Seosko domaćinstvo Vasić Selo Zebince Novo Brdo

Opština Novo Brdo se nalazi na centralno-jugoistočnom delu Kosova, u Pomoravskom regionu, na površini od 204 km². Na jugoistoku se Novo Brdo graniči sa opštinom Kamenica, na zapadu sa opštinom Gnjilane, na jugozapadu sa opštinom Lipljan i na severu sa opštinom Priština. Novo Brdo ima dobre saobraćajne veze sa Prištinom i Gnjilanom, koji su u jednakoj udaljenosti od 35 km. Dobar geografski položaj omogućava Novom Brdu dobre veze sa ostalim centrima Kosova i regiona. Opština Novo Brdo na Kosovu i Metohiji se prostire na širokom brdsko – planinskom terenu i ima dobre uslove za razvoj organske poljoprivrede i stočarstva. U opštini Novo Brdo ima 33 sela i naseljenih mesta koja imaju povoljan položaj i uslove za proizvodnju izuzetno kvalitetne hrane i posebno za razvoj eko-turizma. Nadmorska visina se kreće od 680 metara u najnižim predelima, do najvišeg vrha koji se naziva “Mali i Madh” /Velika Planina/, na nadmorskoj visini od 1260 metara. Najveći deo reljefa opštine Novo Brdo čine mnogobrojna brda koja izgledaju valovito. Od celokupne površine opštine Novo brdo, 56 % čine nadmorske visine od 800-900 metara, preko 1000 metara je 5 % teritorije i ispod 700 metara je 38 % teritorije opštine Novo Brdo. Opština Novo Brdo je bogata listopadnim šumama bukve, cera, jasena i hrasta, kao i jestivim gljivama, smrekom, lekovitim biljem, šumskim plodovima. Konfiguracija terena, zelenilo i šumski potoci omogućavaju staništa raznih divljih  životinja  u  šumama i poljima, među kojima su najkarakterističnije divlja svinja, jelen, vuk, lisica, zec, jazavac, veverica itd., a od ptica jarebice, pupavac, divlji golub, soko, crni gavran i jastreb.

Istorija  Novog  Brda  /Artane?/  i  celog  područja je povezana sa podzemnim rudnim i mineralnim  bogatstvima, kao i sa geološko – mineralnim istraživanjima za korišćenje  ovih  prirodnih bogatstava.  Geološka  istraživanja  i  radovi  za  korišćenje  zlata i  srebra,  a kasnije i olova i cinka i retkih minerala u regionu opštine Novo Brdo imaju dugu istoriju. Oko istorije Novog Brda kao drevnog istorijskog grada je potrebno mnogo učiniti, jer nisu vršena ozbiljna naučna istraživanja, a ranija nisu iskorišćena. Ni jednu značajnu činjenicu o Novom Brdu nije moguće negirati niti potvrditi bez prethodnih sveobuhvatnih istraživanja. Radovi, odnosno počeci geologije i rudarenja balkanskog poluostrva potiču iz ovih krajeva, jer je Novo Brdo bilo “rasadnik i putokaz“ širenja evropske civilizacije i razvoja. I danas Novo Brdo, sa aspekta mineralnog sadržaja predstavlja raskošni prirodni izvor raznovrsnih prirodnih resursa. Teritorija opštine Novo Brdo postaje u srednjem veku važan centar rudarstva i trgovine. Po nekim podacima, u 15. veku je Novo Brdo imalo 40,000 stanovnika. Vrhunac ekonomskog i političkog razvoja ovaj kraj postiže razvojem rudnika Novo Brdo, koji je veoma bogat mineralima zlata, srebra, olova i cinka. Po nekim podacima onog vremena, 1450. godine je rudnik Novo Brdo godišnje proizvodio oko 6000 kg srebra. Bogatstva rudnika Novog Brda, koji je bio veoma poznat u tadašnjoj Evropi, su koristila razna carstva i osvajači, počevši od Rimskog, Vizantijskog i Osmanskog carstva. U to vreme, Novo Brdo je imalo i svoju kovnicu novca i proizvodnju nakita od zlata i srebra. Ovi istorijski periodi  su ostavili brojne arheološke tragove u Novom Brdu. Iz ovog razloga je 1994. godine Institut za Zaštitu Istorijskih spomenika Kosova, u cilju zaštite spomenika Novog Brda izvršio topografsko razgraničenje prostiranja srednjovekovnog grada i arheoloških lokaliteta u okolini, kojim su, osim srednjovekovne tvrđave obuhvaćena i druga naseljena mesta, kultni objekti, verski objekti, groblja, topionica rude itd. na površini od 130 hektara. Na osnovu Zakona o zaštiti posebnih zona, na površini od 130 hektara u blizini Tvrđave Novo Brdo nisu dozvoljena nikakva gradnja ili iskopavanja.

