Rumunski Karpati

Rumunski Karpati pripadaju Alpsko – Karpatsko – Himalajskom planinskom sistemu, koji obuhvata i područje Evro-Azije, čineći osnovu reljefa centralnog dela Rumunije. Karpati počinju severno od Bratislave u Slovačkoj i pružaju se do reke Timok u Srbiji, čineći produžetak Alpa. Dužina Karpata, koja je veća od dužine Alpa je podeljena na 4 grupe : Zapadni Karpati, Šume, Istočni i Južni Karpati, na teritorijama država Češke, Slovačke, Poljske, Ukrajine i Rumunije. Rumunski Karpati okružuju Transilvaniju sa severa, istoka, juga i zapada, kao zaštitni zid, koji često zovu “kičmeni stub”.

Karpati zauzimaju površinu od oko 209000 km2, na kojoj živi 17 miliona stanovnika. Najviši vrh Karpata je Gerlah u Slovačkoj, visok 2655 metara. Venac Karpata se pruža od Austrije do Srbije, pokrivajući većinu Slovačke i Rumunije i delove Češke, Mađarske, Poljske i Ukrajine. Karpati čine prirodni most seobe vrsta i genetske razmene između zapadne i istočne Evrope. Veći deo zapadnih Karpata i severni deo istočnih Karpata naseljava slovensko stanovništvo, kao i južne delove obe karpatske pokrajine, osim istočnih Karpata koje večinski naseljavaju Rumuni i Mađari. Međutim, brojni hidronimi i nazivi naselja i gradova slovenskog – starosrpskog – porekla takođe potvrđuju prisustvo starih Srba = Slovena u regionu Karpata, jer je ovo planinsko područje u srednjem veku nosilo naziv Montes Serrorum. Ovo veličanstveno planinsko gorje je u stvari pravog imena Sarbati („p“ i „b“ su slične zvučnosti i ljudi ih često menjaju). Karpatsko gorje je dobilo ime po onima koji su to gorje naseljavali, dakle Sarbati, tj. Srbi. U stvari tačnije rečeno, tu se radi o Sarmatima, zapadna istoriografija voli da mrsi i unosi zabunu. Sve je to isto : Karpati-Sarbati-Sarmati. U dokumentima poznog Rimskog carstva se Istočni Karpati nazivaju kao Montes Sarmatici. Zapadni Karpati su nosili ime Carpates, što prvi put navodi Ptolomej u 2. veku u svojoj Geografiji. Naziv dačanskog plemena Carpi možda potiče od naziva planina Karpata, o čemu Zosim piše da je pleme koje je naseljavalo obronke Istočnih Karpata do 381. godine.

Karpati obuhvataju neke od najočuvanijih ekosistema Rumunije koje nastanjuju brojne autohtone vrste. Region Karpata odlikuju izvori najčistije pitke vode i izvora, kao i najveće područje prastarih šuma. Područje Karpata predstalja jedinstven spoj ekosistema, izuzetno raznovrsnog biodiverziteta. U Karpatima žive najveći mesožderi Evrope, vegetacija je bujna i šumama odjekuje rika divljih životinja. Relativno mali broj stanovnika, teška pristupačnost mnogim planinskim vencima i velika šumska prostranstva Karpata su omogućila nastanak i postojanje bogatstva flore i faune. Kao posledica dalekosežnih promena prirodnog okruženja Centralne Evrope, Karpati su ostali jedno ili jedino najveće stanište brojnih biljnih i životinjskih vrsta, koje imaju značajnu ulogu u očuvanju biološke raznovrsnosti Evrope. Nekada široko rasprostranjen, divlji evropski bizon je početkom 20. veka bio sasvim istrebljena životinjska vrsta, zbog lova i nedostatka prirodnih staništa. Od 2013. godine su Rewilding Europe i WWF Romania na zajedničkom poslu u Južnim Karpatima u cilju obnove populacije ove jedinstveno originalne životinje.

