Planina Rogozna
Rogozna /Monte Argentato/ je planina koja se nalazi 12 km jugoistočno od Novog Pazara u jugozapadnoj Srbiji. Planina Rogozna se pruža pravcem jugozapad-severoistok u dužini od oko 20 km i prirodno odvaja Rašku od Kosova i Metohije. Planina Rogozna je smeštena u trouglu koji sačinjavaju reka Raška i gornji i srednji tok reke Ibar. Planina Rogozna je prirodna granica Srbije i Kosova. Osim Novom Pazaru, Rogozna teritorijalno pripada i Zubinom Potoku, Kosovskoj Mitrovici, Zvečanu i Leposaviću. Dolinama pritoka reka Raške i Ibra, planina Rogozna je raščlanjena na dugačke kose veoma strmih strana, gde je primetna sporadična erozija.
Najveće uzvišenje planine Rogozne je Crni vrh, visok 1504 metara. Planina Rogozna se sastoji najvećim delom od vulkanskih stena, a u severoistočnom delu od kristalnih škriljaca i stena. Planina Rogozna je obrasla gustim šumama. Postojanje olovno-cinkane rude i rude bakra sa značajnim primesama srebra, zlata, kobalta, nikla i dr. na planini Rogozni su istraživani i eksploatisani još u rimsko doba. Preko planine Rogozne je prolazio karavanski put koji je povezivao Bosnu sa Skopljem i Solunom. Njim se navećim delom kretala trgovina sve do izgradnje ibarske železnice, kada je varošica Raška preuzela glavnu ulogu utovarno-istovarne stanice za robu većeg dela novopazarskog istorijskog sandžaka. Na pomenutom karavanskom putu postojala je u srednjem veku rudarska varoš Rogozno, sa rudarima Sasima i dalmatinskim trgovcima. Snažna vulkanska aktivnost Rogozne stvorila je uslove za postojane rudnih žica koje su u srednjem veku eksploatisane, jer su na Rogozni su pronađene rezerve od oko 40 miliona tona rude bakra, srebra i zlata. O značajnoj rudarskoj aktivnosti na planini Rogozni svedoče ostaci troske i drugi rudarski tragovi.
14. novembra 1944. godine su borci JVuO na Rogozni napala nemačku kolonu grupe Armija E koja se povlačila iz Grčke preko Skopja, Prištine i Kosovske Mitrovice. Tom prilikom je oslobođeno 11 članova vazduhoplovnih snaga – pripadnika 484 Bombardment Grupe – posade dva aviona B24 koji su oboreni u Grčkoj, britanskog obaveštajnog oficira Džona Lodvika – John Lodwick, sa tri britanska oficira i neidentifikovan broj ruskih, italijanskih i bugarskih vojnika. Oslobođeni vojnici savezničkih snaga su najpre bili zbrinuti u selu Popovce na Rogozni, a zatim predati Bugarima koji su bili stacionirani u Leposaviću. Oslobođeni saveznički vojnici su preko Niša i Sofije evakuisani u Ameriku i Veliku Britaniju. Džon Lodvik je posle rata postao poznati engleski pisac krimi i ratnih romana, a detalje i svedočanstva o oslobađanja na planini Rogozni je opisao u svojoj autobiografskoj knjizi “Bid the Soldiers Shoot”. Izjave američkih pilota su objavljene u Torretta Flyer 1992. godine, a izjava Džona Lokvika je objavljenja u engleskom časopisu Spectator 1946. godine. Dragiša Mijačić
Na Rogozini su ostaci srednjevekovnog grada Jelača, oko kojeg je postojala istoimena župa, koji je izgradila Kraljica Jelena Anžujska, zadužbinarka brojnih dvorova i dobrotvorka humanitarnih aktivnosti namenjenih učenju, vaspitavanju i brizi o mladima, jer je držala školu za sirote devojčice. U neposrednoj blizini ovog srednjovekovnog centra je mesto na kome je kralj Dragutin u lovu povredio nogu, posle čega je 1282. godine prepustio kraljevski presto svom mlađem bratu, kralju Milutinu. U podnožju planine Rogozne se nalaze brojni srpski srednjovekovni manastiri i znamenitosti koji privlace paznju turista : Banjska, Sopoćani, Crna Reka, Duboki Potok, Sveti Nikola Končuljski – manastir Končuljić i drugi.
