanske uprave. Štamparija Crnojevića ili Cetinjska štamparija je prva srpska štamparija, jedna od najstarijih ćiriličkih i slovenskih štamparija. Osnovana je 1493. godine u Obodu, utvrđenju sagrađenom 1475, godine na brežuljku iznad Rijeke Crnojevića za sedište srpske dinastije Crnojevića koja je od 1496. godine upravljala srpskom oblasti Zetom. Štamparija Crnojevića koju je iz Venecije dobavio zetski vladar Đurađ Crnojević, vodio je do sredine 15. veka jeromonah Makarije.

Skadarsko jezero takođe čuva 15 srednjovekovnih pravoslavnih manastira koji su tokom istorije izvanredna duhovna jezgra i svedoci burne prošlosti Zete i primorskih oblasti. Dinastija Balšić je iz Skadra vladala Zetom od 1360. do 1421. godine, a kasnije iz Ulcinja u Donjoj Zeti. Zapravo Zeta je izgubila svoju nezavisnost 1499. godine, te je jedini slobodan deo države koji se do tada zvao Crna Gora, smanjen na planinsko područje između reke Cetine i Bokokotorskog zaliva. Politički položaj Đurđa II Stratimirovića i njegovog sina i naslednika Balše III je predstavljao napor u očuvanju integriteta i vlasti od Mletaka, Turaka i Mađara koji su se svi takođe borili za prevlast nad ovim primorskim područjima, čiji je strateški centar bilo Skadarsko jezero. Žabljak Crnojevića je srednjovekovni grad i utvrđenje blizu ušća Morače u Skadarsko jezero. Istorijski izvori kažu da je Žabljak Crnojevića osnovan u vreme Vojislavljevića. Jedno vreme bio je prestonica države.

Manastiri Skadarskog jezera su istorijski veoma zanimljive i često teško pristupačne pravoslavne svetinje, zahvaljujući svom položaju na udaljenim i usamljenim ostrvima – goricama. U Letopisu Popa Dukljanina – Barskom rodoslovu je zabeležno da su iz Skadra vladali prednemanjićki kraljevi Mihajlo, njegov sin Konstantin Bodin i Sveti Jovan Vladimir, sahranjeni u crkvi Svetog Sergija i Vakha. Ove tvrdnje su dokazane arheološkim istraživanjima. Crkva Uspenja Bogorodice – Prečista Krajinska je podignuta 980. godine na krajnjem jugozapadnom delu Skadarskog jezera. U ovoj svetinji je 1016. godine sahranjen Sveti knez Jovan Vladimir i kasnije njegova voljena supruga Kosara. Manastir Bogorodica Prečista Krajinska na jugozapadnoj obali Skadarskog jezera spada u najstarije spomenike kulture u Crnoj Gori. Ostaci manastira sa crkvom posveće­nom Uspenju Bogorodice nalaze se u blizini sela Mali i Veliki Ostros, na obali Skadarskog jezera. Crkva manastira Bogorodice Prečiste Krajinske se prvi put pominje krajem 10. veka, u Ljetopisu Popa Dukljanina. Ovaj manastir je osnovao knez Jovan Vladimir za koga je vezana legenda o tragičnoj ljubavi sa prelepom Kosarom, ćerkom makedonskog cara Samuila. Manastir Prečista Krajinska je jedno vreme bio sedište Zetske mitropolije, da bi krajem 16. veka i tokom 17. veka veka bio potpuno porušen, verovatno u napadima skadarskog vezira Sulejman paše Bušatlije. U njegovoj blizini, u mestu Ostros nalazi se bunar žive vode koji datira iz 1001. godine i koji i danas snabdeva stanovništvo okolnih sela pitkom vodom. 1215. godine su svetiteljeve mošti prenete u Drač, jer je Sveti Jovan Vladimir bio zaštitnik ovog grada, a kasnije, u 14. veku su prenete u Elbasan, gde je do današnjih dana brižno sačuvan kult ovog svetitelja.

Najstarija manastirska celina na Skadarskom jezeru i prototip trobrodnih crkava koje su gradili Balšići je crkva Manastira Uspenja Bogorodičinog na Starčevoj Gorici, jednom od tri najvećih ostrva Skadarskog jezera. Osim nje, drugi manastiri Skadarskog jezera takođe zavređuju posebnu pažnju posetilaca. Manastir Kom je zadužbina porodice Crnojević u kojoj je freska sa likovima Stefana Crnojevića i supruge Mare, a ove je nekoliko grobova Crnojevića. U manastiru Kom se zamonašio pesnik i filozof Njegoš kada je dobio ime Petar.

