Planina Kukavica

Planina Kukavica je davno ušla u narodnu pesmu, postala je deo legende, ali je i danas tajanstvena. Planina Kukavica se nalazi na krajnjem jugu Srbije, severno od Vranja i južno od Leskovca. Planina Kukavica pripada vencu Rodopskih planina. Najviši vrh planine Kukavice je Vlaina (1442 m), a ostali vrhovi su Valjovska čuka (1207 m), Tumba (1192), Furnište (1370 m) i Bukovska čuka (1386 m).

Reka Vučjanka izvire na planini Kukavici na nadmorskoj visini od 1100 metara. Reka Vučjanka je dugačka 18 km, desna je pritoka Veternice, u koju se uliva kod mesta Vučje. U srednjem toku prelazi u kanjon dubine oko 300 metara. Reka Vučjanka je puna virova, brojnih vodopada i slapova. U donjem delu kanjona Vučjanke je 1903. godine podignuta Hidroelektrana Vučje, po principima Nikole Tesle, koja i danas radi. Daleke 1901. godine čuveni profesor Đorđe Stanojević uočio je svu snagu Vučjanske reke i te godine svoja naučna saznanja izneo na Fizičkom institutu Velike škole. Na osnovu njegovih studija, 1901. osnovano je Leskovačko električno društvo, čiji je zadatak bio da obezbedi eksploataciju Vučjanke. Statut društva urađen je septembra iste godine i podnet na odobravanje Ministarstvu narodne privrede u Beogradu, koje ga je i odobrilo. Naredne godine je posredstvom lokalnog lista Dnevnik, Osnivački odbor pozvao građanstvo na upis akcija Leskovačkog električnog društva, čiji je osnovni kapital utvrđen na 200.000 dinara i podeljen na 2.000 akcija od 100 dinara, a uplate su vršene nedeljno, po jedan dinar od akcija. Prvi kilovati električne energije sa Hidrocentrale Vučje potekli su 11. decembra 1903. po starom, odnosno 24. decembra po novom kalendaru, a taj datum nije slučajno odabran, jer je istoga dana 1877. godine Leskovac oslobođen od Turaka.

Posebna prednost planine Kukavice je u podatku da je od Leskovca, kao generatora disperzivnih, izletničkih kretanja, udaljena samo 16 km. Sa Leskovcem je planina Kukavica spojena linijama prigradskog saobraćaja velike učestalosti polazaka, kao i putem sa savremenim kolovozom. Planina Kukavica je gotovo u potpunosti pokrivena gustom borovom i hrastovom, kao i stoletnom bukovom šumom, ali i obiljem lekovitog bilja. Nekada je planina Kukavica i okolina bio stočarski kraj, a sada se retko mogu videti bela stada. Vučjanka je 18 km dugačka, zajedno sa Golemom rekom. Nastaje od Goleme i Male reke koje se sastaju na mestu Jasičko ravnište, na 600 m nadmorske visine. Tok Vučjanke, bez Goleme je dug 7 km, dok 3 km nizvodno od sastavaka Vučjanka useca kanjon, dubine preko 300 m na desnoj obali i 150 metara na levoj obali. Kanjon Vučjanke je dugačak 2 km, usečen između vrhova Kitka (988 m) i Samaric (619 m). Ulaz u kanjon se nalazi na oko 500 metara nadmorske visine, a izlaz na 340 metara. Kanjon Vučjanske reke ima preko 70 vodopada !!! i obiluje virovima tj. kazanima za kupanje. Najpoznatiji virovi na Vucjanskoj reci su Devkazan, Jaz, Donji Đokin vir, Srednji Đokin vir, teško dostupan Crni vir – za koji kažu da je dubok 10 metara. Kroz neobične litice planine i stene planine Kukavice protiče reka Vučjanka, koja je, zbog svoje bistrine i odlika, odlično stanište planinske pastrmke.

Jedna od blagodeti reke Vučjanke je i mekoća njene vode, zbog koje je krajem 19. i početkom 20. veka ovde i začeta tekstilna industrija i svojim tekstilnim proizvodima proslavila Leskovac i okolina širom sveta. U Vučju postoji jedinstveni i veoma zanimljiv Muzej tekstila, kao odeljenje Muzeja Leskovac, koji toplo preporučujemo posetiocima ovog prekrasnog kraja. Osnivači prve fabrike tekstila u obližnjem Vučju, članovi porodice Teokarević, prepoznali su prednosti vode ove reke, zbog čije se mekoće od vune u vučjanskim pogonima dobijao štof izuzetnog kvaliteta. Porodica Teokarević izgradila je tridesetih godina 20. veka na obroncima Kukavice, na obali Vučjanke i svoju zadužbinu – crkvu Rođenja Svetog Jovana Krstitelja. Ovaj praznik, koji se obeležava sedmog jula, ujedno je i slava Vučja. Crkvena porta i sama varošica tog dana posebno ožive zbog brojnih gostiju koji tada pristignu iz okolnih mesta.

U podnožju planine Kukavice su brojni kulturno-istorijski spomenici i pitoma, posebnim mirisom obojena varošica Vučje, koja odaje nostalgičare, ali i ljude sklone sanjarenju i dertu. Najpoznatiji lokalitet je Skobaljić grad, koji se nalazi na jednom od vrhova stenovitog grebena, na levoj obali predivne reke Vučjanke. Skobaljić Grad su sagradili vizantijski vladari, a 1986. godine proglašen je posebnim kulturnim dobrom. Po junaku Nikoli Skobaljiću je nazvan Skobaljić grad, utvrđenje s kraja 14. i početka 15.veka, od koga su ostale ruševine. Arheološka istraživanja na tom prostoru, vršena osamdesetih godina 20. veka su pokazala da je lokalitet višeslojan.

Ograničene mogućnosti prihvatanja posetilaca i izletnika u lokalitetu Vučjanka i sve veći broj posetilaca su podstakli nove razvojne aktivnosti i zahvate, te je na novom erozionom proširenju, u srcu planine Kukavice, izgrađen  moderan hotel “Vlaina” “B” kategorije sa 77 ležaja i 590 sedišta u dva restorana, kafani i na terasama. U narednoj fazi na ovom lokalitetu planine Kukavice se planira izgradnja još jednog objekta sa 100 ležaja, pokrivenim bazenom, malom saunom i sadrzajima za sportsku rekreaciju, rehabilitaciju. Novoizgrađeni asfaltni put, koji je spojio “Vučjanku” sa hotelom “Vlaina”, otvorio je čitav ovaj međuprostor i privukao izletnike na nove rekreativne površine, uz Vučjansku reku. Od hotela do vrha Kukavice (1.441 m) i renoviranog i dobro održavanog planinarskog doma, udaljenog 25 km, vodi makadamski put. Dom ima 45 postelja i veoma je dobro posećen tokom čitave godine. Sa ovog mesta, početim smerom kretanja, put nastavlja prema Vladičinom Hanu, gde se uliva u Autoput (veći deo trase je asfaltiran). Sa gledišta disperzivnih kretanja značajan je takođe i podatak da je sa ovog mesta, od Vladičinog Hana, moguć i nastavak kretanja u pravcu prekrasnog Vlasinskog jezera. Time se formira kružni turistički put (za izletnička kretanja, u nastavku pomenutom trasom preko Crne Trave i Vlasotinca na Leskovac), što je značajno i za razmenu stacionarnih gostiju. Venac ovih vrhova deli planinu Kukavicu na severni, strmiji deo, koji je bez naselja i južni, blaži, u kome ima više sela.
Na planini Kukavici sagrađen je i hotel Vlaina, na nadmorskoj visini od 650 metara, udaljen 25 kilometara od Leskovca i devet kilometara od Vučja. Hotel Vlaina se nalazi na svojevrsnoj raskrsnici puteva Leskovac – Vranje – Vladičin Han. Hotel je 2008. godine potpuno renoviran i ima 30 soba, a posebnu čar daje eko-baza na obali reke Vucjanke. Na vrhu planine Kukavice nalazi se meteorološka stanica i planinarski dom, koji ima 45 postelja i tokom godine ima mnogo posetilaca, najviše lovaca, koji rado borave na planini Kukavici.
Planina Kukavica je dragulj juga Srbije. Na Kukavici, ali i u njenoj okolini od desetak kilometara, nema nijedne fabrike, ni zagađivača. Zato je Kukavica stalno prirodno stanište mnogobrojnih životinjskih i biljnih vrsta, a ljubitelji prirode je smatraju za – vazdušnu banju! Ko jednom poseti planinu Kukavicu, ostaje za buduće godine zaodenut njenom slikom, koja nagoni na večnost i razmišljanje…