Pećka Patrijaršija

Pećka Patrijaršija je UNESCO kulturno nasleđe Srbije na Kosovu i Metohiji i jedna od najznačajnijih srpskih srednjovekovnih svetinja. Manastirski kompleks Pećke Patrijaršije smešten je na samom ulazu u Rugovsku klisuru, u blizini Peći, duž reke Pećke Bistrice, u zapadnom delu Metohije na Kosovu i Metohiji. Naziv grada Peći verovatno potiče od starog srpskog naziva za pećinu /pešter/ i nastao je po nazivu isposnica u blizini manastira koje su od 12. veka koristili srpski monasi kao mesto svojih molitvi i tihovanja.

“Peć je gradsko naselje i sedište istoimene opštine u Srbiji. Prema popisu stanovništva iz 2011. godine, u gradu je živelo 48.962 stanovnika, dok je u opštini živelo 96.450 stanovnika. Peć se nаlazi na Pećkoj Bistrici, pritoci reke Beli Drim i kod Prokletija na istoku. Rugovska klisura koja se nalazi oko 3 km od grada Peći je jedna od najdužih i najdubljih klisura u Evropi. Grad Peć se nalazi 370 južno od Beograda, 150 km severozapadno od Skopja i 280 km od Podgorice.
Smatra se da je naziv Peć najverovatnije povezan sa obližnjim pećinama Rugovske klisure koje su služile kao pustinjske ćelije srpskih pravoslavnih monaha. U dubrovačkim srednjovekovnim dokumentima se srpski naziv grada ponekad prevodi kao forno, što znači peć na italijanskom jeziku. Tokom vladavine Osmanskog carstva se grad na osmanskom turskom zvao İpek. Drugi nazivi grada uključuju latinski Pescium i grčki Episkion. Prvi zapis o naselju Peć se javlja u Žičkoj poveli iz 1220. godine kao mestu u župi Hvosno, sa zaseocima Crni Vrh, Stapezi, Trebovitići, Goražda Vas, Nakl Vas, Čelpeci. Pre toga, u rimskom periodu, na mestu današnjeg grada je postojalo naselje koje je predstavljalo značajnu raskrsnicu puteva i zvalo se Siparunta, a tokom vizantijske vladavine je bilo poznato pod nazivom Anausaro.  U kasnom vizantijskom dobu počinje da preovladava naziv Ždrelo ili Ždrelnik, asocirajući na predeo hvosnovske kotline i klanca Rugovske klisure. Rugovska klisura je sa mnoštvom pećina oduvek imala naseobinskih karakter, a u ranom dobu vladavine Nemanjića je uticala na sve češći pomen i korišćene imena Пекь. U 13.veku se naselje brzo razvijalno, posebno kada je naslednik Svetog Save, arhieposkom Arsenije izabrao Peć za mesto boravka i podigao crkvu Svetih apostola koja je kasnije za uspomenu dobila ime Svetog Spasa. U 14. veku ga pominju Dubrovčani i Kotorani koji su imali svoje trgovačke kolonije u Peći. Godine 1378. se pominje karavan „in novam montem pec et prizren“. Bio je sedište srpske crkve, prvo organizovano kao arhieposkopija, a zatim kao patrijaršija – od 1346. godine kada je car Dušan proglasio srpsko carstvo. Grad je tada uživao mnoge povlastice srpskih vladara i dobijao bogate poklone od njih i stranih velikaša. Grad je bio vezan za arhiepiskopa, kasnije patrijarha i bio je pod njegovom direktnom vlašću. Odlikovao se bogatom i raznovrsnom arhitekturom. U Peći se proizvodilo mnogo artikala, počev od prehrambenih i odevnih predmeta visoke umetničke vrednosti. Tada su u gradu radili najbolji majstori filigrani, kovači, krojači i drugi. Za poglavara srpske crkve se kovao poseban novac, a takođe se proizvodila svila. Grad je bio čuven van granica tadašnje srpske države po uzgoju i proizvodnji šafrana koji se koristio i kao začin i kao boja za tkaninu.