Manastir Beška sa dve crkve, posvećene Svetom Đorđu i Blagoveštenju Bogorodičinom su zadužbine Jelene Balšić, treće ćerke srpskog kneza Lazara Hrebeljanovića koja je nepokolebljivo branila interese pravoslavne crkve u srpskom Primorju, čitala knjige, organizovala prepisivački i ikonopisački rad, podizala i obnavljaja crkve. Jelena je bila udata za znatno starijeg Đurađa II Stratimirovića Balšića, gospodara Zete i Gornje Albanije. Vrativši se u Zetu, 1435. godine, posle smrti drugog muža, vojvode Sandalja Hranića, Jelena Balšić podiže svoju zagrobnu crkvu u neposrednoj blizini svetinje koju je sagradio njen prvi muž, Đurađ II Stratimirović. Nije se zamonašila, ali je svoje poslednje godine provela na ostrvu u Dračevici pored Bara, vodeći brigu o pravoslavnim manastirima pod njenom upravom.

Na Skadarskom jezeru su takođe pravoslavne svetinje koje zaslužuju upoznavanje i posetu – Kosmača, Bogorodica Prečista Krajina – zadužbina Svetog kneza Jovana Vladimira koju smatraju najstarijim manastirom u Crnoj Gori, Starčeva Gorica, Moračnik, Vranjina – posvećen Svetom Nikoli, na ušću Morače u Skadarsko jezero, Orahovo – 2 km od Virpazara… ‘Manastir Moračnik na Skadarskom jezeru je zadužbina Balše III Balšića, nazvan po ostvru na kome se nalazi. Ova svetinja je podignuta između 1404. i 1417. godine, a prvi put se pominje 1417. godine u povelji Balše III kojom tom manastiru poklanja gumno soli. Manastir Moračnik je veoma rano opusteo, a u izvorina nema podataka od njegovoj daljoj sudbini. Manastirska crkva posvećena Bogorodici je građena u oblku trolista i veoma je malih dimenzija – dužine 7,5 metara i širine 4 metara. Ubrzo po završetku gradnje crkve je dovršena i njena priprata čiji su ostaci danas konzervirani. Prostor ispred priprate je popločan i iznad njega je u prošlosti postojao drveni trem. Uz južni zid crkve i priprate manastira Moracnika je podignut mali paraklis sa apsidom. Istočno od crkve je konak, a južno su ostaci manastirske trpezarije. Između konaka i trpezarije je četvorospratna kula sa kapelom na najvišem nivou. Od tri manastira na goricama Skadarskog jezera je samo manastir Moračnik imao kulu koja je zajedno sa pirgom na obližnjem ostrvcu Topaoni služila za osmatranja i odbranu svetinja. Šezdesetih i osamdesetih godina 20. veka je manastir Moračnik delimično obnovljen, a 1997. godine je ovde zanovljen monaški život. Prvi nastojatelj obnovljenog manastira je bio jeromonah Jovan Ćulibrk, današnji vladika slavonski. Manastir Moračnik pripada Mitropoliji crnogorsko-primorskoj Srpske pravoslavne crkve’. Izvor  m.drone.montenegro
Na ostrvima Skadarskog jezera su srednjovekovni monasi pisali i prepisivali knjige, sve dok na Obodu 1494. godine nije osnovana prva štamparija južnih Slovena. Na području Skadarskog jezera i Zete su vođene velike borbe između Crnogoraca i Turaka, za koje su korišćena brojna utvrđenja, nastala od 14. do 19. veka, među kojima su Tophala, Besac, Lesendro, Grmožur, Virska Kuća…

Nacionalni Park Skadarsko jezero je jedno od najvećih rezervata ptica u Evropi, sa 270 ptičjih vrsta, među kojima su neki od poslednjih pelikana Evrope, te veoma privlači posmatrače ptica. Retka vrsta – Dalmatinski pelikan je postao zaštitni znak Nacionalnog Parka Skadarsko Jezero. Skadarsko jezero takođe obuhvata staništa galebova i čaplji, a obiluje ribom, posebno šaranom, ukljevom i skušom. Skadarsko jezero ima mnošto kula i platformi, posebno namenjenih za posmatranje ptica, jer se nalaze u pet najvećih ornitoloških rezervata – Manastirska tapija, Grmožur, Omerova gorica, Crni žar i Pančevo oko. Ostrvo Grmožur je pored toga što je poznat i kao Crnogorski Alcatraz, jer je na njemu Kralj Nikola sagradio zatvor za političke neistomišljenike, je takođe ostrvo ptica. Postoji predanje da niko nije uspeo pobeći sa Grmožura, verovatno zbog pravila rada, po kojima je važilo da, ukoliko nekome od stražara pobegne zatvorenik, on preuzima njegovo mesto i služi njegovu kaznu.

Murići je jedna od najboljih plaža na Skadarskom jezeru, idealna za dnevne izlete iz Virpazara ili Bara. Plaža Murići je peščana, duga 600 metara, sa plitkom vodom. Kod same plaže Murići postoji nekoliko izvora sveže, hladne vode, a u zaleđu je gusta hrastova i kestenova šuma.

