Ruse Bugarska
Ruse je grad u severoistočnoj Bugarskoj sa oko 180.000 stanovnika, na desnoj obali Dunava, u blizini ušća reke Rusenski Lom u Dunav. Grad Ruse se nalazi 320 km severoistočno od Sofije, 203 km severozapadno od Varne i 106 km severoistočno od Velikog Trnova i svakako predstavlja biser Bugarske na Dunavu. Grad Ruse se proteže od ostrva Matej, povezanim sa kopnom i ušća reke Rusenski Lom u Dunav na zapadu, do brda Srbčeto na istoku. Ruse je najvažnija rečna luka Bugarske na Dunavu, smeštena preko puta grada Giurgiju u Rumuniji, sa kojom je povezana Mostom Prijateljstva Ruse – Giurgiu. Izuzetno povoljan položaj i dobre veze sa ostalim delovima Evrope rekom Dunav su veoma doprineli razvoju grada Ruse kroz istoriju.
Tračko pleme Geta je u 6. veku pre nove ere naseljavalo područje današnjeg grada Ruse, gde su stvorili značajan trgovački, duhovni i administrativni trački-getski centar. Veoma brzo posle njihovog dolaska je došlo do vojnog prisustva i širenja Rimskog carstva u Donjem Podunavlju iz godine u godinu. Rimska provincija Mezija je osnovana 15. godine nove ere i 86. godine reorganizovana podelom na dva dela – provincije : Moesia Superior i Moesia Inferior. Provincija Donja Mezija – Moesia Inferior je obuhvatala najveći deo današnje severne Bugarske i severne Dobrudže, u današnjoj Rumuniji. Njena prirodna granica je bila reka Dunav, na čijoj desnoj obali su nastale rimske stanice tj vojni logori. Utvrđenje Sexaginta Prista je bila deo lanca vojnih logora, smešten u blizini ušća reke Rusenski Lom u Dunav, u središnjem delu današnjeg grada Ruse.
“Rimska provincija Mezija, osnovana 15. godine nove ere je reogranizovana 86. godine u dve provincije – Mezija Superior i Mezija Inferior. Provincija Donja Mezija je obuhvatala najveći deo današnje severne Bugarske i severne Dobrudže u Rumuniji. Njena prirodna granica je bila reka Dunav, na čijoj desnoj obali su bile stacionirane rimske legije – rimski vojni logori. Utvrđenje Sexaginta Prista je bilo deo lanca rimskih vojnih logora, koje se nalazilo u blizini ušća reke Rusenski Lom u Dunav, u središnjem delu današnjeg grada Ruse….... Sredinom 1. veka nove ere je rimska pomorska baza pod nazivom Sexaginta Prista bila na ušću reke Rusenski Lom. Kasnije je tokom vladavine cara Domitijana izgrađena rimska tvrđava koja je zadržala ovo ime. U 2. veku je iznad otvora podignut hram posvećen Bogu Apolonu i Tračkom konjaniku. Ovaj lokalitet je bio kultno mesto do početka 4. veka, kada je izgrađeno pozno-rimsko utvđenje Sexaginta Prista. Principia – centralni deo tvrđave je sagrađen iznad ostataka hrama”. A Roman sanctuary in Sexaginta Prista – Varbin Varbanov
Tračko naselje je postalo rimski brodski centar Donjeg Dunava 70. godine, tokom vladavine cara Vespazijana. Tokom vladavine Nerona ovde je bilo 5. legija, dok je u doba cara Marka Aurelija – vek kasnije, bilo 12 rimskih legija. Drevna stanica je verovatno osnovana u vreme vladavine rimskog cara Vespazijana (69-79), koji je sagradio utvrđenje pod imenom Sexaginta Prista (luka za šezdeset brodova), odakle su vodili putevi do luke-stanice Novae /Svistova/, Marcianopolisa /Devnije/, Odessosa /Varne/…. “Grad 60 brodova” postaje glavna rečna luka sa sidrištima za čuvenu rimsku carsku dunavsku flotu, preseljenu ovde iz pristaništa Noviodunum ad Istrum (današnja Isaccea u Rumuniji) i kontrolisala je i čuvala celokupan privredni i vojni saobraćaj između Crnog mora, Delte Dunava i Gvozdene kapije na Dunavu. Tvrđava Sexaginta Prista je istrajala gotovo šest vekova, ali je uništena napadima Avara. Istraživanja su potvrdila da je utvrđenje Sexaginta Prista bilo glavna baza vojnih brodova u vreme vojnih osvajačkih kampanja cara Trajan protiv Dačana. Sexaginta Prista se nalazila na rimskoj mapi vojnih puteva Tabula Pointingeriana, koju je u 1. veku nacrtao Marcus Agrippa. U 6. veku je vizantijski car Justinijan obnovio utvrđenje, koje je postalo glavno uporište vizantijske odbrane, koje je uspešno odolevalo napadima varvarskih osvajača. Vekovima se senka razaranja nadvijala nad gradom koji je obnovljen od 9. do 11. veka. Bugarsku feudalnu državu je odlikovala privreda koja se oslanjala na beznačajnu trgovinu, te je naselje na ogromnoj reci jedva opstajalo. Turci, kojima se grad veoma dopao su grad zvali u deminutivu Roustchouk.
