Reka Uvac - Specijalni Rezervat Prirode Uvac

Reka Uvac – Specijalni Rezervat Prirode Uvac

Reke i jezera Srbije
Reka Uvac – Specijalni Rezervat Prirode Uvac

Reka Uvac – Specijalni Rezervat Prirode Uvac

Reka Uvac se nalazi u jugozapadnoj Srbiji, između Nove Varoši i Sjenice, na udaljenosti oko 250 km od Beograda. Reka Uvac protiče između severnih padina veličanstveno lepog Zlatara, južnih ogranaka zlatiborskog planinskog masiva i padina Javora. Uvac je najduža pritoka Lima i ima karakter planinske reke, što omogućava izraziti hidroenergetski potencijal, zahvaljujući čemu su na ovoj reci podignute tri brane, koje su formirale tri veštačka jezera : Zlatarsko, Sjeničko-Uvačko i Radoinjsko jezero.

Uredbom Vlade Republike Srbije, područje doline Uvca u kome su Uvačko, Zlatarsko i Radoinjsko jezero, brda u međurečju reka Uvca i Vape i delovi njihovih pritoka Veljušnice, Zlošnice, Marića reke, Tisovice, Vršavine, Kladnice i više potoka, stavljeno je pod specijalni režim zaštite i proglašeno za Zaštićeno Prirodno dobro Prve kategorije od izuzetnog značaja, koje se prostire na 7.543 hektara. Specijalni rezervat prirode “Uvac” nalazi se na teritoriji opštine Nova Varoš, sa površinom od 5525 hektara i na teritoriji opštine Sjenica sa površinom od 2018 hektara.

Zlatarsko jezero ili jezero Kokin Brod je veštačko jezero u dolini Uvca, smešteno između planina Zlatara na jugozapadu i Murtenice na severoistoku, na svega 10 do 15 km od Nove Varoši. Zlatarsko jezero je nastalo 60-ih godina 20. veka izgradnjom brane na reci Uvac kod Kokinog Broda. Brana hidroelektrane Kokin Brod je visoka 83 metra i najveća je zemljana brana izgrađena u Evropi, a nivo Zlatarskog jezera zbog nje varira i do 45 metara. Sjeničko jezero je dugo 25 kilometara, sa maksimalnom dubinom od 108 metara, na nadmorskoj visini od 985 metara, a najlepši utisak posetioci imaju sa vidikovca “Molitva. Na obalama Zlatarskog i Sjeničkog jezera nalazi se najveće stanište beloglavog supa na Balkanu. Zlatarskom jezeru pripadaju i čuveni meandri reke Uvac, koji predstavljaju jedan od najprepoznatljivijih brandova Srbije. Posetioci Prirodnog Rezervata Uvac imaju izbor smestaja u izuzetno udobnim hotelima i zivopisnim seoskim turistickim domacinstvima koja pruzaju turisticke usluge.
Deo klisure reke Uvac, površine 2717 ha, koji se prostire na liticama na nadmorskoj visini od 902 do 1276 metara, proglašen je Specijalnim rezervatom prirode Uvac, jer je prirodno stanište zaštićenih biljnih i životinjskih vrsta, /beloglavog supa -“čistača prirode” i ribe mladice/, reliktnih vrsta u Evropi. Okružena šumama omorike i breze, mirisnim livadama, proplancima, obližnjim “gorskim” jezerima, neotkrivenim pećinama i vodenim bogatstvima reka Lim, Uvac, Mileševke i Bistrice, klisura Uvca je pravi izazov onima koji tragaju za jedinstvenim doživljajima i ekološkim odmorom. Specifična ruža vetrova čini poseban fenomen spoja mediteranske i planinske klime, sa maksimalnim brojem sunčanih dana. Blagotvoran vazduh Zlatara, obogaćen terpentinom i ozonom sa vrhova Ozrena, pruža posebno okrepljenje u šetnjama proplancima bogatim lekovitim biljem i posmatranju beskrajnih vidika za pamćenje…

