Markov manastir

Markov Manastir, sa crkvom posvećenom Svetom Dimitriju se nalazi u lepom prirodnom okruženju na kraju sela Sušica, na levoj obali Markove Reke, na planini Kitki, oko 20 km južno od Skopja. Srpski Kralj Vukašin Mrnjavčević je 1345. godine osnovao manastir posvećen Svetom Dimitriju, a njegov sin, kraljević Marko po kome manastir nosi ime, ga je 1366. godine završio i u periodu od 1366. do 1371. godine oslikao freskama. O ktitorstvu svedoče fresko prikazi kraljeva Mrnjavčevića naslikani spolja na tremu, pored južnog ulaza u crkvu, kralj Marko sa leve strane, kralj Vukašin sa desne strane, u sredini freska Svetog Dimitrija. Srednjovekovni Markov manastir na Sušici je mauzolej srpske srednjovekovne porodice Mrnjavčević i pripada najznačajnijim kulturnim i duhovnim centrima nekadašnje Stare Srbije – današnje Severne Makedonije.

Arhitekturu crkve Markovog manastira, izgrađene od redova cigala i kamena, čini krst upisan u pravougaonik, sa kupolom iznad centralnog dela i slepom kupolom u priprati. Originalni ikonostas Markovog manastira na Sušici je izrađen od kamenih stubova. Unutrašnjost crkve Markovog manastira Svetog Dimitrija krase osmougaoni kameni stubovi. Elegantna spoljna priprata Markovog manastira je dodata 1830. godine po nalogu Hamzi Paše koji je tokom čitavog 19. veka bio darežljiv ktitor ovog manastira, iako je vrlo čudno da je velikodostojnik Turskog carstva velikodušno pomagao hrišćanski spomenik.

Veoma dobro očuvane feske Markovog manastira, posvećenog Svetom Dimitriju je naslikalo nekoliko slikara različite umetničke veštine, najverovatnije iz Ohrida i po uzorima iz Soluna i Carigrada. Freske crkve Svetog Dimitrija – Markovog manastira pripadaju modelu vizantijskog slikarstva nastalog u nekadašnjoj Staroj Srbiji – danas Severnoj Makedoniji u drugoj polovini 14. veka. Vidljiv je pokušaj pojačavanja dramatizacije i narativnog slikanja scena. Freske Markovog manastira obuhvataju nekoliko ciklusa: “Himna heruvima na božanstvenoj liturgiji”, Bogorodičin Akatist”, “Čuda i parabole”, “Hagiografije Svetog Nikole i Svetog Dimitrija”, “Rahelin plač zbog ubistva dece u Betlejemu”, “Božanstvena liturgija” u oltaru, “Anđeli i demoni” na stubovima. Slikarsko umeće je izraženo u liku Svetog Dimitrija, naslikanog iznad ulaza u crkvu na konju, obučenog u veličanstvenu odoru, koji čuva ulaz u svetinju. Sveti Dimitrije je Božji zaštitnik i čuvar od neprijatelja i prirodnih nepogoda, blagosiljan od Hrista Emanuila, predstavljen sa anđelima koji sleću na venac, noseći svetiteljev šlem, mač, štit, strelu i oklopne rukavice. Scene naslikane u kupoli priprate Markovog manastira, Nebeski Hrist Pantokrator, Sto sa Hristovom reči i Uspenje Bogorodice, otkrivaju skriveno značenje složene ideologije srednjovekovne hrišćanske umetnosti. Portreti kraljeva Vukašina i kraljevića Marka, obučenih u raskošne kraljevske odore koji drže otvorene svitke sa tekstovima koji ih potvrđuju kao zadužbinare, naslikani su na južnoj fasadi Markovog manastira i predstavljaju najlepše prikaze ovih vladara.

Natpis iznad južnog ulaza u crkvu manastira Svetog Dimitrija – Markovog manastira, ispisan na crkveno-slovenskom jeziku je jedan od najznačajnijih dokumenata o gradnji crkve i njenim zadužbinarima – verni kralj Vukašin i kraljica Jelena, sa njihovom voljenom decom – kraljevićima Markom, Andrijašom, Ivanišom i Dmitrom.

Се обнови овој пребожествен храм на светиот великомаченик христов победоносец и чудотворец Димитрија, со усрдието и поспешението на благоверниот крал Волкашин и со благоверната кралица Елена и со премногу љубените нивни ќерки и синови благоверниот крал Марко и Андреаш, Иваниш и Димитар во годината 1377. А овој манастир почна да се ѕида во 1345 во дните на благоверниот цар Стефан и христољубивиот крал Волкашин, а се заврши во дните на благоверниот и христољубивиот крал Марко

Natpis je nastao posle pogibije kralja Vukašina u Maričkoj bitci 1371. godine, kada je kraljević Marko postao kralj, kao prvorođeni vladarski sin. U Markovom manastiru se čuvaju brojne vredne relikvije.

1467/8. godine, tokom turske vladavine, zabeleženo je da je Markov manastir brojao 20 monaha. Iguman manastira, Kiril Pejčinovik je značajno doprineo da se Markov manastir razvije u duhovni centar. Markov manastir po svojoj prepisivačkoj školi tokom srednjeg veka pripada grupi najznačajnijih duhovnih centara pravoslavlja. Posle odlaska igumana Kirila, 1818. godine je manastirski život prekinut, manastirski posedi su nasilno oduzeti i zapušteni, a freske prekrečene i ponovo oslikane. Danas, posle detaljnih radova na obnovi arhitekture crkve i konzervaciji fresaka, Markov manastir na Sušici ima svoj nekadašnji reprezentativni izgled, te predstavlja jednu od najdragocenijih kulturnih i istorijskih znamenitosti današnje Severne Makedonije. Od sela Sušica do Markovog manastira se stiže šetnjom u trajanju od pola sata.