Pazardžik
Pazardžik je grad u dolini reke Marice, u plodnoj ravnici Pazardžik-Plovdiv, koja zauzima zapadnio deo Gornje nizije Trakije. Kao jedan od 28 okružnih regiona Bugarske, područje grada Pazardžika je podeljeno na 11 samostalnih opština: Batak, Belovo, Bratsigovo, Velingrad, Lesichovo, Pazardžik, Panađirište, Peštera, Rakitovo, Septemvri i Strelcha.
Tatarski Pazardžik /Tatarska pijaca/ je tokom prve polovine 15. veka nastao kao bugarski grad u Istočnoj Rumeliji i trgovački centar na međunarodnom putu iz Singidunuma – današnjeg Beograda prema Evropi i Maloj Aziji. Tokom 16. veka je grad postao administrativni centar – kaza i održao taj status dovremena oslobođenja od otomanske vlasti, 1878. godine. Sagrađene su značajne građevine – džamija Eski, Paša Haram, Kuršum Han itd, iako je celokupni arhitektonski izgleda grada značajno promenjen tokom perioda Bugarskog preporoda. U 19. veku je grad Pazardžik već postao veliki zanatski i trgovački centar, kao i značajno kulturno središte, kada su sagrađene crkve, škole, kulturni domovi i osnovano žensko udruženje Prosveta. Značajnu podršku duhovnom razvoju Pazardžika su krajem 18. veka i početkom 19. veka dali vladika Dionisije Agatonikijski, koji je svojim sredstvima izgradio zgradu škole. Poznate ličnosti grada su takođe unapredile kulturni razvoj Pazardžika – prvi lokalni istoričaj Stefan Zaharijev i umetnik Stanislav Dospevski, stvaralac svetovne slike Bugarske, ili Konstantin Veličkov – pisac, prevodilac, umetnik i učesnik priprema Aprilskog ustanka 1876. godine, kasnije ministar obrazovanja. U ratu 1877-78 su tokom povlačenja grad spalile otomanske snage. Po oslobođenju se grad proširio na drugu obalu reke Marice.
Znamenitosti Pazardžika : Regionalni muzej istorije sa 7 odeljenja i etnografskom postavkom koja se nalazi u najvećoj stambenoj zgradi iz perioda bugarskog preporoda – baroknoj kući trgovca Nikole Hristovića, Zavičajna izložba rodne kuće iz detinjstva Konstantina Veličkova, Umetnička galerija Stanislava Dospevskog, i Kuća – muzej Stanislava Dospevskog, Stanislav Dospevski je rođen 1823. godine u Samokovu i pripadao je porodici ikonopisaca, čiji je otac bio Dimitar Zograf, a deda, Hristo Dimitrov, osnivač Samokovske slikarske škole lepih umetnosti, a sam umetnik je bio nećak Zaharija Zografa, jednog od najpoznatijih bugarskih umetnika i ikonopisaca. Stanislav Dospevski je učio u svom rodnom gradu Samokovu, a kasnije u Plovdivu, a u Moskvi i Petrogradu stiče akademsko obrazovanje. Njegovo pravo ime je Zafir Dimitar Hristov, koje je promenio po povratku iz Rusije. Prezime umetnika potiče od sela Dospej u blizini Samokova u kome je rođen njegov otac. Umetnik je živeo u Pazardžiku i Plovdivu i jedan je od prvih bugarskih umetnika i ikonopisaca sa akademskim obrazovanjem. U drugoj polovini 19. veka je promenio svoj stil slikanja i radio prefinjene portrete i slikarska dela. Ovaj ugledni umetnik je učestvovao u narodnom pokretu za oslobođenje od otomanske okupacije. Zbog svojih aktivnosti je uhapšen i zatočen u zatvor Mehterhan u Istanbulu, gde je umro 1878. godine.
Crkva Presvete Bogorodice u Pazardžiku iz 1837. godine predstavlja jedan od najlepših primera arhitekture i rezbarstva bugarskog nacionalnog preporoda i pripada spomenicima kulture Bugarske od nacionalnog značaja. U Crkvi Presvete Bogorodice se čuvaju najlepši primerci ikona Bugarske, koje su dela umetnika debarske škole i jedinstvenim duborezom prikazuju scene iz Starog i Novog zaveta, kao i ikone koje je izradio Stanislav Dospevski.
Crkva Presvete Bogorodice u Pazardžiku oduševljava posetioce vrhunskom lepotom znalački izrađenog ikonostasa i ukrasa koji usklađuju geometrijske elemente, životinjske i ljudske figure, isprepletene u kompozicijama koje opisuju biblijske scene. Jedinstvena Crkva Svetog Dimitraija u selu Patalenica je spomenik kulture od nacionalnog značaja, sa vrednim freskama iz 12. i 13.veka.
Najpoznatija naselja u Pazardžiku i grobnice iz mlađeg kamenog, bakarnog i bronzanog doba su Maltepe u blizini sela Ognjanovo i Ploskata Mogila, u blizini sela Junaci, 6 km od Pazardžika. Grobnica u blizini sela Junaci je najveća u zapadnoj Bugarskoj. Rezultati iskopavanja na ovom području su doprineli otkriću izuzetno važnih podataka o praistoriji Balkana i jugoistočne Evripe. Odrednica “kultura Junaci” je čak ušla u anale evropske nauke. To je tip muzeja na otvorenom, koji je deo međunarodnog sistema kulturnog turizma. Pazardžik takođe ima antičke spomenike, preko 100 naselja i utvrđenja, kao i preko 300 grobnica i ravnih nekropola. Jedno od najvećih svetilišta Tri nimfe je otkriveno na području opštine Pazardžik, u selu Ognjanovu, kao i svetilište u Patalenici iz 1. do 4. veka, povećeno bogu Asklepiju. Srednjovekovna tvrđava u selu Batkunion u blizini sela Patalenica je imala strateški, vojni i administrativni značaj. Manastir svetih apostola Petra i Pavla u okviru istorijske celine Baktunion je osnovan u 12. veku i obnovljen u 19. veku. U Pazardžiku su očuvani brojni spomenici iz vremena otomanske vlasti – džamije, konaci,sedišta policije i uprave, turska kupatila, kao i kulturno-istorijski spomenici tradicionalne kulture Bugarske iz ovog doba – mostovi i česme. Sahat kula u Pazardžiku potiče iz 1741. godine. Pazardžik je takođe poznat po Zimskom muzičkom festivalu koji je više od 20 godina održava svake godine, kao i po simfonijskom orkestru koga je. osnovao prof Ivan Spasov, dirigent, kompozitor i društveni radnik.
Regionalni istorijski muzej u Pazardžiku je osnovan 1911. godine odlukom odbora lokalnog centra “Videlina.” U 2000. godini je pretvoren u regionalnu muzejsku celinu, kao institucija u okviru okruga Plovdiv. Sadržaji zbirki muzeja obuhvataju odeljenja arheologije, istorije Bugarske od 15. do 19. veka, etnografije, nove istorije, moderne istorije, arhive i odnose sa javnošću. Istorijske postavke se nalaze u posebnoj zgradi, koja obuhvata 1200 m2. Regionalni istorijski muzej ima svoju specijalizovanu biblioteku, restoratersku radionicu i laboratoriju, sa namenom predstavljanja i prodaje suvenira, kao i kafić. Etnografska zbirka Regionalnog muzeja je smeštena u najvećoj zgradi stila preporoda u Pazardžiku, iz 1850. godine. Vlasnik ove kuće, Nikola Hristović je bio bogati tragovac Pazardžika. Kuća je proglašena spomenikom arhitekture i umetnosti.