Muzej vinarstva i vinogradarstva Aleksandrovac
Muzej vinarstva i vinogradarstva je smešten u vinskom podrumu Poljoprivredne škole u Aleksandrovcu, sagrađenom 1924. godine i na jedinstven način predstavlja ovaj blagosloven vinarski kraj Srbije i čuvenu prestonicu loze i vina Srbije – Župu Aleksandrovačku. Muzej vinarstva i vinogradarstva u Aleksandrovu naučno obrađuje, publikuje, čuva i predstavlja predmete koji čine bogatu i dugu vinarsku tradiciju Župe. Odluku o tome da jedan ovakav muzej bude organizovan u Aleksandrovcu opravdavaju brojni razlozi: milenijumska tradicija, mesto i značaj Župe u proizvodnji grožđa i vina u nacionalnim razmerama, župsko vinogorje sa oko 3 000 hektara pod vinogradima najveće u Srbiji; bogat sortiment zasada od kojih se prave vrhunska vina i vina sa zaštićenim geografskim poreklom; generacijska orijentacija stanovnika Župe koji su vekovima tradicionalno vezani za proizvodnju grožđa i vina; postojanje i tradicija ”Vino Župe” koja ima najsavremeniju proizvodnju vina; više desetina malih podruma za proizvodnju i čuvanje vina u Aleksandrovcu i okolnim selima, formiranje lozno – voćnog rasadnika (1891. godine) jednog od prvih u Kraljevini Srbiji sa ekonomijom od preko 40 hektara; osnivanje specijalizovane vinodeljsko- voćarske škole sa internatom (1921. godine) koja je dala brojne generacije enologa i podrumara i čiju tradiciju danas nastavlja, dvadesetak poljana – sezonskih vinogradarskih naselja koja čuvaju dugu tradiciju vinogradarenja i vinarenja na ovim prostorima. Poljane su specijalna grupa vinogradarskih naselja koja su u takvom obliku još jedino očuvane u Župi, ako se izuzmu slične (ali ne iste) pivnice u nekoliko sela u Negotinskoj krajini. Smeštene su u centralnom delu župskog vinogorja, u neposrednoj blizini Alekandrovca, nastale su i ostale usred vinograda. Poljane u Župi su veoma stara naselja ruralne arhitekture koja na posetioca ostavljaju nezaboravan utisak.
Aleksandrovačka Župa je pitoma kotlina u centralnoj oblasti takozvane uže Srbije, između planina koje pripadaju Rodopskom sistemu i obuhvataju masive, sa jugozapada Kopaonika (2017m) i njegovog ogranka Nerađa (1350m), sa zapada Željina (1785m) i Ravne planine (1543m), sa severa planine Goč (1123m) i njegovog ogranka Ljuktena (1219m), te planine Lisac (1065m). Sa istočne strane, kotlinu Župe zatvaraju ogranci Jastrebca (1494m).
Prvi pisani podaci o Župi potiču sa kraja 12. veka, kada je veliki župan Stevan Nemanja, osnivač srpske srednjovekovne države, poklonio manastiru Studenici više sela u ovom kraju. U ktikorskoj povelji iz 1106. godine su manastiru Studenica pripala sela Popovac, Kožetin, Raklja, Velika Kruševica i podrumi, sa obavezom da „prinose vino potrebno manastiru“.
Klima Aleksandrovačke župe, kao rezultat orografskih i hidrografskih odlike, pripada tipu umerenokontinentalne klime, sa nekim odlikama sredozemne klime. Zime su blage, sa malo snega i temperaturama do –10C. U Župi su retke ekstremno niske temperature, što je oduvek posebno pogodovalo gajenju vinove loze. Najkišniji period je od aprila do sredine juna, kada su padavine najpotrebnije, posebno vinovoj lozi. Vetrovi su retki, uglavnom duva severozapadni vetar, ali je pretežan broj dana u godini bez vetrova. Pojam „župna klima“, sa svim blagodetima koje pruža su tipični za ovo podneblje. Zato u Župi, osim odličnih sorti grožđa, na otvorenom uspevaju i mediteranske kulture pitomog kestena, badema i smokvi.