Opštinu Novo Brdo odlikuju reke sa malom količinom vode, te se brojnim izvorima rešavaju potrebe snabdevanje naselja vodom. Plodno zemljište novobrdske opštine se nalazi pored reka i potoka i  uglavnom se koristi za poljoprivredu, sa trendom povećanja pretvaranja plodnog zemljišta u  građevinsko zemljište i na nezasejanim površinama. Put preseca srpsko selo Manišince na dve mahale, a iza mahale levo od puta je majušno selo Zebince, gde je izvor jednog kraka Krive reke sa česmom, nekada zvanom Jaćimovska česma. Novo Brdo je opština u Kosovskom Pomoravlju čije je sedište u naselju Bostane. Tu je do 1999. godine živelo pretežno srpsko i crnogorsko stanovništvo /oko 70 %/, uz manji broj Albanaca, tj većinu stanovnika u opštini Novo Brdo su činili Srbi, sa 54 %, dok je 2004. godine većinsko stanovništvo bilo albansko, sa 59 % celokupnog stanovništva. Jedno od sela je Zebince, selo u kome odavno nema mladih, koji su otišli, ostavljajući u naselju samo staračka domaćinstva. Danas u selu Zebincu, okruženom prekrasnom prirodom, žive samo stariji i iznemogli koji preživljavaju baveći se poljoprivredom i prodajom mleka i mlečnih proizvoda. Uslovi za život u Zebincu su teški, ali i pored toga preostali Srbi ostaju ovde.

Nedostatak socijalnih uslova /osnovni obrazovni, kulturni, zdravstveni, sportski privredni i materijalni objekti/ je uticao da se mladi koji odlaze na studije u veće centre ne vraćaju više u svoja sela na teritoriju opštine Novo Brdo, ali su i ostali, u veoma teškom materijalnom stanju, primorani da migriraju u velike centre i gradove. U Zebincu, selu u Novobrdskoj opštini na centralnom delu Kosova i Metohije, okruženom lepom prirodom, vazduh je kao na planini. U selu Zebincu danas živi do 300 stanovnika, uglavnom u starijim domaćinstvima, opstajući zahvaljujući poljoprivredi i prodaji mleka i mlečnih proizvoda. Srbi iz tog dela Pokrajine kažu da je to najlepše, ali ujedno i najsiromašnije selo. Prema podacima Svetske banke, najsiromašnija domaćinstva Kosova i Metohije su u ruralnim oblastima gnjilanskog i prizrenskog regiona. Izveštaj iz 2009. navodi da je najniža potrošnja po domaćinstvu zabeležena u Lipljanu, gde prosečna porodica potroši 153 evra mesečno, i Dragašu, gde domaćinstvo mesečno ima na raspolaganju 163 evra. Kada se posle posete komandanta KFOR-a, major generala Salvatore Farine, Humanitarna Organizacija “Majka devet Jugovića“ požalila da je put u selu Zebince u veoma lošem stanju i gotovo neprohodan, usledila su razmatranja kako bi se što pre podržala izgradnja puta. Nekadašnja staza takođe vodi i do farme koza koju koristi ova humanitarna organizacija, pa je popravka puta unapredila i kretanje radnika do farme i olakšala život i rad samih meštana Zebinca.

U Opštini Novo Brdo je izuzetno vredan narod. Kao i u ostalim delovima kosovskog Pomoravlja, meštani se bave poljoprivredom, gajeći kupus, paprike i drugo povrće, kukuruz, pšenicu, ječam, raž, ovas, lubenice. Dvorište na uzvišenju majušnog sela Zebince je puno vesele dečije graje i urednih poljoprivrednih mašina, raspoređenih između nekoliko kuća i brojnih staja u kojima su krave, živina, koze…. Dragan Vasić je jedan od domaćina vredne starosedelačke porodice Vasić koja obrađuje preko 30 hektara poljoprivrednog zemljišta. Dragan sa suprugom i petoro dece – devojčicama Anđelom, Marijom, Tijanom i Jovanom i sinom Mihajlom, živi u novoj lepoj kući sa uređenim tremom i okućnicom, koja odiše modernim stilom i urednošću, iako su domaćini tokom čitavog dana zauzeti brojnim obavezama i brigom o zemlji i deci. U drugom delu dvorišta je roditeljska kuća sa urednom prostranom okućnicom i takođe mnoštvom poljoprivrednih mašina i domaćih životinja. Dragan Vasić obrađuje 20 hektara, a poljoprivredom se bavi i njegov otac, koji obrađuje oko 10 hektara. Pomažu i dvojica braće, od kojih je jedan povratnik na Kosovo i Metohiju. Seju uglavnom žitarice, bave se stočarstvom i kažu da se od ovog posla može živeti. Vasići su primer ugledne srpske porodice sa Kosova, jer sa pravom tvrde da “onaj ko radi ima i rezultate”. Najstarija kuća ovog zanimljivog domaćinstva u Kosovskom Pomoravlju potiče sa početka 20. veka i ima sve odlike drevne arhitekture. Vasići planiraju da staru kuću urede u autentičnom stilu i koriste je za pružanja usluga u seoskom turizmu, budući da proizvode izuzetno kvalitetnu, organsku hranu i žele da posetiocima predstave svoj način života, dobro očuvane običaje i brojne etnografske eksponate i skoro zaboravljene, nekada korišćene poljoprivredne alatke. Ovde se proizvodi i priprema izuzetno ukusna organska hrana, koja je pravo iznenađenje posetilaca iz velikih i urbanih sredina. Posebno toplo preporučujemo mladi i zreliji sir, koji je osnovni proizvod ženskog dela gazdinstva. “Ja sam svojim radom hteo prvenstveno da pokažem mladim ljudima da se može živeti od poljoprivrede. Može da se živi i da se zaradi, jer svi rade, od najmlađeg do nastarijeg člana porodice”, kaže Dragan Vasić.