Pljevlja Crna Gora
Opština Pljevlja, treća po veličini opština u Crnoj Gori se nalazi na krajnjem severu Crne Gore, oivičena šumovitim i pitomim planinama i išarana rečnim tokovima Tare, Ćehotine i Breznice. Opština Pljevlja obuhvata deseti dio državne teritorije Crne Gore i u njoj živi svaki dvadeseti stanovnik Crne Gore ili oko 32.000 stanovnika. Administrativni centar opštine Pljevlja je grad Pljevlja koji je zbog povoljnog geografskog položaja, na raskršću važnih starih i novih puteva, kroz istoriju menjao ime, značaj i osvajače, zadržavajući prepoznatljiv gradski identitet. Pečat bogatom istorijskom i kulturnom nasleđu Pljevalja dali su Iliri, Rimljani, Sloveni, Turci i Austrijanci koji su vekovima osvajali područje naselja Pljevlja.
Najstariji tragovi naselja Ilira potiču iz 3. veka pre nove ere, a da o boravku Rimljana u ovim područjima svedoče nalazi grada Municipijum S u selu Kominima iz 2. veka nove ere. Najpoznatiji nalaz tog istorijskog perioda je jedinstveno izrađen stakleni pehar Diatreta, obavijen plavom staklenom mrežom i ukrašen natpisom ispod oboda „Vivas Panelleni bona“.
Prvobitno naselje iz 9. veka na mestu današnjeg grada Pljevalja je nosilo naziv Breznik, po reci Breznici, a u vreme srednjovekovne srpske države je pripadalo vladavini vlastele Nemanjića. Ovo naselje je od sredine 10. veka bilo u središtu države Raške. U 13. veku, kada srpska srednjovekovna Raška doživljava snažan ekonomski razvoj, u pljevaljskom kraju oživljava rudarska delatnost, vođena znanjem i veštinom Sasa, rudara nemačkog porekla. Današnje ime rudarskog naselja Šula opravdano se dovodi u vezu sa nemačkim nazivom Saska rudarska škola. Tragovi rudarenja sačuvani su i u selu Kozici, gde je, prema narodnom predanju bio Jerinin grad, čiji ostaci tvrđave i danas postoje. Slabljenjem moći države Nemanjića, posle smrti cara Dušana 1355. godine, ovaj kraj našao se u sastavu područja kojima je gospodario Vojislav Vojinović, a posle njegove smrti 1368. godine njegovog sinovca župana Nikole Altomanovića.
Turci su 1465. godine osvojili Pljevlja od hercega Stefana Vukčića Kosače i njegovih sinova. Pljevljaski kraj krajem 14. veka dolazi pod vlast bosanskog kralja Tvrtka I, a posle njegove smrti, početkom 15. veka, Pljevlja su u sastavu oblasti Sandalja Hranića. Po njegovom nasledniku Stjepanu Vukšiću Kosači, koji se 1448. godine proglasio hercegom od Svetog Save ova oblast dobila je ime Hercegovina. U vreme Hercega Stjepana jačaju trgovinske veze sa Dubrovnikom koje se i kasnije nastavljaju tokom osmanske uprave. Dubrovački trgovci su kupovali u Pljevljima olovno-cinkanu rudu, rudu gvožđa, vosak, vunu, ukrasne i druge proizvode koje su vešto proizvodili pljevaljski majstori. Nije čudo što su u Dubrovniku sačuvana mnoga dokumenta zbog jakih trgovačkih veza između pljevaljskih i dubrovačkih trgovaca.
Turci su od početka 16. veka Pljevlja u dokumentima nazvali Tasludža ili Tašlidža, tas – kamen i lidža – banja, što u prevodu znači kamenica ili kamena banja, odnosno zdravo mesto. 1912. godine su Pljevlja oslobođena od Turaka, posle viševekovnog ropstva, a na kraju Prvog Svetskog rata, 1918. godine je prestala okupaciona vlast Austro-Ugarske.
Srednji vek je Pljevljima podario status značajne raskrsnice, jer su ovuda prolazili i trgovački karavani sa zapada do moćnog Carigrada, od kada Pljevlja važe za tačku spajanja hrišćanstva i islama. U tom periodu izgrađeni su najlepši spomenici ove dve religije na prostoru Jugoistočne Evrope koji čine simbole grada i pečat večite tolerancije, suživota, multietičnosti, multikulture, predstavljajući izuzetne arhitektonske i kulturno-istorijske znamenitosti – Manastir Svete Trojice i Husein pašina džamija iz 16. veka. Husein-Pašina džamija u Pljevljima je jedinstveni primerak orijentalne arhitekture Balkana, izuzetno skladnog izgleda, sa minaretom visine 42 metra, koju smatraju jednim od najlepših primera islamske arhitekture i umetnosti ovog dela Evrope i jednom od najlepših džamija u našem regionu. Husein pašinu džamiju u Pljevljima je 1569. godine sagradio Husein Paša Boljanić, jedan od najznačajnijih Bošnjaka svog vremena i beglerbeg Bosanskog elajeta. U Husein pašinoj džamiji u Pljevljima se čuvaju vredni pisani dokumenti, a njena unutrašnjost je prekrasno i raskošno ukrašena. Kuran Husein-paše Boljanića, napisan 1571. godine, predstavlja istaknuto delo islamske kaligrafije. Knjiga sadrži 233 lista veličine 390×285 mm, a ukrašena je sa 352 minijature koje su izrađene na zlatnoj podlozi.
