Planina Komovi
Planina Komovi je jedna od tri najimpresivnija planinska masiva Crne Gore i Dinarskog planinskog sistema. Komovi se prostiru u jugoistočnoj Crnoj Gori, skoro uz granicu sa Albanijom, između najudaljenijih uzvodnih delova toka Lima na istoku i Tare na zapadu, do Drčke reke na severu i gorostasnih venaca Prokletija na jugu. Sa južne i istočne strane su Komovi okruženi sistemom crnogorsko-albanskih planina Prokletija, čiji najviši vrhovi sežu do 2534 metara – Kolac/Maja Kolata, 2694 metara – Jezerski Vrh/Maja Jezerce, a na severu planinom Bjelasicom, čiji je najviši vrh Crna Glava, visok 2139 metara.
Planinski masiv Komova koji je dug 40 km i širok 30 km je sa svih strana pokriven prostranim visoravnima, prosečne nadmorske visine od 1900 metara – Štavna i Ljuban na severu, Rogam na zapadu, Crne na jugu i Varda na istoku. Najviši vrhovi Komova su planine ujedinjene pod imenom Komovi – Kučki Kom (2487 m), Ljevoriječki Kom (2469 m, severni vrh Kučkog Koma) i Vasojevički Kom (2460 m). Istočna i jugoistočna strana Komova pripada Polimlju i opštini Andrijevica. Sa vrha istočnog dela Vasojevičkih Komova, visine 2460 metara se padine spuštaju do Štavne i Varde, na nadmorskoj visini od 1900 metara i do reke Lim, na visini od 700 metara. Spojene doline tokova Lima i Tare oštro zrakasto zasecaju niže delove planine Komovi, omogućavajući pristupačnost ovom kraju sa svih strana. Ovaj deo Komova je poznat po svojoj direktnoj čistini i blizini najkraćeg puta koga koriste planinari i turisti između jugoistočne Crne Gore i njenog primorskog dela, kao i po pogodnoj povezanosti i izloženosti padina.
Planina Komovi svakoga opčinjava svojim raznovrsnim prirodnim lepotama, bogatstvom flore i faune i brojnim spomenicima kulture, crkvama i manastirima. Vrhovi Komova su okruženi opasnim grebenastim usecima nastalim oko izvora u pred-ledničkim vodenim vrelima. Osnovne morfološke odlike surovih grebenastih vrhova Komova su njihov vertikalni i kupasti oblik, uvek bez vegetacije, otvorenih asimetričnih strana i izuzetno razuđenih krajeva. Planina Komovi je oduvek bila stanište planinskih koza i riznica biljaka. Prema legendi, vile su se dozivale sa padina Komova. Očarani njihovim vrhovima i pašnjacima, ljubitelji prirode su Komove sa pravom nazvali “kraljem planina” i “božanstvenim džinom”. Vrhovi Komova Kučkih (2.487 m) i Komova Vasojevičkih (2.461 m) premašuju okolne stene i grebene. Sa Komova se pruža panorama do Jadranskog mora, planine Lovćen, Kopaonik, masiva Durmitora, Kosova, Albanije… Priroda se poigrala sa ogromnom planinom i izvajala veličanstvene oblike u kamenom haosu. Mirne doline su se sakrile među divlje vrhove, a jezero povremeno zablista.
Planine Komovi su posebno zanimljive ljubiteljima prirode, botaničarima, hedonistima i svima koji traže očuvanu prirodi. Skoro svuda oko planinskog venca Komova su velike gomile peščanog i kamenog materijala, nastalog procesom erozije. Izgledaju kao reke kamena, spuštajući se do grebenastih useka i rečnih dolina Perućice i Kučke reke. Najveća gomila stena se nalazi na severoistočnoj strani Komova Vasojevičkih i duga je skoro 3 km. Ove neobilne doline i kameni haos dopunjuju vrhunski krajolik i pejsaž Komova. Na Komovima postoje brojne obeležene planinarske staze i odlično organizovan planinarski klub, bogatog planinarskog iskustva o ovoj prekrasnoj i surovoj planini.
Andrijevica, mala varošica između planinskih obronaka Komova i reke Lim je po predanju dobila ime po zadužbinaru Andriji, čiji poslednji pomen datira iz 1250. godine, sinu Miroslava Zavidovića, koji je na ovom mestu, pored reke Perućice sagradio manastir. Negde oko 10 km od reke Perućice, kasnije preimenovane u Zlorečica, kojoj je očigledno ime bilo nadenuto po srpskom prehrišćanskom božanstu Perunu, nalazi se selo Košutiće, župa Dobra, gde su na lokalitetu zvanom Kršine, 2005. godine, stručne ekipe Muzeja iz Berana izvršile arheološka istraživanja, potvrdivši da se na njemu nalaze ostaci manastira o kome se pomen čuvao u predanju naroda po imenu Namastir – Kom manastir ili manastir Ćećevo, pored čijih kamenih ostataka je pre par decenija pronađen izvesni Spis Vasilija. U pitanju je zapravo pronalazak ugljenom pisanog Zbornika Smilja Dabižova Vasilija, monaškog prepisa iz 1344. godine, trenutno čuvanog u Srpskoj Akademiji nauka i umetnosti u Beogradu, koji između ostalog, navodi tri drevljanska srpska plemena koja su 641. godine došla u mesto koje su simbolično nazvali Debrec – današnja oblast Plava do sela Budimlje, pod Komovima u Crnoj Gori.
Autentične kuće vasojevičkog i kučkog tipa na Komovima još uvek čuvaju i neguju tradicionalni gorštački način života severne Crne Gore. Izdignuti katuni se lagano predaju prekrasnoj okrutnosti planine Komovi i postepeno nestaju sa njenih obronaka. Međutim, ispod vrhova Komova, na prostranoj visoravni Štavna se nalazi “Eko katun Štavna” – ekološki kompleks kuća za izdavanje, sa 10 brvnara, koje se veoma povoljno mogu iznajmiti. Svaka brvnara ima 5 ležajeva, dnevni boravak, kupatilo i tuš sa toplom vodom. Takođe, u okviru Eko katuna Štavna je restoran koji služi ukusne autentične gorštačke specijalitete.
Raznovrsna i jedinstvena flora i fauna Komova, bezbroj bistrih planinskih izvora i reka, mnoštvo spomenika kulture, crkava i manastira – Manastir Svetog Đorđa u Budimlji, kod Berana iz 12. veka. Crkva Svetog Ilije na visoravni Carine, na južnoj strani Komova je crkva koju je 1900. godine podigao kralj Nikola “hrabrom plemenu Kuča” i u pomen svom ocu vojvodi Mirku. Srdačnost i toplina naroda koji živi pod planinskim vrhovima Komova nikoga ne ostavljaju ravnodušnim. Naprotiv, kada se nađete u carstvu bukovih i četinarskih šuma iznad kojih se uzdižu gorostasni Komovi, ostajete bez reči.