Posle Boja na Kosovu, 1389. godine, Peć je bio pod vlašću Balšića, a potom je pripao srpskoj Despotovini. Turci su osvojili Peć sredinom 15. veka, čime je na ovom području označen početak brojnih promena, uključujući i promenu imena u Ipek. Za područje severne Metohije su Turci osnovali poseban Pećki sandžak. Poznata je prva pobuna, tj ustanak protiv Osmanlija, 1455. godine koji je krvavo ugušen. Grad je naseljen brojnim turskim porodicama čiji mnogi potomci i dalje žive u ovom predelima, a poprimio je upadljivo orijentalni karakter, sa uskim ulicama, širokim čaršijama, kućama balkanskog arhitektonskog nasleđa. Grad Peć je takođe dobio islamski karakter izgradnjom nekoliko džamija, od kojih su mnoge sagrađene na temeljima pravoslavnih bogomolja, ili su pravoslavne bogomolje pretvorene u islamske.Jedna od njih je Bajrakli džamija koju su Turci podigli tako što su crkvu Ružicu u 15. veku pretvorili u bogomolju. Petovekovnoj otomanskoj vladavini je došao kraj 1912. godine, tokom Prvog Balkanskog rata, kada je Kraljevina Crna Gora oslobodila grad. Krajem 1915. godine, tokom Prvog svetskog rata su grad zauzeli Austrijanci. Posle 1918. godine je grad Peć postao deo Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. Grad je bio deo Zetske oblasti, zatim između 1931. i 1941. godine pod upravom Zetske banovine.  Električno osvetljenje je uvedeno 1. novembra 1934. godine, kada je ustanovljen i sreski sud, osvećena zgrada Gimnazije, dovršena Poljoprivredna škola, započeta gradnja železničke stanice, dovršavani kanali za navodnjavanje Metohije. Do 1937. godine je izgrađeno 90 km kanala. Prvi probni voz na pruzi iz Prištine je stigao u Peć 26. decembra 1935. godine. Stanična zgrada je izgrađena u stilu Pećke Patrijaršije, od kamena”oniksа”, od kakvog je pravljen i Dvor na Dedinju. Pruga do Kosova Polja, odnosno Prištine je puštena u saobraćaj 12. jula 1936. godine. Tada je dovedena i voda sa rugovskih izvora Crna voda, ali mnogi je nisu koristili zbog sujeverja. Prosecanje glavne ulice je počelo tek 1938. godine, kaldrmisana je sledeće godine. Varoš je tada imala 18400 stanovnika i bila je najveća u Zetskoj banovini. Pored manastira Pećke Patrijaršije, u neposrednoj blizini Peći se nalazi i manastir Visoki Dečani koji je uz pomenutu stolicu srpskih patrijaraha, nasleđe pod UNESCO zaštitom. Tu je i manastir Svetog Preobraženja iz 14. veka u selu Budisavci, 17 km od grada. Inicijativom raško-prizrenskog mitropolita Nićifora Perića je u Peći početkom 20. veka osnovan “Fond Čudotvorne ikone”. Gimnazija u Peći je osnovana 1913. godine, a 1999. godine je ostala bez srpskih đaka i profesora koji su nastavili rad u Goraždevcu. Prema popisu iz 1981. godine je grad bio većinski naselje Albancima. Posle rata 1999. godine, Srbi i Crnogorci napuštaju Peć, posle čega su sistematski uništavana njihova groblja. U porti hrama Svetog Atanasija Velikog, u naselju Pravi horizonti, postavljen je i osvešten spomenik sa imenima 167 Pećanaca stradalih od 1998. do 2003. godine, tokom nasilja UČK nad Srbima”. Izvor: Zanimljiva istorija i geografija, Gordana Dragović 

U srednjem veku je područje u kome se nalazi Pećka Patrijaršija bilo jedan od najznačajnijih trgovačkih puteva koji su povezivali unutrašnjost Balkana sa Jadranskim morem, kada je verovatno na padini planine Ljevoše sagrađena odbrambena kula nekadašnjeg zaštitnog utvrđenja. Pećka Patrijaršija je jedinstvena kulturna, verska i istorijska celina četiri srednjovekovne svetinje Srpske Pravoslavne Crkve, potpuno okruženih zidinama, osim u zapadnom delu gde se nalaze manastirski konaci i vodenica. Pećka Patrijaršija je od 13. veka služila kao sedište srpskog patrijarha i mesto okupljanja duhovnih i učenih ljudi i izuzetno obrazovanih, umnih i talentovanih monaha naklonjenih umetnosti i književnosti koji su vekovima čuvali i ukrašavali centar Srpske Arhiepiskopije. Zahvaljujući svom istorijskom i kulturnom značaju, Pećka Patrijaršija ostaje sedište srpske duhovnosti i mauzolej brojnih srpskih arhiepiskopa i patrijarha.