Reka Uvac izvire na 560 m nadmorske visine, 16 km jugozapadno od Sjenice. Dužina reke Uvac, koja ima karakter izrazite planinske reke u fazi veoma aktivne erozije, iznosi 119 km. Gornji deo sliva Uvca prostire se do mesta Krstac, gde se sastaju Uvac i Vapa. Njegov veći deo čini prostrana, slabo pošumljena i obrasla gustom travom, Sjenička visoravan na visini 1000 – 1400 metara. Sjenička visoravan je većim delom sastavljena od karstifikovanih krečnjaka kroz koje znatan deo vode ponire, zbog čega ovaj deo sliva ima malo površinsko oticanje. Srednji deo sliva prostire se od sastava Uvca i Vape do sela Radoinja. Donji deo sliva Uvca se prostire od sela Radoinja do ušca Uvca u Lim. Ovaj deo sliva je uzak, sa duboko usečenom veličanstvenom dolinom Uvca. Padovi korita reke Uvca imaju svoje specifičnosti : odlikuje ga pad korita uzvodno od Radoinje od 3-4 promila, a nizvodno od Radoinje u dužini od 50 km 9-10 promila. Zbog takvog, u prirodi neuobičajenog, rasporeda padova duž jednog rečnog korita, nastala je i visinska razlika korita Uvca i Lima od 400 metara, šsto je omogućilo da se vode Uvca akumuliraju i prevedu u Lim radi energetskog korišćenja. Njene vode su pretvorene u akumulacije Uvac, Kokin Brod i Radoinja i pripadaju Limskom hidroenergetskom sistemu.

Jezero Uvac, na nadmorskoj visini od 985 metara, izmedu sela Akmačića i Bukovika, nastalo podizanjem brane uzvodno od Zlatarskog jezera je, posle Vlasinskog jezera – najveće veštačko jezero u Srbiji. Brana je dugačka 160 metara, a visoka 110 metara. Iza brane je stvoreno veštačko jezero koje akumulira različite količine vode, od 212 miliona m3, kada sa maksimalnim vodostajem jezero dostiže dužinu od 20 km, do 42 miliona m3, kada se dužina jezera smanjuje na 7,7 km. Površina Uvačkog jezera je 6,10 km2, a najveća dubina 100 m. Zbog klisurastog sklopa doline Uvca, jezero ima veliku dužinu, a siroko je 500 metara. Prevođenjem voda iz Pešterskog polja, koje su podzemnim tokovima preko ponornice Boroštice oticale ka Bjelopoljskoj bistrici, a zatim i u Vapu i Uvac, uvećane su vode jezera Uvac za 10%, iz koga se voda usmerava na turbine hidroelektrane “Uvac”, puštene u rad 1979. godine. Završetkom ove hidroelektrane iskorišćen je značajan hidroenergetski potencijal Uvca i njegovih pritoka iz gornjeg dela sliva.