Ostaci dve tvrđave – utvrđenih pljevaljskih gradova iz 15. veka – Koznik i Kukanj, kao i značajan broj stećaka – srednjovekovnih kamenih nadgrobnih spomenika u selu Mataruge, svedoče o značaju ovog područja tokom srednjeg veka. Zavičajni Muzej Pljevlja poseduje bogate zbirke nalaza i predmeta iz svih istorijskih perioda bogatog nasleđa grada Pljevalja i okoline, koji toplo preporučujemo pažnji posetilaca.
Nedaleko od centra grada Pljevalja se nalazi jedan od najlepših gradskih parkova Crne Gore, čije su prve sadnice posadili austrougarski vojnici u čuvenoj Milet bašti. Ova lepo uređena zelena celina u Pljevljima predstavlja svojevrsnu ekološku oazu i obiluje raskošnim i raznovrsnim zelenilom i drugim rastinjem, ali i sportsko rekreativnim terenina, uređenim stazama za šetnju i rekreaciju, veštačkim jezerima, izvorima pitke vode…
Manastir Dubočica sa crkvom Svetog Nikole je prvobitno sagrađen oko 1570. godine u selu Dubočici, u vreme prvog patrijarha ponovo uspostavljene srpske pravoslavne Patrijaršije Makarija Sokolovića, 1557. godine. O nastanku manastira Svetog Nikole svedoči ktitorski natpis “o igumanu jeromonahu Pavlu”. Četiri istorijska izvora beleže podatke o manastiru Dubočici i njegovom bratstvu – natpisi u crkvi, zapisi u rukopisnim knjigama, dokumenta na turskom jeziku, sačuvana u manastiru Svete Trojice kod Pljevalja i opisi iz 19. veka. Zbog izgradnje veštačkog jezera na reci Ćehotini je crkva manastira Dubočice izmeštena u selo Otilovići, 11 kilometara jugoistočno od Pljevalja i kompletno obnovljena. To je jednobrodna zasvedena građevina sa prislonjenim lukovima, jasno odvojenom pripratom na zapadu i polukružnom apsidom na istoku. Veštačko jezero u Otilovićima je podignuto 1982. godine na reci Ćehotini, za potrebe termoelektrane u Pljevljima. Manastir Dubočica je poznat i po tome što je u njemu šest godina službovao Sveti Vasilije Ostroški. Predanje kaže da je Sveti Vasilije Ostroški bar jednom godišnje boravio u manastiru Dubočici. Posebnu pažnju posetilaca manastiru Dubočici privlače manastirske freske, ikonostas i crkveni mobilijar.
Samo tridesetak kilometara od grada Pljevalja je Ljubišnja, ponosna kraljica dinarskih planina sa džinovskim stablima borova i smreke, jedinstvenim u Evropi, izvorima pitke vode i legendom o zabranjenoj ljubavi po kojoj je dobila i ime. Ljubisnja je jednako privlačna i leti i zimi, baš kao i Kovač, visoravan Kosanica, oko 25 km od grada, na putu Pljevlja – Đurđevića Tara – Žabljak, kanjoni Ćehotine i Drage i posebno veličanstveni kanjon reke Tare, premošćen prekrasnim velikim mostom na Đurđevića Tari koji je još sedamdesetih godina 20. veka bio inspiracija i holivudskim filmadžijama.
U Pljevljima je priroda bila nesebična prema čoveku. Sportski ribolov, splavarenje-rafting, istraživanje pećina-speleologija, istraživanje kanjona-kanjoning, jahanje konja, biciklizam, vožnja brdskog bicikla, pešačenje, planinarenje, uspon uz stenu-climbing, paraglajding, džip ture, izleti, kampovanje… su samo neke od aktivnosti u prirodi i sadržaja koje očekuju posetioce prekrasne okoline Pljevalja. Ruralno područje opštine Pljevlja ima oko 150 seoskih naselja koja odlikuje netaknuta priroda, običaji i očuvana životna sredina u kojoj se proizvodi zdrava organska hrana. Posetiocima Pljevalja se toplo preporučuju uzbudljive avanture u prirodi, a u večernjim satima uživanje u pljevaljskim tamburašima. Ne propustite da probate bogatu trpezu ovog kraja i nadaleko čuveni pljevaljski sir……
