Religija Srbije
Osnovna religija u Srbiji je pravoslavlje. Pored hrišćanskog pravoslavnog stanovništva, u Srbiji postoje druge verske zajednice : islamska, rimo katolička, protestantska, jevrejska i druge. U Srbiji su kroz vekove, točkom burne istorije, urezana obeležja i običaji različitih religija, o kojima danas svedoči značajno kulturno i umetničko nasleđe, očuvano graditeljstvo i velelepne svetinje, građene u najlepšim predelima Srbije. Kulturno i versko nasleđe Srbije, ukrašeno svim zemaljskim lepotama kojima se neguje i slavi Premudrost Božja, predstavlja skladan prikaz različitih tumačenja suštine, koje upravo zato, iako pod izrazitim uticajima celovitosti kojima pripadaju, zaslužuju posebnu pažnju posmatrača.
Naša vera u Boga nije magijski čin koji nas automatski štiti od neke opasnosti, već nas uči pre svega brizi i ljubavi za bližnje, poverenju u Boga da sve prolazimo sa duhovnim optimizmom. Otac Sava Janjić
Kod Rusa je zabeleženo u 10-12. stoleću da su u Panoniji, Sremu i Iliriku živeli Sloveni u doba Apostola Pavla, da je tim ruskim precima propovedao hrišćanstvo Apostol Pavle. Ovo predanje iz PVL – Povest vremenih let – Nestorova hronika se uklapa u arheološke podatke o iseljavanju Slovena – Ilira iz uglavnom srpskog Ponudavlja ka Dnjepru. Đorđe Janković
‘Zadatak života hrišćana nije da izbegavaju iskušenja i ne beže od nepravde i neprijateljstva, već da u svakom smislu, čak i kada nas zlo nadvlada kao bujica, sačuvamo čistotu, toplinu, iskrenost i ljubav u svojim srcima. Postoje ljudi koji izgledaju da se stalno odupiru neprijatnosti koju doživljavaju. Oni ne mogu promeniti svoj položaj. Čak i u svom domu postoji atmosfera neprijateljstva. U njihovim životima vek postoje okolnosti koje se mogu pogoršati i otežati im život. Prema tim ljudima se postupa nepravično i nepošteno. Oni uvek čuju teške reči, a sve dok imaju ljubavi u svojim srcima – dotle su neranjivi. Ljubav je bila Hristovo utočište u sred sve mržnje i pakosti koje su ga obuzele, kao talasi mora. Ako je tvoje srce u prekrasnoj luci ljubavi – ti si siguran.
Neke kuće uvek imaju vrstu sumorne atmosfere. Vera čini neke oštrima i ogorčenim. Ali to nije hrišćanski. Vera nadahnuta rečju Hrista je svetla i radosna. Radost razlikuje hrišćanina. Hrišćanin nikada ne treba da bude obeshrabren, on nikada ne treba da sumnja da će dobro pobediti zlo. Plačem, tužakanjem i strahom hrišćanin izdaje svog Boga. Hristova reč se duboko u srcu na mnoge načine pojavljuje u životu. U teškoći nam ona donosi spokoj, u trenucima slabosti – snagu. Ona čini lica ozarenim, ljude rodoljubima i žene strpljivim i ljubaznim. Ona donosi blagoslov domovima, a životu – lepotu. Carica Aleksandra
Kao i Jerusalimska, i Srpska crkva je starija od Rimske, osnovana 34. godine Hristove ere, a Rimska crkva je utemeljena tek dolaskom Svetog Petra u Rim, skoro desetak godina kasnije. Sveti Petar prvi put dolazi kod Srba 42. godine Leta Gospodnjeg, gde učvršćuje Srpsku crkvu koju su već osnovali njegov brat Sveti Adreja Prvozvani i Jakov Zavedejev, apostoli Hristovi, pa tek onda apostol Petar odlazi u Rim, gde postavlja temelje Rimske crkve. Sveti Andreja Prvozvani od 34. godine već deluje u Pomoravlju, šireći hrišćanstvo i po odlasku u Rusiju, na istok, ostavlja u Trojan gradu vladiku i formiranu Moravsku episkopiju – patrijaršiju (?). Po datumu svog postanka je Moravska crkva starija od Rimske.
