Planina Cer

Planina Cer predstavlja legendarno srpsko istorijsko područje na kome je stvarana slavna istorija Srbije ! Planina Cer i spomen kompleks “Cerska bitka” na Terekišu zauzimaju posebno mesto u istoriji Srbije i identitetu srpskog naroda. Hrabrost i ljubav srpskih vojnika prema Srbiji pobedili su na Kolubari. Srpski vojnici iz bitaka sa Cera, Gučeva, Mačkovog kamena, Kolubare koji nisu hteli da padnu na kolena pred neprijateljem ni u najtežim momentima, da bi sačuvali čast Srbije, prošli su Albansku golgotu. Kajmakčalan i Solunski front su osvojili i probili Divjunaci, koji nisu osvajali već su oslobađali svoju zemlju, svoju Otadžbinu! U blistavoj kruni veličanstvenih pobeda stoje Cer, Kolubara, Kajmakčalan, Solunski front...

Planina Cer je smeštena u severozapadnoj Srbiji, oko 100 km jugozapadno od Beograda i 35 km od Šapca. Sa obronaka Cera se pruža prekrasan pogled na mačvansku ravnicu do Save i Drine i blago zatalasanu Pocerinu. Od Loznice se do Cera stiže preko Lešnice i Spomen kompleksa Cerskim junacima na Tekerišu, odakle posle raskrsnice sa krstom levo vodi put prema Planinarskom domu “Lipove vode”, smeštenom 500 metara ispod Šančina, 689 metara – najvišeg vrha planine Cer. Kod Planinarskog doma “Lipove vode” na Ceru postoje dva puta – jedan put vodi prema Kosaninom gradu, a drugi prema Šančinama. Šetajući planinskim stazama i skrivenim putevima po Ceru posetioci mogu na jedinstven način upoznati istorijske epohe Rimske vladavine i najslavnije pobede srpske vojske u Prvom svetskom ratu!

Sa planine Cer potiče legenda o caru Trojanu i njegovih pet kćeri – Kosani, Koviljki, Vidi i Soki, po kojima su nazvani gradovi Kosanin grad /na Ceru/, Koviljača, Vidin grad i Soko grad. Ostaci vojnog utvrđenja Trojanov grad iz 3. veka n.e. svedoče o moćnoj Rimskoj imperiji i njenoj vladavini. Arheološki lokalitet Konjuša potiče iz ranovizantijskog perioda – 5. i 6. vek. Utvrđenje je izgrađeno u vreme i posle varvarskih upada tokom 4. i 5. veka n.e., tj ponovnog utvrđivanja severne granice istočnog rimskog carstva Vizantije. Pretpostavlja se da je ranovizantijsko utvrđenje Konjuša preuzelo ulogu kontrole nad Savskom dolinom i Sremom, koju je u vreme Rimske imperije imao Trojanov grad. Utvrđenje je pored nadzora ove nemirne teritorije imalo za cilj i sprečavanje varvarskih prodora na jug prema vizantijskim teritorijama u centru Balkana.
Na Ceru i danas postoje delovi rimskog puta iz 3. veka koji je išao vencem planine i povezivao je utvrđene kule Trojanov grad i Kosanin grad. Legenda takođe kaže da je iz ovih krajeva, iz sela Miloševa potekao Miloš Obilić, za koga narod veruje da je sagradio manastir Čokešinu, posvećen Rođenju presvete Bogorodice. U blizini manastira se 16.04.1804. godine odigrao boj na Čokešini, koji je čuveni nemački istoričar Leopold Ranke u svom delu „Srpska Revolucija” nazvao „Srpskim Termopilima”, a braću Nediće, koji su hrabro predvodili 300 srpskoh boraca – „Srpskim Leonidima”.

Potez Tekeriš – Vodice – Lipove vode – Trojanov grad – Kosanin grad i padine Cera predstavljaju jedinstvenu celinu na kojoj se i danas vide tragovi žestoke Cerske bitke. Na spomeniku u Tekerišu na planini Cer stoji :”Vaša dela su besmrtna” i podseća na avgust 1914. godine, kada je srpska vojska izvojevala prvu savezničku pobedu u Velikom ratu tokom Cerske bitke. Cerski junaci su svojom hrabrošću i srpski generali i vojvode svojom ratnom veštinom pokazali tada svetskoj vojnoj velesili Austro-Ugarskoj kako se ratuje i kako se brani otadžbina. Spomenik na Tekerišu je napravljen od Cerskog granita, na vrhu spomenika je orao koji u kljunu drži lovorov venac, simbol moći i pobede. Srpsku vojsku je predvodio general Stepa Stepanović, koji je posle bitke zbog svoje genijalno-strateški vođene bitke dobio zvanje vojvode.

“Stepan Stepanović – Stepa, 1856-1929, bio je srpski vojvoda. Učesnik je srpsko-turskih ratova, 1876-1878, kao i pitomac-narednik, kasnije potporučnik. U periodu između bitaka na Slivnici i kod Kumanova obavljao je dužnost komandanta bataljona, puka, brigade i divizije, pomoćnika načelnika Glavnog đeneralštaba. Dva puta je bio i ministar vojni. U tom periodu srpska vojska je u organizacionom, stručnom, materijalnom i moralnom pogledu bila dobro pripremljena za predstojeće ratove. U Prvom Balkanskom ratu, 1912-1913., Stepa Stepanović je komandovao Drugom armijom. U Drugom Balkanskom ratu, armija pod Stepinom komandom, požrtvovano je branila nišavsku zonu sa utvrđenim logorom u Pirotu. Kada je počeo Prvi svetski rat, kao zastupnik odsutnog načelnika Štaba Vrhovne komande Radomira Putnika, rukovodio je mobilizacijom i koncentracijom Srpske vojske. Posle Putnikovog povratka u zemlju, ponovo preuzima dužnost komandanta Druge armije i sa njenim glavnim snagama izvodi marš-manevar preko Koceljeve i Tekeriša. U noćnom napadu na istočnim padinama Cera, porazio je 21. diviziiju austrougarskog 8. Korpusa, čime je omogućio pobedu Srba u Cerskoj bici. Za tu savezničku pobedu nad Centralnim silama, 20. avgusta 1914. godine, unapređen je u čin vojvode. Njegova armija je u biti na Drini požrtvovano branila Mačvu, uspešno odbijala više koncentričnih napada nadmoćnijih austrougarskih snaga,  prikovala Poćorekovu Petu armiju za obale Drine i Save i mesecima iscrpljivala i trošila njene snage. U Kolubarskoj bici, od 16. novembra do 15. decembra 1914., Druga armija je na desnoj obali Kolubare najpre zaustavila neprijateljski napad, a zatim učestvovala u manevarskim poduhvatima vojvode Radomira Putnika i generala Živojina Mišića, što je dovelo do sloma austrougarske Balkanske vojske. Za vreme invazije na Srbiju u jesen 1915. godine, Stepanovićeva armija je zajedno sa Timočkom vojskom osujetila pokušaj bugarske Prve armije da kroz nišavsku zonu prodre u pozadinu glavnih snaga Srpske vojske angažovane na severnom frontu i time umnogome doprinela propadanju Makenzenovih planova o brzom okruženju i uništenju Srpske vojske. Iako je imao značajnu ulogu u reorganizaciji Srpske vojske na Krfu i njenim prvim uspesima na frontu oko Gorničeva, na Kajmakčalanu i oko Bitolja, najveći uspeh vezan je za proboj Solunskog fronta i izbacivanje Bugarske iz rata. Vojnici Stepanovićeve Druge armije su u jakom naletu probili neprijateljski utvrđeni front na Dobrom polju i Kozjaku i zajedno sa Prvom armijom i savezničkim snagama, bez predaha gonile razbijene bugarske i nemačke trupe, sve dok 19. septembra 1918. nisu prinudile Bugarsku na kapitalaciju i otvorile put za konačno oslobođenje Srbije. Ta vešto izvedena operacija i prva saveznička pobeda koju je izvojevala srpska vojska u Cerskoj bici, uvrstile su ga u red najvećih vojskovođa Prvog svetskog rata i srpske ratne istorije”. Meet the Serbs

Načelnik generalštaba vojvoda Radomir Putnik je potvrdio status jednog od najvećih vojnih stratega Evrope. General Bojović je bio prvi general u toku Prvog svetskog rata koji je ranjen jer se borio u prvim redovima sa svojim vojnicima. Vojvoda Živojin Mišić strateg i zamenik načelnika generalštaba napravio je prve odlučujuće vojne manevre koji su doveli do pobede na Ceru i danas se vojna strategija Cerske bitke izučava na prestižnim Vojnim Akademijama u svetu. Pored spomenika je i muzej, ispred koga ponosno stoje biste čuvenih srpskih vojvoda Radomira Putnika, Petra Bojovića, Stepe Stepanovića i Živojina Mišića. Najveće žrtve su podneli civili i vojnici, jer je na Ceru poginulo i ranjeno 17.000 srpskih junaka, a Austro-Ugarska je izgubila 23.000 vojnika. Za vreme Cerske bitke je kod crkve Preobraženja u Krivaji bilo prihvatilište i priručna bolnica za ranjenike, gde im je ukazivana prva pomoć, odakle su transportovani dalje u veliku bolnicu u Valjevu. Kod crkve se nalazi vojničko groblje na kome je sahranjen 41 srpski ratnik, pored kojih počivaju i tri austrougarska vojnika.

Planina Cer pruža posetiocima mogućnost za šetnju obeleženim planinarskim stazama koje vode do značajnih lokaliteta i turističkih znamenitosti Šapca i okoline: Spomen kosturnice u Tekerišu, podignute u čast palih srpskih ratnika u Cerskoj bici, avgusta 1914. godine, manastiri Radovašnica, Petkovica i Čokešina, spomen kosturnica u Mačvanskom Prnjavoru, koja svedoči o nezapamćenom stradanju civilnog stanovništva Mačve i Pocerine od besomučnih zločina i zverstava Austro-ugarske vojske. U toku Cerske operacije, od 12. do 24. avgusta 1914. godine, na području Šapca, Mačve i Pocerine ubijeno je 4.000 civila! Zločine koje je počinila Austrougarska vojska u Prnjavoru, pred svetsku javnost je detaljno izneo dr. Arčibald Rajs, profesor univerziteta u Lozani.

Na Ceru se nalazi planinarski dom Lipova voda koji posetiocima po veoma povoljnim uslovima pruža turističke usluge – smeštaj i ishranu. Posetiocima koji žele da upoznaju brojne istorijske činjenice o Ceru i okolini, zanimljivo kulturno nasleđe i maštovite priče i legendetoplo preporučujemo našu izuzetnu koleginicu Anu Pavlović, odličnog turističkog vodica, sa mnogo znanja, iskustva i strpljenja. Posetiocima koji žele boravak u ovom lepom i značajnom istorijskom delu Srbije toplo preporučujemo ugledno seosko turističko domaćinstvo – lepo uređenu Vilu Albedo u selu Varna, na periferiji Šapca. Ovde posetioci uspešno doživljavaju Uskršnju radionicu, radionicu za izradu suvenira, likovnu radionicu, pozorišnu predstav, Noć muzeja, Pocersko prelo i nezaboravno etno dvorište.