Crkva svetih Apostola Pećke Patrijaršije je bila sagrađena pod arhiepiskopom Arsenijem I, /naslednikom Svetog Save/, u trećoj dekadi 13. veka, kada je Patrijaršija iz manastira Žiče bila prebačena u Peć, planinsku isposnicu na ivici plodnog platoa Metohije. Crkva svetih Apostola je najstarija crkva Pećke Patrijaršije, planirana i sagrađena po planu Svetog Save, oslikana freskama 1250. godine. Crkva svetih Apostola Pećke Patrijaršije predstavlja jedinstven spoj između raškog i srpsko-vizantijskog stila gradnje. Spolja je Crkva Svetih Apostola bila omalterisana i obojena tamo-crvenom bojom /višnja-crveno/, poput manastira Ziče.

U manastirskoj grupi crkava Pećke Patrijaršije prema severu nalazi se Crkva Svetog Dimitrija, sagrađena pod arhiepiskopom Nikodimom 1320. godine, dok je arhiepiskop Danilo II sagradio Crkvu Svetih Arhangela, posvećenu Bogorodici Odigitriji i u južnom delu kompleksa malu Crkvu Svetog Nikole. Monumentalna Pećka priprata sa tornjem podignuta je pod arhiepiskopom Danilom II duž prednje strane triju povezanih srednjovekovnih pećkih crkava i u vreme gradnje je predstavljala najviši nivo srpskog neimarstva. U vreme arhiepiskopa Joanikija 1345. godine je oslikana Crkva Svetog Dimitrija. Obnova i oslikavanje Crkve Svetih Apostola Pećke Patrijaršije izvedene su kasnije, u 14. veku. Freske potiču iz različitih perioda i celokupna istorija srednjevekovnog zidnog slikarstva nalazi se na zidovima Pećkih svetinja. Freske Crkve Svetih Apostola su monumentalnog kvaliteta i preovladavajuće tamnih tonova i boja i pripadaju najznačajnijim ostvarenjima srpskog slikarstva 13. veka. Deisis, monumentalna predstava Hrista na prestolu, kome Bogorodica i sveti Jovan Preteča upućuju molitve u ime čovečanstva, naslikan je u oltarskoj apsidi. Ispod je Poklonjenje Jagnjetu – poznati prikaz crkvenih otaca koji se zaklinju jagnjetu je danas uništena. Severni i južni zidovi centralnog dela svetilišta predstavljaju Pričešće apostola. U najvišoj zoni se, baš kao i u manastiru Ziči, nalazi velika scena Hristovog voznesenja – Hrist na vrhu, dok su Bogorodica, dva anđela i dvanaest apostola naslikani na vertikalnom kružnom zidu ispod njega. Ispod kupole su scene Silazak svetog duha, Odricanje Svetog Petra od Hrista, Tajna večera i Uskrsnuće Lazarevo. Najsloženije, najstarije i monumentalne freske Crkve Svetih Apostola u Pećkoj Patrijaršiji iz 13. veka su svakako scene iz Hristovog života, naslikane ispod kupole. U protezisu su u Povorci uglednih crkvenih otaca naslikana dva srpska arheipiskopa – Sveti Sava i Arsenije I. Freske na južnim i zapadnim zidovima su verovatno naručene od strane Kralja Milutina, uključujući tu i portrete kraljeva Stefana Prvovenčanog i Uroša I kao monaha, originalno deo povorke članova Dinastije Nemanjić. Najistaknutije figure u prvoj zoni fresaka crkve Svetih Apostola Pećke Patrijaršije su izdužene predstave Svetih ratnika, sa živopisnom odećom i mnogo oružja, čiji skladni pokreti odudaraju od stila srpskog srednjovekovnog slikarstva 13. veka koje je odlikovalo monaški i uzdržani ideal lepote. Scena smrti Patrijarha Joanikija, naslikana iznad sarkofaga u zapadnom delu crkve Svetih Apostola, predstavlja skup sveštenstva oko položenog odra patrijarha, iza kojih je pozadina koja oslikava Pećku Patrijaršiju i dokazuje da je vešta ruka nepoznatog slikara imala veoma realistični pristup u odnosu na staru ikonografiju. Grobno mesto arhiepiskopa Save II u crkvi Svetih Apostola u Pećkoj Patrijaršiji zaslužuje posebnu pažnju, budući da predstavlja kultno mesto večne slave u kome je nastalo i proširilo se poštovanje ove ličnosti.  Freske Crkve Svetih Apostola su ponovo oslikane u 17. veku, po nalogu Patrijarha Pajsija, dok je novi ikonostas izrađen 1722. godine. Veliki broj fresaka su obnovili poznati slikari iz Debra, iz sela Tresonče – umetnik Avram i sin Dičo, koje su uklonjene u restauraciji 1931. godine.

Crkva Svetog Dimitrija Pećke Patrijaršije je podignuta u periodu od 1317. do 1324. pod arhiepiskopom Nikodimom. Mala po veličini, Crkva svetog Dimitrija ima formu skraćenog upisanog krsta sa prostranom kupolom. Crkva Svetog Dimitrija Pećke Patrijaršije je sagrađena unakrsno postavljenim opekama i ciglama. Prilaz je uokviren skladnim kamenim portalom. Joanikije je bio zadužen za slikanje fresaka sredinom 13. veka koje su obnovljene početkom 17. veka. Freske Crkve Svetog Dimitrija obuhvataju dragocene portrete Svetog Save, Cara Dušana, njegovog sina Uroša V, patrijarha Joanikija, kao i vredne kompozicije dva srpska Sabora na zapadnom delu svoda. U drugoj zoni su stradanja i čuda Svetog Dimitrija Solunskog. Veliki praznici su predstavljeni u najvišim delovima centralnog broda i oltara – Voznesenje Bogorodice, Pentakost, Polaganje Hrista u grob, Mironosice na Hristovom grobu. Prva i najniža zona u oltaru crkve Svetog Dimitrija prikazuje uobičajenu scenu Poklonjene Jagnjetu iz 17. veka, iznad koje je Pričešće apostola, naslikano u 14. veku, kao i Bogorodica sa dva anđela na najvišem delu oltarske apside, takođe iz 14. veka. Na bočnim zidovima su naslikane scene iz života Bogorodice – Rođenje Bogorodice /14. vek/ i Vavedenje Bogorodice /17. vek/. Velika predstava Vaznesenja Gospodnjeg je naslikana u kupoli, dok su Četiri evangelista, Marko i Luka, 14. vek i Jovan i Matej, iz 17. veka, naslikani na pandantivima lukova. U Crkvi Svetog Dimitrija Pećke Patrijaršije se u mermernim, lepo isklesanim sarkofazima čuvaju mošti patrijarha Jefremija i Save IV. Freske iz 14. veka u Crkvi Svetog Dimitrija su oslikali nepoznati visoko-talentovani i vešti grčki umetnici, odličnog obrazovanja, dok je Georgije Mitrofanović, najpoznatiji srpski slikar i monah manastira Hilandara, radio obnovu fresaka u 17. veka.

Crkva Svete Bogorodice Odigitrije /putevoditeljice/ Pećke Patrijaršije je sagrađena u 13. veku pored južnog dela crkve Svetih Apostola. Bila je podignuta pod Patrijarhom Danilom II, da parira crkvi Svetog Dimitrija. Plan Crkve Bogorodice Odigitrije Pećke Patrijašije ima formu razvijenog upisanog krsta sa osmougaonom kupolom, poduprtom sa četiri slobodno-noseća stuba. Hram Bogorodice Odigitrije je podeljen u tri uzdužna prostora. Dva prozora na istočnoj i juznoj fasadi imaju gotske elemente. Crkva Bogorodice Odigitrije Pećke Patrijaršije je oslikana 1330. godine. Ostećene kompozicije na zapadnoj strani crkve Bogorodice Odigitrije svedoče o činjenici da su ovi radovi izvedeni za vreme arhiepiskopa Danila II. Među nekoliko prikaza Bogorodice, najveću pažnju istraživača privlači Bogorodica Mlekopitateljica, naslikana na južnom zidu priprate kako sedi na prestolu, držeći u naručju malog Hrista koga doji. Sa leve i desne strane su naslikani anđeli, kojoj Bogorodici ukazuju poštovanje. Na desnoj strani su predstavljene tri devojke ili mlade žene, koje prilaze sa desne strane i šireći ruke – pozdravljaju Bogorodicu. ‘Crkva Bogorodice Odigitrije ima osnovu razvijenog upisanog krsta, sa osmouganim kubetom iznad centralnog dela, koje se oslanja na četiri stubca. U unutrašnjosti crkve, od severa prema jugu od prostora glavnog oltara, žitije Danila II svedoči da je ovaj srpski arhiepiskop izgradio dve kapele, kako bi služile za pojanje’. ON SOME UNIDENTIFIED FIGURES IN THE WALL PAINTINGS OF THE CHURCH OF THE VIRGIN HODEGETRIA IN PEĆ, Andjela Gavrilović