Ako se na krstarenje Skadarskim jezerom kreće iz Virpazara, što je najčešći slučaj, posetioce oduševljava železnička pruga koja deli Skadarsko jezero na dva dela. Dok se čamcem-brodom vozite Skadarskim jezerom po netaknutoj i još uvek neistraženoj prirodi, prolazak voza koji svojim tutnjanjem para vazduh je jednostavno nezaboravan i očaravajući doživljaj.

Na obali Skadarskoj Jezera se nalaze dva mala origiinalna naselja – istorijski urbani centri, karakteristične živopisne arhitekture i obicaja – Virpazar i Rijeka Crnojevića. Oba mesta su danas prepoznatljiva po restoranima u kojima se služe tradicionalni specijaliteti – posebno čuveni krap iz Skadarskog Jezera. Južno zaleđe Skadarskog Jezera – Crmnica je poznato po najboljem vinu u Crnoj Gori. Virpazar pripada Opštini Bar i nalazi se u središtu regiona Crmnice, samo 15 km od Jadranskog mora. Stari deo Virpazara je isprepleten mostovima preko reka Oraovštice i Virštice, po kojima je mesto Virpazar dobilo ime kao “grad na tri mosta”. Nekada deo drevne slovenske provincije Zete, Virpazar su u 13. veku osvojili Turci i vladali ovim područjem budućih pet vekova. Svedoci žestokih bitaka su danas potpuno porušena ili nedavno obnovljena utvrđenja Besac u Virpazaru i Lessendro u Vranjini. Tvrđava Besac se nalazi na brdu iznad Virpazara i dominira prostranim Crmničkim poljem. Izradili su je Turci 1478. godine, obuhvativši plato površine 1200 m2, sa zaštitnim bedemima, u celini koja prati osnovnu konfiguraciju terena. Tvrđava Besac se sastoji od utvrđenja sa kulama, zgradama kasarne, odbrambenim zidom sa ulaznom kapijom, osmatračnicom i pomoćnim objektima. Gradnja tvrđave Besac je izvedena od pritesanog, lomljenog kamena, bogato utopljenog u krečni malter i složenog u relativno pravilne horizontalne redove, sa grubim spojnicama. Utvrđenje Besac je pravougaone osnove, sa dve kružne kule, postavljene na dva naspramna ugla. Sastoji se od zasvedenog prizemlja i sprata sa otvorima za topove. Zgrada koja je služila kao kasarna, smeštena u blizini ulaza, pravougaone je osnove, sa krovom na dve vode. Bedemi tvrđave Besac su različite visine, zavisno od konfiguracije terena. Na dva isturena ugla tvrđave Besac postavljena je po jedna osmatračnica, od kojih je ona okrenuta jezeru imala sprat i zasvedeni podzemni deo. Krajem 17. i početkom 18. veka utvrđenje Besac više puta zauzimaju Crnogorci, kada je u borbama pretrpilo znatna oštećenja. Od tada gubi značaj i samo se povremeno koristi. Između dva svetska rata, u tvrđavi Besac je bila smeštena žandarmerijska stanica, a tokom Drugog svetskog rata su je Italijani koristili kao zatvor. Posle toga je tvrđava Besac trajno napuštena, a 2013. godine je restaurirana. Kada su krajem 19. veka Turci izgonjeni iz Crne Gore, grad Skadar – nekadašnja prestonica srednjovekovne Srbije i glavni grad Zete je pripao Albaniji, zadržavši svoje ime. Istovremeno je nekoliko albanskih sela na južnim obalama Skadarskog jezera pripalo Crnoj Gori, kao što su Ostroš i Donji Murići. Tokom borbi sa turskim osvajačima, crnogorski vladari su uspostavili svoje sedište i utvrđenje u severozapadnom delu jezera u mestu Žabljak Crnojevića, da bi 1482. godine bili primorani da ga presele u Cetinje.

U Virpazaru se tradicionalno tokom letnje sezone organizuju brojne manifestacije, književne, umetničke kolonije, nastupi, kao što su “Dani Skadarskog jezera”, “Crmničke sportske igre”, događaji tokom kulturne manifestacije i festivala “Barski ljetopis”, dok tokom zime posetioci uživaju u poznatom festivalu “Dani vina i ukljeve“. Na obali Skadarskog jezera je smešteno nekoliko sela, sa raznovrsnim i lepo uređenim smeštajem. Tokom kišnog perioda godine, Skadarsko jezero je bogato vodom i modre boje, a tokom leta voda Skadarskog jezera postaje srebrna i raskošno svetluca pod sunčevim zracima.

Zlatna Vizantijska Tura

Balkanska tura Srbija – Crna Gora – Bosna i Hercegovina

SHARE IT: