Saranda Albanija
Saranda je lep mali grad u južnoj Albaniji, značajan primorski turistički centar i poznato letovalište i turistička destinacija Jonskog mora sa oko 33000 stanovnika. Grad Saranda je smešten u prekrasnom zalivu oblika potkovice, između planina i Jonskog mora, preko puta severoistočnog dela ostrva Krfa, udaljen 26 km od grčke granice. Udaljenost od 35 km između dve države se gliserom od glavne luke u Krfu do luke u Sarandi pređe za oko 35 minuta, što posetiocima pruđa izuzetan doživljaj.
U antičkom periodu je grad Saranda nosio ime Onchesmus. Današnji naziv grada Sarande potiče od ranohrišćanskog manastira Agioi Saranda – Svetih četrdeset mučenika, posvećenog četrdesetorici svetih ratnika – mučenika, jer “saranda” na grčkom znači 40. Po hrišćanskoj legendi iz 15. veka, rimski imperator Likinije koji je posle 316. godine žestoko progonio hrišćane Istočnog castva je u 4. veku u gradu Sevastiji u Jermeniji – severoističnom delu Male Azije koji je tada pripadao Istočnom Rimskom carstvu, brutalno ubio 40 monaha – rimskih ratnika 12. rimske Legije Fulminate – Fulminata Legio /legije naoružane svetlošću/. Mučenici su se otvoreno ispovedali i stradali kao hrišćani, ne želeći da odstupe od svoje vere u Hrista. Narod i crkva su ih proglasil svetiteljima i poštovanje četrdeset mučenika se nadaleko proširilo regionom Mediterana, te su od 6. veka i dalje kroz burnu istoriju mnoge crkve sagrađene u njihovu čast, poput crkve u Sarandi. Crkva četrdeset mučenika u Sarandi se nalazi na istaknutom uzvišenju iznad grada i uživa jedinstveno lep pogled na zaliv, poluostrvo Ksamil i Butrint i okolne planine. Četrdeset hrišćanskih mučenika su bili izuzetno poštovani tokom vladavine cara Justinijana (527–565), a njegov istoričar Prokopije svedoči da je vizantijski car izlečio mnoge infekcije kolena i noge kada je došao u kontakt sa svetim moštima svetitelja mučenika, što je nedavno otkriveno. Uprkos činjenici da analiza strukture današnje svetinje sa početka 6. veka nije moguća zbog nedostatka objavljenih istraživanja, Crkva četrdeset svetih mučenika u Sarandi je verovatno imala veliku konstrukcijiu nadsvođenu sa tri kupole, sagrađene u vreme vladavine cara Justinijana. Kao svetilište, ovo mesto i dalje ima izuzetan značaj pravoslavnoj grčkoj zajednici, te hodočasnici nastavljaju da donose cveće u razorenu svetinju. 12. juna 2015. godine su opštine Saranda i Bridizi potpisale ugovor o obnovi Crkve manastira Svetih četrdeset mučenika u Sarandi, koju su Nemci bombardovali tokom Drugog svetskog rata, a posle rata je dinamitom potpuno porušili albanski komunisti, jer je područje Sarande imalo vojnu svrhu i namenu. Crkva Četrdeset mučenika u Sarandi je 1970. godine proglašena spomenikom kulture prve kategorije.