Prekrasno oslikana priprata Pećke Patrijaršije je podignuta pod arhiepiskopom Danilom II u ranom 13. veku kao antipod trima okolnim hramovima. Najpre je priprata bila otvorena sa tri strane, zahvaljujući njenom rasponu. U prošlosti je postojalo pet potpornih stubova koji su držali celu masu priprate. Kako je priprata postepeno uništavana i postala nesigurna, svodovni otvori su zazidani tokom obnove 1560. godine. Od originalnih fresaka je malo toga ostalo što danas krasi pripratu iz vremena Danila II. Istaknuta je geneologija dinastije Nemanjića, koja počinje sa Stefanom Nemanjom i završava se sa Kraljem Dušanom. Među pojedinačno naslikanim figurama na priprati Pećke Patrijaršije ističe se predstava Bogorodice Majke. Fasada priprate u Pećkoj Patrijarišiji je takođe bila oslikana. Pre 1375. godine, nad kamenim prestolom na stubu na ulazu crkve Svetih Apostola je bio naslikan Sveti Sava, ali je bio potpisan kao patrijarh, a ne kao arhiepiskop, što je bio njegov pravi status. Druge freske na svodovima Svetih Apostola su naslikane 1565. godine, posle obnavljanja Patrijaršije, pod upravom patrijarha Makarija Sokolovića. Svaki dan Kalendara ilustrovan je sa ukupno 365 figura. Mnogi slikari su tada bili uposleni, uključujući monaha Longina, najpoznatijeg srpskog slikara iz druge polovine 16. veka.

Crkva Svetog Nikole Pećke Patrijaršije je mala crkva, podignuta takođe pod arhiepiskopom Danilom II. To je jednobrodna crkva sa trojnim svodom, sagrađena od opeka i cigala. Tunelasti svod Crkve Svetog Nikole Pećke Patrijaršije ojačan je lukom oslonjenim na dva stuba. Originalne freskve crkve Svetog Nikole nisu očuvane. Kasnije oslikavanje crkve Svetog Nikole Pećke Patrijaršije iz 1673. godine je urađeno pod patrijarhom Makarijem. Freske Crkve Svetog Nikole je oslikao Radul, najpoznatiji srpski slikar kasnog 17. veka. Oštećena kompozicije na južnom zidu crkve Svetog Nikole prikazuju Svetog Nikolu kako vodi patrijarha Makarija prema Isusu Hristu. Na severnom zidu su portreti srpskih svetaca Simeona Nemanje i Svetog Save, kao i arhiepiskopa Arsenija I i Danila I.

Grad Peć je bio sedište patrijaršije i arhieposkopije do 1455. godine kada je pao pod tursku vlast. Tokom rane turske okupacije i rata između Turske i Austrije, kompleks Pećke Patrijaršije je bio ozbiljno oštećen nekoliko puta, te i obnavljan i oslikavan, da bi ponovo zadobio svoju prvobitnu duhovnu i političku ulogu. Blago bogate riznice Pećke Patrijaršije je bilo preneto u manastir Gračanicu i sakriveno. Godine 1690. patrijarh Arsenije III Čarnojević morao je da napusti Pećku Patrijaršiju pred najezdom Turaka predvođenih Tatarom i albanskim napadačima, spasivši se bekstvom za Beograd. Postoji stara usmena tradicija da je patrijarh Arsenije Čarnojević doneo odluku o velikoj seobi u severna područja ispod jedinstvenog “šam duda” Pećke Patrijaršije koga je zasadio srpski arhiepiskop Sava II, sin Stefana Prvovenčanog, donevši ga sa putovanja iz Jerusalima i pokrajine Šam u današnjoj Siriji, odakle je doneo sadnicu duda i zasadio je u porti Pećke patrijaršije. Ovaj dud starosti preko 700 godina čuva Pećku Patrijaršije i to je najstarije zaštićeno stablo Srbije. Nakon što su Turci zauzeli Beograd, oktobra 1690. godine, patrijarh Arsenije Čarnojević je prešao u Mađarsku-Ugarsku, sklonivši se sa oko 30.000 srpskih izbeglica u Budim i Sent-Andreju, mala mesta blizu mađarske prestonice. Posle Seobe Srbalja 1689. godine su Pećku Patrijaršiju čuvale porodice Žij Rugove iz plemena Klimenti. Za zasluge njegovog plamena, njihov beg (vojvoda) je od države dobio penziju po završetku Prvog svetskog rata.

