Planine Prokletije

Planinski gorostasni i divlji masivi Prokletija – Albanskih Alpa, ukupne dužine od oko 650 km i površine od oko 3500 m2, se pružaju na području tri države – Crne Gore, Srbije /deo Kosova i Metohije/ i Albanije, povezujući oko 40 odvojenih planina sa najvećim brojem glečera u Evropi koji su formirali oštre planinske litice i predstavljaju pravi izazov za planinare i alpiniste. Zapravo, nesvakidašnji planinski greben Prokletija, bogat kristalno-čistim planinskim rekama i jezerima, čini prirodnu granicu između ove tri države. Uz dva najviša vrha Crne Gore – Zla Kolata /2528 m/ i Maja Rosita /2524 m/, Prokletije obuhvataju i najvisi vrh na Kosovu i Metohiji – Đeravicu, 2656 metara nadmorske visine, drugi planinski vrh po visini u čitavom masivu Prokletija, posle Jezerskog vrha u Albaniji, 2694 metara. Planinski masiv Prokletija – Albanskih Alpa su u Crnoj Gori i Albaniji smešteni u krajnjem južnom delu Dinarskog masiva koja se pruža paralelno sa Jadranskim morem. Prokletije se prostiru od Skadarskog jezera na zapadu, Komova i planine Mokre Gore na severu, Metohijske doline na istoku i reke Drim na jugu. Ali Pašini izvori reke Lim se nalaze u okviru Nacionalnog Parka Prokletije, u najseveroistočnijem delu Crne Gore, oko 10 km od Plavskog jezera, 1 km od sela Gusinja, obuhvatajući prostranu vodenu površinu od oko 300 m2 vodenih izvora koji kuljaju iz tla. Odavde se nastavlja veličanstven prizor desetak metara visokog slapa reke Grlje, koji se uz veliki huk survava u ponor, brzu i bistru planinsku reku koja teče uz makadamski put kroz prelepu ledničku dolinu Ropojane. Tuda je sve do početka 20. veka prolazio važan karavanski drum od Skadra ka Peći.

“Bila su četiri karavanska prijelaza preko Prokletija, poznata jos za vrijeme Rimskog carstva, od kojih je bio svakako najvažniji onaj koji je, koristeći se tokom rijeke Drima, spajao Primorje s Kosovom i Limskom dolinom. Onaj najistočniji prijelaz, koji je iz Skadra vodio za Prizren, Pećki put. On je doduše omogućavao najbližu vezu Skadra s Plavsko-gusinjskom kotlinom, ali je zbog svojih dvaju visokih prijevoja bio vrlo težak za prelazak. Na dijelu Prokletija između Plava i Dečana nalazi se stari put, ili još sjevernije iz Rugovu za Rožaje i Rožaje- Kula- Peć na ovim planinama, se nakon ljetovanja sa njih vraćali na zimovik na toplu jadransku obalu. Ili u podnožju Prokletija u živopisne planinske gradove Plav, Gusinje i Rožaje i jednom manjem dijelu spustali se u gradove koji pripadaju tom području: Podgorica, Andrijevica i Berane”. Izvodi iz knjige  Dr.sc. Mujo Dacic “DACIĆI  – Tragovima  prošlosti i stvarnosti današnjice”

Ali Pašini izvori su dobili ime u slavu Ali Paše Gusinjskog, albanskog vojnog zapovednika koji je pokušavao da potčini ovaj deo albanskoj upravi, posle odluke Berlinskog kongresa 1878. godine kojom je ovo područje proglašeno delom nezavisne Crne Gore. Zahvaljujući svojim jedinstvenim prirodnim odlikama, od kojih masiv Prokletija u Srbiji obuhvata 95.999,60 hektara, ovaj jedinstveni planinski sistem Balkana je predložen za Nacionalni Park, sa kategorijom prirodnog dobra od izuzetnog značaja. Najviši vrhovi Prokletija se nalaze u albanskom delu ovog ogromnog i divljeg planinskog venca Balkana.

Altin je bila oblast poznata iz srpskih srednjovekovnih i kasnijih turskih izvora, koja se prostirala većih delom u današnjoj severoističnoj Albaniji i manjim delom u Jugoslaviji, na južnim i jugoistočnim padinama i ograncima Prokletija, u porečju reka Valbone, Drima i Erenika. Veći deo oblasti Altina zahvata područje visokih planina sa vrhovima preko 2000 metara, na kojima se tokom cele godine zadržava sneg. Goli i krševiti vrhovi su predstavljali neprohodan pojas, niže zone travnih pašnjaka i suvati su omogućavale intenzivno stočarenje, a južni i jugoistočni deo, niži i pitomiji, drimskom kotlinom je bio otvoren uticajima mediteranske klime. Ovakav reljef i sučeljavanje alpske i mediteranske klimatske zone su uslovili da se stalna naselja razvijaju u dolinama reka, a u planinskom područja katunska naselja ili stanovi. Gordana Tomović

Srbski naziv Prokletija u srednjem veku je bio Altin. Današnji naziv Prokletija potiče sa početka 20. veka, kada je čuveni srpski geograf Jovan Cvijić zamenio originalni-stariji naziv ovog masiva, Trojanske planine, sadašnjim. Tada ga je tako kao Prokletije i upisao u kartografiju Jugoslavije, nasuprot nazivu iz nekadašnjih najpoznatijih geografskih mapa evropskih naroda i države, štampanih u Veneciji 1690. godine – Trojanske planine – ‘Monti Troiana’. Originalno ime Trojanskih planina je nastalo po najvišem vrhu ovog masiva – planinskom vrhu Trojan, oko i iznad legendarne Troje – današnjeg Skadra u Albaniji.