Oblast Sarande odlikuje nizijski reljef, koga čine planine koje se spuštaju prema obali Jonskog mora, od Borša do Zaliva Ftelia, polja Vrugu i Vrina, te brda Saranda, Lëkurësi, Ksamil, Butrint i Konispol. To je prekrasan spoj bezbrojnih zaliva, divljih plaža, stenovite morske obale, brda pokrivenih plantažama maslina i limuna i gorostasnih planina u zaleđu koje okružuju ovo područje. Kroz Sarandu protiču reke Kalasa, Bistrica i Pavlla, koje otiču u Jonsko more. Grad Saranda je sagrađen u obliku amfiteatra koga čine tri paralelna puta. Četiri niza stepenica vode od vrha brda do grada Sarande i njegovih šetališta. Iznad Sarande u jugostočnom delu grada dominira srednjovekovna tvrđava Lekures – “Qafa e Gjashtes“, sa koje se pruža prekrasan pogled na grad, Nacionalni Arheološki Park Butrint, Krf i prekrasno okruženje. Tvrđava Lëkurës u Sarandi je sagrađena 1537. godine, tokom vladavine osmanskog sultana Sulejmana Veličanstvenog, u cilju odbrane luke i puta prema Butrintu. Tvrđava je bila naseljena do 18. veka, kada je stradala i napuštena posle napada Ali paše Janjinskog. Posle revolucije 1990. godine je grad Saranda obnovljen u modernom stilu i sagrađeni su brojni hoteli, restorani, barovi i kafići, kao i prelepo šetalište sa raskošnim drvoredom palmi. Zahvaljujući svom odličnom položaju na prekrasnoj Jonskoj obali, kristalno čistom i toplom moru, toploj i prijatnoj mediteranskoj klimi i blizini brojnih kulturnih znamenitosti, Saranda je stekla duh kosmopolitskog grada i vremenom postala jedno od najznačajnijih turističkih centara Albanije, u kome mladenci tradicionalno provode svoj odmor.
Saranda ima preko 300 sunčanih dana godišnje. U gradu Sarandi se uočava spoj savremenih građevina i starih taverni i kafanica, izgrađenih od kamena u predivnom tradicionalnom stilu, čiji su i krovovi od kamenih ploča. Makedonci iz zapadnog dela zemlje, Albanci sa juga Albanije i Grci iz severozapanog dela Grčke pripadaju najveštijim duburescima na svetu. Vožnjom automobilom ili autobusom od 15 minuta se stiže u Ksamil – Ćamil, mesto koje izuzetno vole posetioci koji žele lepe plaže. Ovde su zapravo najlepše plaže albanske rivijere, koje odlikuje nežno belo kamenje.
Privreda Sarande se bazira uglavnom na poljoprivrednoj proizvodnji, uglavnom u dolini reke Valton, kao i uzgoju školjki u slanom jezeru Vouthrotos – Butrint i turizmu. Ovde u mnogim restoranima i kafićima na plaži posetioci uživaju u ukusnoj domaćoj hrani – domaćim maslinama, plavom patlidžanu, paprikama, paradajzu, luku, svežem hlebu i kiselom mleku, kao i raznovrsnim sveže izvađenim školjkama i ribi, prekrasno na licu mesta pripremljenih na roštilju.
Čuveni izvor „Modro oko” – Syri i Kaltër je živopisan spomenik prirode koga čini 18 izvora vode koja izvire iz kraškog tla, stvarajući jedinstveno lep prizor. Modro oko – Syri i Kalter su vodeni izvori prekrasno plave boje, koja ispusta mehurice iz bazena dubine preko 50 metara, na 25 km od Sarande, na putu prema Tepeleneu, u blizini impresivnog tradicionalnog sela Musine od kamenih kuća, na nadmorskoj visini od 177 metara, između šuma bora, jele, lešnika, oraha i voćnjaka trešnje, koje poput drugog voća u ovom području Albanije veoma dobro uspeva. Ovaj geološki fenomen je tektonskog porekla i stvara izvore jačine 6 kubih metara u sekundi, za koje veruju da nastaju otapanjem doline Drima. Izvori Modro oko – Syri i Kaltër otiču u Bistricu, reku dužine 25 km, čiji je tok povezan sa Jonskim morem, izgradnjom veštačkog kanala 1958. godine. Odlika izvora Modro oko – Syri i Kaltër je plava boja i jedinstvena providnost vode bazena ovalnog oblika. Ispod izvora Modro oko – Syri i Kaltër je stvorena vododelnica i jezero površine oko 9 hektara. Posetioci Modrog oka – prirodnog vodenog fenomena Syri i Kaltër bace kamen u centar izvora, koji posle nekog vremena ispliva na površinu. Biljni i životinjski svet područja izvora Modro oko – Syri i Kaltër je bogat i raznovrstan, te ovde živi lisica, soba, lasica i reptili. Pored živopisnog vodopada preko puta izvora Modro oko – Syri i Kaltër se nalazi tradicionalni restoran u kome se poslužuje vrhunska albanska rakija – raki…..
Gosti koji odmaraju ili borave u Sarandi uživaju u prekrasnom moru i suncu ili izletima i razgledanju brojnih okolnih znamenitosti. Preporučujemo posetu obližnjeg Butrinta, arheološkog nalazišta koji pripada UNESCO nasleđu i/ili razgledanje Manastira Mesopotam, posvećenog Svetom Nikoli iz 11. veka. Manastir Svetog Nikole Mespotam je bio svedok bitke kod Butrinta između Vizantije i nadiruće vojske Normana, pod vođstvom Roberta Žiskara – Robert Guiscard. Takođe preporučujemo posetu manastira Četrdeset mučenika na vrhu brda iznad Sarande, odakle se pruža veličanstvena panorama. Oko 10 km van Sarande, na putu za Đirokastru se nalazi manastir Mesopotam – jedan od dragulja istorije i kulture današnje južne Albanije, nastao u 11. veku na mestu originalne pravoslavne celine, na niskom uzvišenju okruženom poplavljenom nizijom doline reke Bistrice. Manastir Svetog Nikole Mesopotam se prvi put pominje 1081. godine kao deo duhovne vlasti episkopa Himare u vreme borbi u napadu na Butrint vizantijske vojske pod upravom Vasilija Mesopotamca protiv Normana koje je predvodio Robert Giskar. Događaji iz 1292. godine su zabeleženi u analima koji navode da su Mlečani opljačkali i uništili sva područja Vagenetije prema obali – posebne vizantijske administrativne jedinice – teme ili provincije Vagenetie do područja Arte. Manastir Mesopotam je doživeo vrhunac tokom 13. veka, tokom uprave i vlasti epirskog despotata, sub-države Vizantijskog carstva nastale posle krstaškog osvajanja Konstantinopolja, 1204. godine. Najnoviji nalazi istraživačke ekipe arheologa su utvrdili postojanje ostataka grčkog kamenja koji datiraju iz 3. i 4. veka p.n.e., povezanih sa obližnjim drevnim epirskim glavnim gradom Finić – Phoenice. Manastir Mesopotam je spomenik kulture i jedinstvena znamenitost koju morate upoznati i doživeti !
Drevni grad Phoenice ili Phoenike je Arheološki Park udaljen nekoliko kilometara od Sarande, u blizini današnjeg sela Finiq. Grad je nastao na važnom strateškom uzvišenju odakle se pruža široka panorama. Ovaj grad su u 1. veku p.n.e osnovali Haonci – drevno grčko pleme koje je naseljavalo područje Epira – severozapadni deo savremene Grčke i južne Albanije. Drevni Finić obuhvata brojne ostatke nekadašnje slave epirskog centra – utvrđene zidine, velika tvrđava, cisterna, grčka agora, paleohrišćanska bazilika, krstionica, amfiteatar, rezidencijalna vila sa dva peristila, srednjovekovna crkva… U gradu Fenice – Phoenice je 205. godine p.n.e. potpisano primirje kojim je okončan Prvi Makedonski rat. Grad Phoenice – Finić je u periodu vladavine Vizantije ovim područjem bio napredno eparhijsko sedište. Zahvaljujući izuzetnom strateškom položaju, uzvišenje na kome se nalazi drevni grad Phoenice – Finić – Phoenice je tokom komunističke vlasti i Hladnog rata korišćen kao vojna baza. Nažalost, to je značajno oštetilo ostatke nalazišta, budući da su komunisti izgradili nekoliko bunkera, kao i par bunkera koji su bili povezani tunelima, čiji ostaci su i danas vidljivi.
Postojeći turistički centar Saranda – resort je potpuno pretvoren u luku za putnike i turiste. Izgrađeni su novi putevi u dužini od 340 km, duž područja prekrasne obale Saranda – Ksamil – Butrint, Sarande – Konispol, Sarande- Pllake – Xarrë, Sarande – Delvinë, lokalni putevi u Sarandi, Ksami i plaži Lukova, što je veoma doprinelo povećanju turističke posete i prihoda i značajno uticalo na ubrzan razvoj turizma i poljoprivredne proizvodnje juga Albanije.
