Reka Morača – Manastir Morača
Morača je planinska reka koja je stvorila jedan od najlepših kanjona u Crnoj Gori koji odvaja venac Moračkih planina od venca planine Sinjajevine. Morača izvire u severnoj Crnoj Gori, ispod planine Rzace na visini od 975 metara. U regionu Kolašina pritoke Morače su Koštanica, Sjevernica, Trnovačka Rijeka, Javorski Potok i Slatina, a leve pritoke Mrtvice, Ibrištica, Ratnja, i Slatina, dok su desne pritoke Mrtvice, Ibrištica, Ratnja i Požanjski Potok. Nezavisno od kanjona Platije, Mrtvica, desna pritoka Morače takođe teče gotov celom svojom dužinom kroz manje poznati kanjon od čije lepote zastaje dah. Područje kanjona Morače odlikuju strme padine terena koji je ispresecan dubokim klisurama i kanjonima. Reka Morača teče prema jugu i posle 113 km se uliva se u Skadarsko jezero. U svom severnom delu toka Morača je brza planinska reka koja probija kanjon severno od Podgorice. Po spajanju sa rekom Zetom – svojom najvećom pritokom, severno od Podgorice, Morača ulazi u zetsku ravnicu i teče ovim delom Crne Gore do svog ušća u Skadarsko jezero. Morača je najveća pritoka Skadarskog jezera.
Manastir Morača je srpski pravoslavni manastir posvećen Uspenju presvete Bogorodice, smešten u severnom delu kanjona reke Morače u centralnoj Crnoj Gori, na području opštine Kolašin. Manastir Morača je jedan od najmonumentalnijih pravoslavnih srednjovekovnih spomenika Crne Gore, sa crkvom dužine preko 24 metara i visine oko 20 metara. Manastir Moraču je 1252. godine osnovao knez Stefan Nemanjić, sin Vukana Nemanjića, kralja Zete, unuk Stefana Nemanje. Podaci o osnivaču manastira Morače su upisani iznad zapadnog portala, iznad kojih je prvobitna freska Bogorodice sa Hristom i dva anđela, naslikana oko 1260. godine. Manastir Morača je sagrađen na važnom trgovačkom putu koji je vodio od primorja, preko Trebinja, Grahova, današnjeg Kolašina koji se u to vreme nalazio na levoj obali Tare, Brskova, Sjenice, Niša do Sofije i Carigrada. Kompleks manastira Morače se sastoji od crkve posvećene Uspenju Presvete Bogorodice, manje crkve posvećene Svetom Nikoli i konaka za smeštaj gostiju i putnika. Glavna kapija Manastira Morače ima visok zid sa dva ulaza i građena je po ugledu na ranije sagrađene vladarske zadužbine manastire Studenicu, Žiču i Mileševu. Glavna crkva manastira Morače je velika jednobrodna građevina raškog arhitektonskog stila, sa kubetom i prostranom pripratom, značajno drugačija od hramova i crkava građenih u to doba na srpskom primorju. Glavni portal manastira Morače je izgrađen u romaničkom stilu.
Pored arhitekture, freske manastira Morače predstavljaju posebnu vrednost. Dobro je očuvana freska iz 13. veka, sa 11 kompozicija o životu svetog proroka Ilije koji ima značajnu ulogu u grčko-pravoslavnoj crkvi. Prema Biblijskim tekstovima, Sveti prorok Ilija je dao duh i snagu Svetom Jovanu Krstitelju, Isusovom prethodniku. Sveti Ilija je u mnogim slovenskim zemljama poznat kao vrhovni slovenski Bog oluje, grmljavine i gromova – Sveti Ilija Gromovnik, koji se kroz raj vozi u kočijama i upravlja kišom i snegom. U slikarstvu manastira Morače se posebno ističe freska proroka Ilije u dve zone, kome doleće crni gavran noseći u kljunu komad hleba da okrepi isposnika u molitvi, što je duboka scena iz Starog zaveta. Ova freska je u mnogo boljem stanju nego druge freske manastira Morače naslikane u 16. veka. Ostale freske manastira Morače su stradale početkom 16. veka, kada su Turci napali manastir i teško ga oštetili i zapalili. Tada su takođe skinuli olovni krov sa crkve, kada je prvobitni živopis iz 13. veka značajno stradao. Tek 1574. godine je obnovljena i ponovo pokriverna crkva manastira Morače, kada je oslikan novi sloj fresaka. Ikone uz ikonostas manastira Morače su radili najveći majstori 18. veka. Posebno se ističu ikona Svetog Save i ikona Svetog Luke koje smatraju najvrednijim primerima ikonopisanja na Balkanskom poluostrvu. U manastiru Morači se nalaze svete mošti – ruka svetog sveštenomučenika Harampija iz 2. veka, koji se proslavlja 23. februara i za koga se veruje da je zaštitnik pčelara i ‘gospodar svih bolesti’ – ima isceliteljske moći.
U blizini manastira Morača je izvor koji se od uvek koristi za pijacu vodu. Na obližnjem obronku zvanom Svetigora pada voda sa visine od 40 metara, stvarajući jedan od najlepših vodopada u Crnoj Gori.
