Plovdiv Bugarska
Plovdiv, drugi po veličini i jedan od najstarijih gradova Bugarske i Evrope, Evropska prestonica kulture 2019. – European Capital of Culture 2019, predivno leži na obalama reke Marice, na vrhu šest jedinstvenih kristalnih brda – tepeta, 150 km istočno od Sofije. Plovdiv se nalazi u južnom delu Plovdivske nizije, aluvijalne ravni – nizije koja čini zapadni deo Gornje Trakijske nizije, odakle se ka severozapadu pruža planinski venac Sredne Gore, a Rodopi ka jugu. Plovdiv je jedan od najlepših i najuzbudljivijih kulturnih centara Bugarske. Plovdiv je administrativni centar Pokrajine Plovdiv u južnoj Bugarskoj i najveći i najznačajniji grad severne Trakije i šire poznatog internacionalnog istorijskog regiona Trakije.
Najstarija naselja na podrucju grada Plovdiva potiču iz perioda od 6000 godina pre nove ere. Postoji nekoliko preistorijskih naselja na području Plovdiva, ali je najstariji i najznačajniji deo smešten na brdu poznatom kao Nebet tepe. Prvobitno je selo bilo smesteno u prirodno zaštićenom i utvrđenom mestu prednje strane severnog uzvišenja. Vremenom se naselje proširilo prema drugim uzvišenjima naselja, od čega nastaje najzačajniji trački grad u Bugarskoj. U to vreme je današnji Plovdiv naseljavalo tračko pleme Besi. Tračani su osnovali drevno naselje Evmolpiass oko tri istočna uzvišenja, koje je kasnije nosilo ime Pulpudeva. Naučnici još uvek nisu složni oko naziva grada tog vremena – Eumolpia ili Pupuldeva. 342. godine pre nove ere je Filip Makedonski osvojio grad i nazvao ga Filipopolis – Philippoupolis – grad Filipa II, oca Aleksandra Velikog. To je bio period kada Makedonsko Kraljevstvo započinje svoju nadmoć kao najvažnija sila na Balkanskom poluostrvu, koje je doživelo vrhunac tokom vladavine Aleksandra III Makedonskog. Tokom rimske vladavine grad na Marici je nosio ime Trimontium – grad na tri brda, a u vreme Vizantije – Filipopolis. Via Militaris (ili Via Diagonalis), najvažniji vojni put na Balkanu je prolazio kroz Plovdiv tokom rimske vladavine, koja je označila period privrednog razvoja i kulturne nadmoći. Sloveni su grad nazvali Plovdiv. U srednjem veku je Plovdiv povratio svoj regionalni strateški značaj, pripadajući naizmenično upravi i vladavini Vizantije i Bugarskog carstva. Plovdiv je potpao pod otomansku vlast u 14. veku. 1878. godine je Plovdiv bio glavni grad nezavisnog turskog regiona Istočne Rumelije, a 1885. godine deo Bugarske, ujedinjenjem tog regiona sa Bugarskom Kneževinom.
Plovdiv je podeljen na dva dela – stari grad, na tri istočna brda i donji grad, koji se prostire ravnicom ispod grada. Današnji Plovdiv nudi zabavu i uzbudljive doživljaje, ali stari grad najbolje prenosi i pruža atmosferu i kulturu grada. Drevni deo grada Plovdiva, na tri brda je arhitektonska celina, koja je do današnjih dana sačuvala atmosferu bugarske renesanse, dok je moderni Plovdiv trgovački i kulturni centar. Na jednom mestu Plovdiva su skoncentrisani muzeji, crkve, banke, hoteli, kafići, restorani, bioskopi, radnje, galerije, barovi, pijace, muzički klubovi, kasina…. Ovde leže ostaci čuvenog rimskog amfiteatra, sagađenog 90-tih godina 1. veka, stadiona i ruševine foruma, ali se vidi i nekoliko džamija i originalno tursko kupatilo. Najupečatljiviju zaostavštinu Filipopolisa iz doba rimske uprave – amfiteatar je jedan od najbolje očivanih drevnih amfiteatara u svetu, koji se nalazi na južnoj padini Tri brda, između Taksima i Džambaz tepeta. Amfiteatar Plovdiva su krasili bogato ukrašeni podovi, obično sa velikim kompozicijama u mozaicima. Svojom zadivljujućom veličinom – ukupne dužine 240 metara i širine 50 metara, Stadion