Rumunski Karpati čine istočni deo Karpata koji je podeljen na 3 geografske grupe – Istočni Karpati, podeljeni u 3 grupe – Karpati Maramureša i Bukovine, Moldavsko-transilvanijski Karpati i Kurvature Karpati, Južni Karpati koji su podeljeni u 4 grupe : Buceđi Planine, Făgăraș planine, Parâng planine i Retezat-Godeanu planine i Zapadni Karpati, podeljeni u 3 grupe : Banat planine, planine Poiana Ruscă i planine Apuseni. Pejsaže Karpata je uglavnom oblikovana duga tradicija planinske poljoprivrede i uzgoj ovaca – ovčarstvo. Danas tradicionalna zanimanja u Karpatima nestaju zbog privrednog razvoja i povećanja pritiska na prirodno okruženje. Međutim, danas su karpatske države priključene EU, što povećava mogućnost održivog razvoja, kroz nove mere zaštite okoline. Rumunija pridaje veliku pažnju razvoju i upravljanju područjem Karpata, koji je najveći turističkih region, kroz unapređenje infrastrukture, kao i online informativni sistem, koji takođe treba unaprediti. Karpati obuhvataju planinska područja Rumunije i ekosisteme koja privlače najviše posetilaca koji traže svež vazduh, jedinstvene pejsaže i divljinu, prekrasne krajolike, kulturu, istoriju i mogućnosti za rekreaciju i odmor i koji značajno utiču na unapređenje turističke ponude. Najzanimljivije međunarodne i regionalne razvojne aktivnosti u Karpatima su : upoznavanje i doživljaj planinske flore, faune i pejsaža omogućava turistima spoznaju lokalnih ptica, sisara, gmizavaca, insekata i drugih oblika divljine, biciklizam, planinski biciklizam, vožnja kvadova, jahanje konja, vožnja kanua i nešto ređe planinarenje, penjanje, penjanje po ledu, istraživanje pećina, spust sajlama niz planinske litice, ture po rekama, jedrenje, vožnja čamcima, jedrenje na vetru, vožnja kajaka, skijanje, snowboard, skijanje po lednicima, spust, vožnja skutera, ski tobogan, šetnja krapljama, sankanje, terapije lekovitom vodom i klimatski tretmani, ture sa upoznavanjem živopisne lokalne kulture i nasleđa, sa upoznavanjem lokalnog stanovništva…

Južni Karpati u Rumuniji predstavljaju najlepši deo Karpata. Južne Karpate takođe zovu Rumunskim Alpima, jer dostižu visine planina Fagaras, čiji je najviši vrh Moldoveanu, visok 2544 metara. Sa njega se pruža veličanstven pogled u kome uživaju brojni planinari koji pešače prekrasnim predelima koje je formirao lednik, spojen sa beskrajnim borovim šumama. Put kroz Fagaraš planine – Transfagarasan, koji sa dve auto trake povezuje Transilvaniju i Munteniju u ukupnoj dužini od 92 km, sa bezbroj izuzetno oštrih krivina, je najlepši put u Rumuniji. Trans Fagaraš put povezuje istorijske regiona Vlaške i Transilvaije, gradove Sibinj i Pitesti i dva najviša vrha južnih Karpata – najviši vrh Ruminije Moldoveanu i drugi najviši vrh Negoiu. Transfagaraš put odlikuju različite nadmorske visine i brojne krivine, kojima se dostiže visina od 2042 metara, što je najviša naseljena tačka u Rumuniji. Transfagaraš put ima 27 vijadukta i mostova, kao i najduži tunel u Rumuniji, dužine 887 metara, koji vodi kroz planine Paltin, od jezera Capra do jezera Balea. Transfagarasan put kroz veličanstveno lep masiv planine Fagaras je galerija na otvorenom, dostupna posetiocima tokom leta, u periodu od jula do septembra, jer ovaj put zavisi od vremenskih uslova i zatvoren je toko zime, zbog velikog snežnog pokrivaca, ali omogućava veličanstvene panorama, od kojih zastaje dah. Prekrasno Balea jezero se nalazi u blizini izuzetno značajnih turističkih centara Rumunije – Sibinja /65 km/ i Curtea de Argesa. Ukoliko ste na odmoru u Ruminiji tokom leta – između juna i septembra, Transfagaran put je izvanredna i nezaboravna prilika za vožnju – automobila ili bicikla. Planine Tarcu u zapadnom delu Južnih Karpata predstavljaju zimski sportski turistički centar sa najviše snežnih padavina u Rumuniji. Najviši vrh je Vârful Căleanu, 2.196 metara. Plninski venac Tarcu planina pruža uglavnom lake terene i odličan izbor ski staza koji imaju vertikalni pad čak do 800 metara visine. Ovaj turistički centar južnih Karpata je idealan za heli ski početike i samostalne skijaše koji uživaju u laganom i opuštenom skijanju. Granicu između Istočnih i Južnih Karpata čini prevoj Predeal, južno od Brašova i Doline Prahova.

Put Transalpina ili DN67C se nalazi u grupi planina Parang u južnim Karpatima Rumunije i predstavlja još jedan spektakularni put kroz Karpate, koji povezuje mesto Novaci, južno od planine Parang sa Sebesom, na severu. Prema jednoj legendi, ovaj put je izgrađen u drevna vremena, jer su Rimljani želeli drugi prilaz Transilvaniji. Druga legenda kaže da je put izgradila nemačka vojska tokom Velikog rata. Put je svakako pustio u saobraćaj 1938. godine rumunski kralj Karol II, po kome je i nazvan – kraljev put. Nemci su ga obnovili u Drugom svetkom ratu, a posle toga su ga komunisti napustili. 2007. godine su započeti radovi kojima je ovaj veličanstven put pretvoren u savremen autoput dužine 148 km, koji omogućava uspešan tranzit i lak saobraćaj između Oltenije i Transilvanije. 2009. godine je put potpuno asfaltiran i otvoren za saobraćaj 2012. godine. Najviša tačka puta Transalpina dostiže visinu od 2,145 metara, te je zatvoren tokom hladnih i snežnih zimskih meseci. Klima je u ovom podrucju ostra i veoma nepredvidiva, jer se u kratkom periodu suncano vreme pretvara u umeren ili jak sneg.

Planine Bucegi

Stvarajući svoju putanju kroz “srce” Rumunije, Karpati su među poslednjim neiskvarenim mestima u Evropi. Uz Dunav i Crno More, planine Bucegi u Karpatima predstavljaju specifični geografski elemenat jedinstvenosti teritorije Rumunije. Dolina Prahova (Valea Prahovei) je dolina koju Prahovska reka stvara izmedu planina Bucegi i Baiu, u Karpatima. To je turisticka znamenitost i turisticki region, oko 100 km severno od glavnog grada Rumunije Bukuresta.

Veličanstveni planinski pejsaži, ali takođe prekrasna područja, naizgled beskrajnog spokoja Rumunije – pastiri vode svoje ovce u stadima, konji koji lagano vuku kola i srednjovekovna naselja očuvane tradicije i običaja – pretvaraju Rumunske Karpate u spektakularan muzej na otvorenom, koji ima posebno mesto u turističkim kružnim putovanjima Rumunijom, zahvaljujući izuzetno impresivnim predelima, ledničkim dolinama, krečnjačkim područjima, jedinstveno čudnovatim stenovitim oblicima. Ovde na prekrasnim padinama visokih planina Bucegi u Karpatima, pastiri još uvek proizvode sir, među kojima je jedinstveni Brânzá de Burduf, najkvalitetniji i najčuveniji rumunski sir, koji je generacijama zadržao isti oblik i način proizvodnje, kao i vrstu drvene kačice u koju se pakuje radi zrenja. Planine Bucegi omogućavaju raznovrsne i nezaborane turističke programe. Sa najvišeg vrha planina Bucegi se pružaju prekrasne panorame, livade sa obiljem poljskog cveća i brojnim stazama za šetnju i turističkim znamenitostima. Krst na vrhu Karaiman u planinama Bučegi, koji obeležava rumunske herojske žrtve Prvog svetskog rata predstavlja krst na najvišem vrhu na svetu, po Guinessovim standardima. Obližnja Dolina Prahova predstavlja predivnu turističku destinaciju, uključujući poznate turističke centre Rumunije Sinaju, Busteni, Predeal i Poljanu Brašov.

Istočni deo Karpata, poznati kao “Orijentalni Karpati”, su posebni, zajvaljujući mnogobrojnim prirodnim prolazima, kao što su Brotocea, Prislop, Bicau, Gutai, Oituz, koji omogućavaju saobraćaj na obe strane grebena Karpata. Crveno Jezero i Kanjon Bicaz – Cheile Bicazului su jedinstveno lepi. Kanjon Bicaz je deo Nacionalnog Parka “Kanjona Bicaz”, koji zapravo obuhvata sledeća zaštićena područja : Crveno Jezero, Kanjon Bicaz i Planinu Hasmasu Mare.

Drugi deo Karpata, Zapadni Karpati Rumunije, koji se nalaze na granici između Dunavskog toka i Doline Somes, su jedinstveni po raznolikosti kraškog fenomena, sa Medveđom pećinom, pećinom Scarisoara i Vantului, koje predstavljaju prave spomenike prirode. U severnom delu planina Bihor se nalazi tvrđava Ponor – Cetatile Ponorului, najzanimljivihi kraški region Rumunije, koji je 1952. godine proglašen Rezervatom Prirode. Ulaz u Tvrđavu Ponor je visok 74 metara.

Transilvanijski Alpi – Montes Serrorum cine centralni deo Zapadnih Karpata u Rumuniji i protežu se jugozapadno od reke Dunava. Zapadni deo južnih Karpata, tj Banatske planina i planine u Istočnoj Srbiji, koje se kod Gvozdene kapije razdvajaju dubokom klisurom Dunava, ne dostižu visinu iznad 800 metara. Kraške odlike Transilvanijskih Alpa određuju vecinu prirodnih znamenitosti ovog regiona. Cim grane proleće, ovde dolaze turisti radi posete brojnih planinskih prevoja i dolina, kojih nigde u Rumuniji nema kao ovde. Smatra se da ovde, u dubinama Transilvanijskih planina ima 7000 pećina ! Cinjenica je da se najduza i najdublja pecina Rumunije nalazi upravo ovde, kao i najveći podzemni ledeni sloj i najveće kraško područje. Vise obeleženih pešačkih i planinarskih staza, dužine preko 100 km očekuju posetioce. 2004. godine je osnovan Prirodni Rezervat Zapadnih Karpata na zaštićenoj površini od 75784 hektara. U smislu turističke ponude, ovaj region se može odrediti kroz 3 najznačajnija područja : Pádis-Glavoj, Stana de Vale i Vigyazo, iako su granice neodređene. Treba obratiti pažnju pri dolasku u planine, čija pravila posetioci moraju poštovati ! Kiša i hladnoća stižu neočekivano, stoga treba poneti toplu odeću i zaštitu, ne obične kisobrane ! Noći su takođe veoma hladne !