Reka Radika
Reka Radika je biser među rekama Makedonije. Radiku odlikuje čista, prozirna i hladna voda, tamno zelene boje, koja potiče od njenog sastava koji obiluje kalcijum karbonatom. Smešten između Mavrova i Debra sa jedne strane, sa Albanijom i Kičevom sa druge strane, region Reke sa rekom Radikom se graniči sa Šar Planinom prema severozapadu, planinom Dešat na jugu, planinama Korabom i Krčinom na zapadu i planinama Bistrom i Stogovom na istoku.
Reka Radika izvire na nadmorskoj visini od 2200 metara na veličanstvenoj planini Bistri. Od svog izvora do ušća u Debarsko jezero, Radika je duga 67 km. Dolina reke Radike, sa živopisnim kanjonom je jedna od najlepših i najzanimljivih prirodnih znamenitosti Makedonije. U istočnom podnožju planine Dešat je kanjon reke Radike, koji deli ovu planinu od planina Bistre i Stogova. Kanjon reke Radike je nastao tokom miliona godina, probijanjem kroz strane planina Bistre i Stogova na istoku i Koraba i Dešata na zapadu. Kanjon reke Radike je očaravajuće lepote, bistre planinske vode i svežine, okružen bujnim zelenilom, ali i bogat pastrmkom, koja izuzetno privlači ljubitelje ribolova. Naučnici su u gornjem toku reke Radike pronašli i ispitali preko 30 pećina, koje su duge preko 10 metara. Pećina Simka, dužine 500 metara je jedinstveno lepa.
Mijaci su srpsko pleme koje nastanjuje predeo zapadnog dela današnje Severne Makedonije – u slivu reke Radike, desne pritoke Crnog Drima, koji se naziva Reka. Žitelji Reke su u drugim krajevima poznati kao Rekanci, a zbog toga što im je najbliža varoš Debar, kojoj su za vreme Turaka administrativno pripadali, nazivani su i Debarcima. Korišćen i naziv Galičanci, po nekada najvećem mijačkom selu Galičniku. Oblast Male Reke u zapadnoj Makedoniji pokrivaju tipične u čiste naseobine Srba Mijaka, koje su odavno poznate u istoriji umetnosti kao rasadnici graditelja, slikara i rezbara : Galičnik, Sušica, Tresonče, Lazaropole, Gari, Osoj. Kopaničarstvo – drvorezbarija kod Mijaka je jedna od najvažnijih pojava u narodnoj umetnosti Južnih Slovena. Radove ovdašnjih majstora drvorezbara odlikuje naglašena floralna ornamentika, u koju su sa velikom veštinom uplitali ljudske figure u figuralne kompozicije sa predstavama iz Biblije. Srpsko pleme Mijaka u današnjoj severozapadnoj Makedoniji, u području Dolna Reka poznatom kao Mijačija, su srpska etnička grupa koja se dugo opirala bugarizaciji i komunističkom pokretu makedonizacije stanovništva. Mijaci su organizovani u plemenskim zajednicama sličnim srpskim plemenima u Hercegovini, Primorju, Staroj Crnoj Gori, Brdima, Metohiji i Raškoj. Mijaci su takođe veoma slični Srbima sa druge strane Šar planine, u metohijskoj Sirinićkoj župi, u Štrpcu i Brezovici. Najveća naselja Mijaka su Lazaropolje, Galičnik, Gari, Bituše, Selce, Osoj i Sušica. Međutim, danas se među Mijacima samo manjima određuje kao Srbi, dok većina sebe smatra Makedoncima, dok onih koji sebe smatraju Bugarima gotovo da uopšte nema.
Područje Reke obuhvata nekoliko delova – Gorna Reka, Golema Reka, region Mijak i Malu Reku. Gorna Reka je područje gornjeg toka reke Radike, sa većinom napuštenim selima, nekada naseljenim pravoslavnim Srbima, danas etničkim Albancima koji govore albanski jezik. Područje Dolna Reka obuhvata još uvek nastanjena i lepo očuvana i obnovljena sela – Žirovnica, Rostuša, Bituša, Janče, Skudrinje… Područje Mala Reka obuhvata tokove reka Mala reka, Tresonče i Gari, kao i delove planine Stogovo, sa sledećim selima : Gari /prekrasno malo selo na visini od 1100 metara/, Tresonče, Lazaropole, Selce, Rosoki, Osoj i Mogorče. Stanovništvo regiona Gorna Reka, Mala Reka i Golema Reka čini oko 10000 makedonskih Mijaka, koji su pravoslavne ili muslimanske vere i od uvek su se bavili stočarstvom ili pečalbarstvom. Mijaci su od starine bili ugledni slikari fresaka, drvo-rezbari, proizvođači cigle i umetnici za izradu mozaika, danas izuzetno priznati i traženi za izradu fasada, pokrivanje krovova i izradu cigle u Italiji i Zapadnoj Evropi. Oni su takođe izvanredni domaćini u brojnim lokalnim radionicama sa nezaboravnim kulinarskim aktivnostima ili predstavljanjem načina života, koje za naše goste organizujemo u saradnji sa našim partnerima iz Makedonije !!!