Uvac je reka koja nosi mnoge tajne – od izvora ispod misterioznog “Krova Srbije” – Peštera, do ušća u Lim. Posebna vrednost kanjonskih delova doline Uvca su uklješteni meandri čiji rtovi imaju relativnu visinu i do 100 metara. Vrletne litice kanjona Uvca, biljni i životinjski svet, te sastav zemljišta, razlog su što ovo područje često obilaze brojni stručnjaci. Posećuju ga i speleolozi, pokušavajući da poniknu dublje u utrobu strmih recnih obala, jer je samo desetak kilometara severno od Sjenice, Uvac krio jednu od svojih tajni. Dugo su meštani tog kraja i stručnjaci, smatrai da u zaseoku Ušak, sela Gornje Lopiže, postoje Ušačka i Ledena pećina. Niko nije ni slutio da je u krečnjacima Pečanskog brda priroda sagradila jedan od najzanimljivijih prirodnih objekata u Srbiji i svojevrstan prirodni fenomen – jedinstven pećinski sistem dug više od šest hiljada metara, sa brojnim kanalima u nekoliko nivoa, dvoranama, sifonima i pećinskim ukrasima. Vertikalni ulaz u jamski deo Ušačke pećine, dužine oko 40 metara, nalazi se nedaleko od prvog ulaza, u predelu koji se naziva Miletin Do. Dno jame je usko, a kroz jedan od dva kanala stiže se do prelepe Velike dvorane. Njen donji deo nagnut je prema Veznom kanalu, kojim se stiže do glavnog prolaza kroz Ušačku pećinu. Na mestu gde počine Vezni kanal odvaja se prolaz sa stubovima, prebogat ukrasima i odakle se može stici do Ledene pećine. Od tog kraja kanala počinje Ledena pećina i završava se izlazom u kanjon Uvca. Ukupna dužina svih kanala tog dela iznosi oko 2.100 metara. Oburvani blokovi krečnjaka, šljunka, glinovita zemlja, govore o dužini procesa nastajanja te pećine. Ukrasi Ledene pećine, u vidu dugačkih draperija i saliva, koji ponegde dostižu i do deset metara, iako deluju hladno, lepotom zaustavljaju dah. Ispod jednog saliva teče potok i posle desetak metara nestaje u pukotini. Izvor bistre vode, zapravo, malo jezero, prepreka je da se priđe dvorani, sa čije se tavanice spuštaju tanki stalaktiti. Uski ravni, strmi ili ponorski kanali, kade s vodom i dvorane Ledene pećine, visokih sredisnjih stubova, koji dostižu visinu i do deset metara, su pravi izazov za avanturiste i ostaju dugo u secanju. Svetlost lampe odbija se od belih vitkih stubova, a poneki su prošarani crvenkastim ili sivkastoplavim nijansama. Takav umetnik u stvaranju neobičnog i lepog može da bude samo strpljiv neimar pun mašte, kakva je priroda. Bajkolika dolina Uvca, gde je izlaz Ušačkog pećinskog sistema, pogodan je za kampovanje, pa ovde, naročito leti, borave mnogi kamperi. Do izlaza može da se priđe prilično lako i da se prošeta stotinak metara, ali je to zadovoljstvo namenjeno samo onima koji su pecinski sistem detaljno istražili, te mogu da prođu kroz lavirinte brojnih kanala. Ko zna, možda se iza odvaljene krečnjačke stene, ukrašene ledenim stalagmitima, krije prolaz u neistraženi svet, skriven duboko u utrobi zemlje…

Na prostoru turističke regije Zapadna Srbija obeleženo je 15 biciklističkih ruta, ukupne dužine oko 400km za ljubitelje prirode i aktivnog odmora. Na ovaj način, markiranim stazama spojene su turističke destinacije, a turistima i lokalnom stanovništvu omogućeno je da izaberu stazu prema svojim fizičkim mogućnostima i atrakcijama koje nameravaju da posete. Zlatibor je spojen sa Tarom preko Mokre gore, Divčibare sa prostorom Užica, Kosjerića i Požege. Arilje i Ivanjica spojeni su sa Golijom, Uvcom, Pešterom, Zlatarom i Prijepoljem. Biciklističke rute obeležene su turističkom signalizacijom, na rutama su postavljene drvene nadstrešnice i klupe za odmor biciklista, pešaka i planinara. Za potrebe aktivnog odmora u Srbiji obezbeđen je i određen broj bicikala, koje se mogu iznajmiti.

Utisci o poseti Specijalnom rezervatu prirode Uvac – Gergana, November 15, 2013: I recently visited Uvac Reserve – there are a few interesting things I want to point out: 1. You can explore the lake only with a ranger from the reserve. If you go around and watch – it is free. But the fee for the boat ride goes directly to the reserve – which is the best management approach. 2. The nature is sooooooo beautiful – you simply do not want to get out of there. 3. There are amazing places nearby where you can stay overnight (with great home-made food). 4. We saw 5 griffon vultures!!! :)))))