Tokom duge istorije Slovena – Srba ugušeni su mnogi predhrišćanski običaji, drevna znanja, svetilišta, božanstva i kosmičke istine koje su se hiljdama godina generacijama prenosile sa kolena na koleno i poštovale, uticale su značajno na stvaranje jevrejsko-hrišćanske teologije. Neki od tih običaja se i dalje prenose i vraćaju veru da jedino iskonska povezanost prirode i čoveka i međusobno poštovanje među ljudima, verama i nacijama može da povede svet na bolje. Prelazak Slovena na hrišćanstvo nije išao lako, prvenstvano zbog veoma jake staroslovenske vere koja je utemeljena na božanstvima i verovanjima i bila neraskidivo vezana za ritam i cikluse u prirodi, rađanje i umiranje, pa je novo-dolazeća religija iz korena menjala njihov odnos sa verom i životom.
Prvi srpski pravoslavni manastiri su verovatno nastali i sagrađeni u 9. veku na području današnje Makedonije. Od sredine 12. veka i vladavine dinastije Nemanjića, osnivača države Srba Raške, nastale u slivovima reka Lima, gornje Drine sa Pivom i Tarom, doline Ibra i gornjem toku Zapadne Morave, sa glavnim gradom Rasom, /odakle potiče njen naziv Raška/, su srpski pravoslavni manastiri imali značajnu kulturnu i obrazovnu ulogu takozvane Stare Srbije. Pravoslavne manastire su od 12. veka širom Srbije gradili njeni mudri, produhovljeni i vizionarski zadužbinari i dobrotvori, kao karakteristične oaze kulture, umetnosti, istorije, književnosti i identiteta srpskog naroda, kao i bolnice i mesta dočeka nemoćnih i bolesnih. Srpska pravoslavna crkva ima veliki broj crkava i manastira koji su bili ‘srpski univerziteti’ : Hilandar, Pećka patrijaršija, Visoki Dečani, Studenica, Žiča, Gračanica, Sopoćani, Devič, Mileševa, Ravanica, Ljubostinja, Ćelije, Tronoša, Ostrog, Cetinjski manastir, Vujan, Hopovo, Krušedol, Vraćevšnica, Manasija, Đurđevi stupovi, Lepavina, Krka, Krupa, Dragović, Banjska, Piva, Savina, Soko, Gornjak, Vitovnica, Radovašnica, Tavna, Moštanica, Dobrun i drugi…
Poslednji car Istočnog rimskog carstva – Vizantije je bio poreklom Srbin – Konstantin XI Paleolog Dragaš, rođen 1405. godine u Konstantinopolju – današnji Istanbul. Otac mu je bio Manojlo II Paleolog, a majka Jelena Dragaš, ćerka oblasnog gospodara Konstantina Dragaša Dejanovića. Konstantin XI Dragaš je po majčinoj liniji bio potomak Nemanjića, njegov čukundeda je bio kralj Srbije – Stefan Dečanski, čija se ćerkа udala za sevastokratora Dejana – rodonačelnika Dejanovića i oca Konstantina Dragaša Dejanovića.
U srpskim srednjovekovnim manastirima nemerljivih lepota, odvija/o se molitveni život svetih monaha, ispunjen mudrošću, ljubavlju, molitvom, predivnim mirisom tamjana i svetlošću večno upaljenih sveća, uzvišenošću, pokajanjem, milošću prema svima koji pate zbog nepravde, jer su srpski srednjovekovni manastiri, od nastanka do današnjih dana, središta prosvećenog učenja koja prenose na najšire slojeve stanovništva. U srpskim manastirima, naročito onim iz 14. veka, kada se već osećala opasnost od nadolazeće turske sile, postoji niz fresaka na kojima u prikazani sveti ratnici, što bi se moglo smatrati likovnim izrazom klicanja precima za pomoć u nevolji…. Svrha je njihovo arhetipsko prisustvo, obezbeđenje podrške najboljih te zajednice iz prošlih vremena u sadašnjim prilikama. Reč freska je pozajmica iz italijanskog jezika /buon fresco/ i odrednica je za tehniku kojom je stvarana – izrađivana slika na svežem malteru, bez ikakvih vezivnih materijala i sredstava. Ova tehnika je korišćena, uz male promene, od vremena 1500 godina p.n.e. sve do 18. veka.