Ove planine se nazivaju Prokletijama od 1927. godine, kako ih je imenovao Jovan Cvijić. Njihovo originalno srpsko ime je bilo Trojanske planine ili planine Troje. Nosile su ovaj naziv u svim izvorima klasične i predklasične istorije. Svaka srpska pesma ili stihovi ih pamte po ovom nazivu, a gotovo nijedna po nazivu planina Prokletija. Herodotov opis grada Troje na dve reke pored jezera bogatog jeguljama i Trojanskim planinama u severnom zaleđu bi koristio nazivu i međusobnom uticaju njegovog opisa na naziv ovih planina. Ako pogledate stare mletačke mape možete ih pronaći kao Monti Troiana. Fu Zurovac

Sadašnje ime Prokletije ovog jedinstveno divljeg, surovog i gotovo sasvim neistraženog – osim za brojne planinare – balkanskog planinskog područja Evrope, opisuje divljinu ovih planina i težak život onih koji žive u njihovoj blizini i potvrđuje njegove odlike – izrazito strme i nepristupačne krečnjacke litice nekadašnjih Trojanskih planina – Prokletija čine jedno od najznačajnijih kraških područja Evrope i najnepristupačnijih planinskih predela na Balkanu.

Srpski naziv Prokletija je u srednjem veku bio i Prudi. Albansko stanovništvo područja današnjih planina Prokletija ovo planinsko područje naziva Bjeshket e Nemuna, što u prevodu znači ‘proklete’ ili ‘zabranjene’ planine.

Venci Prokletija su bili pogubni za srpsku armiju i stanovništvo tokom albanske golgote u Prvom svetskom ratu, jer je preko njih vodio put spasenja do Jadrana. Srpska vojska je vodila herojsku borbu u pobedničkim ratovima tokom Balkanskih ratova i Prvog Svetskog rata, ali je 1915. godine nadjačana, posle bugarskog pridruživanja Silama osovine i nemačke pomoći Austriji. Srpski vojnici su ostvarili zadivljujuće herojstvo i napore, koji su ih, posle užasno teskih borbi protiv opasnog neprijatelja, nepodnošljivih muka, stradanja i žrtava, tifusa, gladi, iscrpljenosti i oskudica svih vrsta, doveli preko neprohodnih, snegom prekrivenih planinskih vrhova Albanije – venaca Prokletija, preko mora do Krfa i Soluna, odakle su se, uz pomoć hrabrih saveznika, borili da povrate svoju državu, za slobodu i sajedinjenje sa svojom braćom u Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca. U Prvom Svetskom ratu je Srbija imala 1.264.000 žrtava, što je bilo 28% njenog ukupnog stanovništva, odnosno 58% muške populacije, sto je prava demografska katastrofa. Srpska vojska i vlada su se povukle na grčko ostvro Krf, gde je 1917. godine proglašena zajednica Južnih Slovena, od predstavnika Srba, Hrvata, Slovenaca i Crnogoraca. 1918. godine je zvanično nastala Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca, na čelu sa srpskim Kraljem Petrom I. Srpska ljubav prema otadžbini, odanost prema slobodi i srpska herojsko-pesnička poezija privlačili su pažnju mnogih svetskih ličnosti, od Napoleona do Getea, od Bajrona do Viktora Igoa. Nedavno štampanja knjiga američke autorke Nancy Cramer, “Retreat to Victory in 1915” predstavlja herojsku priču o povlačenju srpske vojske u sigurnost i kasnijoj pobedi nad Bugarima. Molimo pogledajte šta o svojoj knjizi svedoči autorka – Why I wrote this Book jer je u pitanju istina koju svi posetioci Srbije treba da znaju, te ste dobrodošli da nas kontaktirate za narudžbu ove dragocene knjige o nesrećnoj srpskoj istoriji, nadljudskoj hrabrosti, patriotimu i junačkoj duši Srbije, kako kaže Gospođa Cramer.

Većina veličanstvenih vrhova Prokletija u Srbiji je viša od 2400 metara nadmorske visine, među kojima su Marjaš /2530 m/, Žuti kamen /2522 m/, Karanfil /2480 m/, Starac /2426 m/. Među najlepšim i gotovo sasvim nepristupačnim planinskim vrhovima Prokletija u Albaniji su Maja Popluks /2569 m, Pop-Lukin vrh/, Maja Jezerce /2694 m, Jezerski Vrh/, Maja Hekurave /2625 m/, Majet e Zabores /čijih deset planinskih vrhova nadvisuje 2400 metara/, Maja Briaset /2567 m, Brijač/, Maja Shnikut /2554 m, Nikački Vrh/, Maja Radohines/2570 m/ Radoinjski vrh, Maja Livades /2496 m/ i Maja Malisores /2490 m, Malisorski Vrh/. Prokletije su planinski sistem Evrope sa najvecim brojem glečera/lednika koji su svuda ostavili svoje oštre tragove. Okolinu obogaćuju prelepe rečne doline iznad kojih ponosno dominiraju surovi planinski venci Prokletija. Prokletije i Šar-planina su predložene za Balkanski Mirovni Projekat, što je kružna planinarska ruta dužine 192 km kroz prekrasna i divlja granična područja tromeđe Crne Gore, Albanije i Kosova, sa skoro trećinom planinarskih staza u svakom području. Zamišljena da predstavlja održivi lokalni turizam i povezuje političke granice, ova planinarska balkanska ruta krivuda kroz prekrasno područje Prokletija,do najviših vrhova i udaljenih dolina. Od nastanka ova planinarska ruta Balkana privlači sve više znatiželje i pažnje posetilaca, sve većim brojem poseta ovog do nedavno potpuno nepoznatog i očuvanog dela Balkana. Najviši vrh Prokletija u Srbiji je Djeravica /2656 m/, što je najviši planinski vrh Srbije.