Turci i Albanci su poharali i oskrnavili crkve Pećke Patrijaršije, kao i mnoga srpska svetilišta Kosova i Metohije. Pećka Patrijaršija je bila napuštena tokom narednog rata sa Turcima, 1737-1739, posle seobe pod patrijarhom Arsenijem IV Jovanovićem, koji je sa sobom poveo monahe i poneo manastirske dragocenosti. 1766. godine je Pećka Patrijaršija ukinuta fermanom-ukazom Sultana Mustafe III i podčinjena Carigradskoj Patrijaršiji. Crkve Pećke Patrijaršije su pretrpele nova oštećenja od strane Aslan Paše iz Bosne 1831. godine.

Nakon što je Patrijaršija Srpske pravoslavne crkve bila obnovljena i ujedinjena 1920. godine, mitropolit Dimitrije je ustoličen u Peći za patrijarha, prvi put posle 1766. godine i obnove Srpske Patrijaršije. Od tada se svi srpski patrijarsi biraju u Pećkoj Patrijaršiji uz posebnu svečanost i počasti. Pećka Patrijaršija je pod administracijom samog Patrijarha, te je kao manastirski kompleks oslobođena pravosudne nadležnosti regionalne eparhiije.

Čitav kompleks Pećke Patrijaršije je opasan zaštitnim zidom sa pet kula i dodatno utvrđenim donžonom. Riznica Pećke Patrijaršije predstavlja jedno od najvećih blaga srpske srednjevokovne države. Pored gubitaka većine dragocenih objekata, sačuvana je najstarija knjiga na ćirilici na čitavom Balkanu – “Oktoih Petoglasnika”, veličanstveni primerak ručno pisane knjige, štampane na Cetinju početkom 1494. godine. Od nekadašnjih manastirskih utvrđenja i objekata Pećke Patrijaršije su očuvani samo danas vidljivi temelji.

Rezidencija u zadnjem delu crkvenog dvorišta Pećke Patrijaršije je podlegla žestokom napadu albanskih terorista 1981. godine; obimne restauracije su započete 1983. godine, kada su podignuti novi konaci, a radovi u severnoistočnom delu dvorišta su završeni 1991. Prvi javni napad i zločin albanskih separatista prema Srbima u Kosovu i Metohiji je podmetanje požara u konaku Pećke Patrijaršije, u zoru 16. marta 1981. godine – tokom noći pre pravoslavne nedelje. Trideset monahinja su mirno spavale u konaku Pećke Patrijaršije, u kome je boravilo nekoliko gostiju i 3 sveštenika. Požar je podmetnut na tri mesta u potkrovlju, na međusobnoj razdaljini od 10 metara. Srećom, požar je primetio stariji Srbin sa Kosova koji je bio gost manastira te noći. Monahinje su jedva uspele da spasu jeromonaha Dionisija, neke ikone i ostale manastirske prostore i dobra konaka. Kapela, patrijarhove odaje, sobe u kojima borave monahinje, radionice i ostave su potpuno izgorele, jer je vatrogasna služba iz Peći ometala gašenje požara, stigavši sa polupraznim vatrogasnim vozilima….

Danas su manastiri Pećke Patrijaršije još uvek među najznačajnijim srpskim pravoslavnim centrima u regionu, sa brižnim sestrinstvom. Bombardovanje Kosova od strane NATO-a 1999. godine je ozbiljno uzdrmalo temelje crkava Pećke Patrijaršije, ali srećom – one nisu pogođene i oštećene. Posle rata 1998-1999. na Kosovu i Metohiji, Pećka Patrijaršija je postala značajan centar Srba koji su ostali da žive i odlučno opstali u ovom kraju Metohije. U Peći su jedino monahinje Partijaršije ostale i žive u svakodnevnoj borbi za očuvanje ovog svetog srpskog mesta, posvećene pružanju neophodne humanitarne pomoći susednim srpskim getima u Goraždevcu i Osojanu. Pećkoj Patrijarsiji takođe pripada metoh u Budisavcima u blizini Kline, gde su dve monahinje pod stalnom zaštitom KFOR-a. Od 2006. godine je Pećka Patrijaršija deo UNESCO svetske kulturne baštine izuzetne vrednosti u opasnosti.