Danas su srpski manastiri, kao i često u prošlosti, nosioci boljitka života naroda, jer se monaštvo, osim svog redovnog poslušanja, bavi i poljoprivrednom proizvodnjom i drugim poslušanjima i poslovima /za svoje potrebe i posluženje brojnih poklonika-hodočasnika i gostiju/. Manastiri Srbije su prvenstveno domovi monaha i monahinja, koji primaju posetioce. Drevna tradicija pravoslavnog hrišćanstva je u manastirima Srbije očuvana do današnjeg doba u udaljenim, planinskim područjima Srbije. U riznicama srpskih pravoslavnih svetinja je sačuvana bogata srpska istorija, vidljiva u veličanstvenom fresko-slikarstvu, ikonama, očuvanim nepoznatim rukopisima, svetim relikvijama i jevanđeljima. Na teritoriji Srbije postoje mnogobrojni manastiri – duhovne svetinje /152/ koje su značajno spomeničko i kulturno nasleđe, među kojima su najznačajniji srpski srednjovekovni manastiri uvršteni u UNESCO svetsku kulturnu baštinu. Stoga su srpski pravoslavni manastiri, po našem mišljenju, među najboljim brandovima Srbije i osnovni motiv mnogih PANACOMP aranzmana, kao naš doprinos sveukupnoj “mentalnoj ekologiji”.
Srpska pravoslavna crkva 15. februara slavi praznik Sretenje Gospodnje, obeležavajući dan kada je Bogorodica prvi put donela Isusa Mladenca u Jerusalimski hram. Sretenje se uvek slavi 40 dana od Božića, jer se po Mojsijevom zakonu svaki prvenac muškog roda posvećivao Bogu. Ovaj događaj predstavlja prvi susret božanskog i ljudskog – zemaljskog bića i predstavlja se kao susret malog Isusa sa pravednim Simeonom, pa se ovaj praznik naziva Sretenje Gospodnje.
Miroslavljevo Jevanđelje je najstariji i najlepši spomenik srpske pismenosti, napisan napisan na srpskom jeziku ćiriličnim alfabetom i ukrašen prekrasnim pozlaćenim ornamentima, ilustracijama i ukrasima najverovatnije od 1180. do 1187. godine u manastiru Svetog Petra i Pavla u Bijelom Polju. 2005. godine je Miroslavljevo jevanđelje upisano u UNESCO kulturno nasleđe. Miroslavljevo Jevanđelje je srednjovekovni pozlaćeni rukopis “krasnopisan” ukrasima za humskog kneza Miroslava, sina Zavide i brata Velikog župana Stefana Nemanje. Miroslavljevo Jevanđelje je jedan od najraskošnijih i najdragocenijih rukopisa svoje vrste i najstarija srpska knjiga na ćirilici. Knjiga u kožnom povezu sa 181 listova minijatura i kaligrafije izuzetne lepote koja predstavlja Miroslavljevo Jevanđelje pripada grupi prosvetljenih rukopisa posebne vrste i ikonografije nastale spajanjem kulturnih elemenata Zapada /Italije/ i Istoka /Vizantije/. Srpski srednjovekovni rukopis Miroslavljevog Jevanđelja je jedno od najvažnijih svedočanstava tokova umetničkih uticaja sa Zapada i obrnuto. Miroslavljevo Jevanđelje predstavlja liturgijske sadržaje Jevanđelja i razvoja srpske srednjovekovne ornamentike, a takođe opisuje hrišćanske knezove sa kraja 12. veka. Ovaj srednjovekovni rukopis neprocenjive vrednosti, vrhunski pergament i pozlata, bogatstvo bojene ornamentike i pozlaćeni inicijali, jezička složenost i raznovrsnost oblika napisanih za srpskog kneza Miroslava je gotovo potpuno sačuvan. Sudeći po ostacima voska jasno je da Miroslavljevo Jevanđelje nije često korišćeno u liturgijske svrhe. Tokom otomanske vladavine je Miroslavljevo Jevanđelje pohranjeno i čuvano u Manastiru Hilandaru na Svetoj Gori. Danas se Miroslavljevo Jevanđelje čuva u Narodnom Muzeju u Beogradu, svedočeći o svojoj burnoj, osam vekova dugoj istoriji koji je univerzalna baština. Miroslavljevo Jevanđelje je drugi po redu pokretni spomenik kulture Srbije koji je deo UNESCO kulturne baštine, posle upisa celokupne arhive svetski čuvenog i genijalnog pronalazača, istrazivača i naučnika srpskog porekla Nikole Tesle (1856-1943).