Filipopolisa je primao 30000 posetilaca. Dvadeset osam redova mermernih sedišta su okruživali pozornicu, koja postoji i danas i uspešno se koristi za raznovrsne kulturne događaje. Deo sedišta na Stadionu Filipopolisa Plovdiv ima natpise, što svedoči o široko rasprostranjenom običaju obeležavanja počasnih sedišta, rezervisanih za zvaničnike Rimskog carstva. Brojni podovi od mozaika su pronađeni na području antičkog dela Plovdiva. Najstariji mozaici Plovdiva potiču iz 2. veka, ali su najbrojniji mozaici iz 4. i 5. veka. Posebno zanimljiv je način ukrašavanja podova originalnih kuća Plovdiva, u periodu od kraja 3. do kraja 5. veka. U Plovdivu je otkriveno je oko 700 m2 ovakvog načina građenja kao posebnog kulturnog nasleđa. Arheološki Muzej Plovdiv poseduje jednu od najbogatijih zbirki od 100000 predmeta koji odražavaju istoriju Plovdiva i okoline i nasleđe najvećeg i najpoznatijeg drevnog grada na Balkanskom poluostrvu. Etnografski Muzej Plovdiv je smešten u u starom delu Plovdiva, u originalnoj kući iz perioda Narodnog preporoda Bugarske, koja pripada zaštićenom kulturnom nasleđu Bugarske.
Moderni centar Plovdiva omogućava zabavu i bogat kulturni život. Koncerti klasične muzike se održavaju u Koncertnoj sali filharmonijskog orkestra Plovdiva, kao i zimski festival simfonijske muzike. Opera Plovdiva se nalazi u blizini koncertne dvorane. Mesalitinovo Pozorište organizuje klasične dramske predstave, dečije priredbe i savremene pozorišne predstave. Zgrada TV-a i Radija, kao i najveći bioskop Plovdiva se nalaze u novom delu grada. Različite međunarodne sajamske manifestacije i izložbe se u Plovdivu održavaju tokom čitave godine.
Stari deo Plovdiva krasi duga istorija – počev od tračkog utvrđenja koja su izveli makedonski graditelji, okruženog vizantijskim zidinama i prekrasnim živopisnim kućama, uokvirenim masivnim gredama, okrečenih u boju cigle, žutu i bež boju, sagrađenih u stilu bugarske nacionalne renesanse, koje simbolički posmatraju napuštene džamije i zanatske radnjice donjeg dela grada. Kraj 17. veka je označio početak snažog privrednog uspona Plovdiva kao značajnog centra Otomanskog carstva, koji je sredinom 19. veka postao najveći grad zaleđa Bugarske. Viši privredni status stanovništva je doveo do pojave novog stila gradnje – gradskih kuća Plovdiv stila. Tokom svog razvoja u 18. i 19. veku, ovaj stil građenja u Plovdivu su odlikovala dva osnovna tipa kuća – asimetrični i simetrični. Najstariji očuvani primeri kuća u Plovdivu ovog stila gradnje potiču iz polovine do kraja 18. veka. Ove kuće nisu velike, imaju asimetričnu osnovu i dva sprata, jarke fasade, prekinute prozorima na zatvorenim balkonima, koje vire iznad ulice, u prizemlju otvorene tremove i verande sa drvenim stubovima koje gledaju na dvorište. Ovaj tip prvih stambenih kuća Plovdiva ima oronulu drvenu građu, na kamenim čvrstim temeljima, što je predstavljalo odliku gradnje perioda bugarskog preporoda. Gradnja ovog tipa kuća u Plovdivu predstavlja jak uticaj planinskog stila gradnje na Balkanu i Rodopima, odakle su poticali njihovi graditelji. Uslovi života u velikom gradu su vremenom uslovili potrebu zastakljivanja otvorenih tremova. Tako su nastale tipične sobe za prijem gostiju – hajeti, čiji plafoni su bili bogato ukrašavani kompozicijama ručnog duboreza. Među izvanredne primere spomenika asimetričnog stila kuća u Plovdivu su Kuca Furnadzijev, na broju 5a u ulici dr Stoyan Comakov, Kuca Klianti i druge… Plovdiv nije samo izložba starina, već grad umetničkih festivala, događaja i sajmova, koji se takmiči sa Sofijom, te grad prijatnih restorana i šetališta, poput onih u glavnom gradu Bugarske.