U Červenu je postojalo utvrđenje slično tvrđavi u Velikom Trnovu, koje je bilo centar utvrđenih područja duž toka reke Rusenski Lom, gde Skorpil u svojim analima pominje ukupno 48 tvrđava. Izvesno je da je grad Ruse obnovljen na mestu koje je nazvano po Červenu, sinomimu i pridevu svih slovenskih jezika, srodnom sa latinskim izrazom “rusos” i francuskom reči “rouge”. Druga pretpostavka oko naziva grada Ruse obuhvata naselje pod imenom izvedenim od reči Russocastrom, u kome je živelo pleme Geta (riusi), odnosno pod uticajem paganskog običaja Rusalija. Červen je prekrštavanjem Bugarske u hrišćanstvo postao vladičansko sedište, te u 14. veku doživljava svoj procvat, kada su obnovljeni osmatrački toranj sa kulom, ostaci citadele, ulice, 11 crkava, cisterne i tunel do kraškog izvora. Červen je bio centar proizvodnje oružja i razvijene trgovine u koji se naseljavaju mnogi stranci, uglavnom iz Dubrovnika. 7 km južno od Ivanova, posetioci uživaju u impresivnim ostacima tvrđave Červen, kao i naselju na uzvišenju krečnjačke zaravni, odakle se pruža veličanstven pogled na Park prirode Rusenski Lom. Utvrđenje Červen, čiji naziv i današnji izgled potiču iz srednjeg veka je bilo jedan od najznačajnijih vojnih, privrednih, kulturnih i verskih centara Drugog Bugarskog Carstva. Ostaci veličanstvene tvrđave Červen su obnovljeni i predstavljaju izuzetno zanimljivu kulturnu i turističku znamenitost, koju vredi posetiti.
Kralj Ivan Asen je u 13. veku trgovcima odobrio brojne privilegije, nazivajući ih voljenim i savesnim gostima Bugarske kraljevine. Turski osvajači su od malobrojnih običaja usvojili jednu tradiciju, te u mnogim turskim defterima pominju dubrovačku koloniju u području Rusa. Novi stanovnici Rusa su utrli put katoličkom življu, koji su ovde sagradili svoje domove i crkve. Region Rusa je tokom srednjeg veka bio među najrazvijenijim područjima bugarske države. U vreme otomanske najezde, tvrđava Ruse je bila značajno utvrđenje i glavni prolaz Otomanskog carstva prema severu. Tada je grad nosio ime Ručuk. U novijoj istoriji se grad Ruse pominje 1502. godine u primirju između Turaka i Mađara. Od sredine 16. veka do danas je započeo privredni rast, što je dovelo do značajnog vojnog i strateškog centra. U vreme vladavine Mithat Paše, jednog od najuglednijih ličnosti turske nacionalne istorije, grad Ruse doživljava svoj procvat. Mithat Paša je upravljao Vilajetom Tuna – Dunavskim vilajetom – Dunavskom pokrajinom koja je bila najveća provincija Otomanske carevine i obuhvatala celu današnju severnu i zapadnu Bugarsku i deo istočne Srbije – Tulču, Varnu, Ruse, Trnovo, Niš, Vidin i Sofiju. Period vladavine ovog preduzimljivog obnovitelja označava izgradnja 3000 km puteva i 1140 mostova, među kojima je čuveni most Kolja Fičeta u Bjali, istinsko remek delo građevinarstva, dužine 300 metara i širine 10 metara, koji je išao glavnim drumom kroz pokrajinu, povezujući Ruse sa Velikim Trnovom, Plevenom i Varnom. U 19. veku je grad Ruse prvi dobio izraziti evropski izgled, koji je označavao njegov privredni uspon. Prve novine su štampane 1865. godine. Posle oslobođenja od turske vlasi 1878. godine, grad Ruse je bio jedan od najvećih gradova Bugarske. Ruse je postao centar brodogradnje, sa prvim brodom koji je sagrađen u brodogradilištu Ruse 1881. godine. Prva privatna banka sa potvrđenim kapitalom od 5 miliona zlatnih franaka i osiguravajuća firma “Bulgaria” su osnovani 1881. godine u gradu Ruse. Prva Privredna i industrijska komora Bugarske je osnovana u gradu Ruse 1895. godine. 1897. godine, samo dve godine posle prikazivanja filma braće Limijer u Parizu su građani grada Ruse gledali prvi pokretni film. Glavne ulice se presecaju, stvarajući prostrane i lepe trgove grada Ruse, sa tipičnom i jedinstvenom atmosferom. Trg Sloboda je glavni trg u gradu Ruse. Sud, Pozorište, Opera, hotel Dunav i gradska bašta se nalaze oko trga. Na trgu u gradu Ruse dominira veličanstven Spomenik slobodi od granita i bronze. Svetski poznati vajar Arnoldo Zoći je izradio statuetu slobode i reljefnu piramidu visoku 8 metara, koja ponosno stoji na postolju. Posetioci grada Ruse posebno uživaju u degustaciji prvoklasnih vina na rimskom arheološkom nalazištu na Dunavu Sexaginta Prista.
Turističke znamenitosti grada Ruse su Regionalni Istorijski muzej, Muzej gradskog načina života koji takođe zovu i Kaliopina Kuća, Muzej – rodna Kuća Zaharija Stojanova, ostaci utvrđenja Sexaginta Prista, Narodni Muzej transporta i drugo. Region oko grada Ruse odlikuje mnogo živopisnih sela koja su idealna turistička odredišta, onima koji žele da se “odmore” od uzbudljive gradske kulture kafića, koja mnoge posetioce podseća na “Mali Beč”.
Na oko 23 km jugozapadno od Rusa se nalazi jedinstvena arheološka celina u selu Ivanovu, posebno duhovno značajnih svetinja – pećinskih manastira. Monaške isposnice u Ivanovu, smeštene na visini od 6 do 8 metara iznad tla su u 17. veku bile mesto podvižništva i tihovanja brojnih monaha. Letopisi i očuvane freske crkve u Ivanovu potvrđuju da je monaška zajednica takođe bila plodan centar književnosti tokom 13. i 14. veka. Pećinski manastiri u selu Ivanovo se poštuju kao značajni stepen razvoja evropske kulture i pripadaju UNESCO svetskom kulturnom nasleđu. Pećinske crkve u Ivanovu obuhvataju neke od najboljih fresaka bugarske religiozne umetnosti.
Oko 20 km južno od grada Ruse je Park Prirode Rusenski Lom, koji privlači brojne ljubitelje očuvanog prirodnog i kulturnog nasleđa i obiluje izuzetno zanimljivom i kvalitetnom turističkom infrastrukturom. Prekrasne rečne terase, visoke strme, skoro vertikalne litice i stene, pećine, kameni oblici, velika biološka raznovrsnost i istorijski spomenici čine Park prirode Rusenski Lom izvanrednom znamenitošću. Pored raznovrsnih mogućnosti za naučna istraživanja, Park prirode Rusenski Lom takođe nudi brojne sadržaje aktivnog i eko turizma.
