Manastir Svetog arhanđela Mihajla Štip

Drevno utvrđenje i srednjevekovna manastirska celina se nalazi 150 metara iznad obala dve reke na utvrđenom brdu Hisar – Isar u Štipu u istočnom delu Severne Makedonije, oko 90 km jugoistočno od Skopja. Ova istorijska celina u Štipu obuhvata ostatke nekropole i naselja iz bronzanog i gvozdenog doba, termalne izvore iz rimskog perioda vladavine i brojne, dobro očuvane kulturno-istorijske spomenike iz srednjeg veka. 2009. godine su arheolozi Štipa otkrili tajni tunel koji je u prošlosti povezivao utvrđenje Hisar – Isar sa rekom Bregalnicom i koji je bio od ključnog značaja za odbranu i osvajanje gradskog utvrđenja. Ovo otkriće je potvrdilo najpoznatiju legendu o osvajanju tvrđave tajnim tunelom ispod Hisara-Isara, o čemu je u 17. veku pisao turski putopisac Evlija Čelebija. Ovim tunelom su se snabdevali vodom stanovnici tvrđave Hisar.

Štip je od antičkog perioda bio najveći kulturni i trgovački centar istočne Makedonije. Pri kraju vladavine srpskog kralja Stefana Dečanskog, a u početku vlasti njegovog sina, cara Dušana, u Štipu je zapovedao vojvoda Hrelja Ohmućević. On je u zapadnom podgrađu Štipa podigao crkvu Svetog arhanđela Mihajla koju je sa imanjem darovao manastiru Hilandaru, što je kasnije car Dušan i potvrdio poveljom iz 1332. godine. Istoriografi toga vremena pišu : “Ta Hreljina crkva i danas stoji u Štipu, na Hisaru i zove se Fitija. Pored nje su druge crkve Stare Srbije pod Hisarom – Crkva Svetog proroka Ilije – zadužbina Konstantina Dejanovića iz 1381. godine, Crkva Svetog spasa – zadužbina vojvode Dimitrija iz 1369. godine, Crkva Svetog Jovana Krstitelja – zadužbina zemljoposednika Jovana Probištipovića, iz doba vladavine despota Olivera, sagrađena 1350. godine...”

Crkva Svetog arhanđela Mihajla u Štipu se nalazi ispod drevne tvrđave Isar, sagrađene na mestu antičkog Astiba i vizantijskog Stipiona u istočnoj Makedoniji, na dominantnom uzvišenju između reka Bregalnice i Otinje. Crkva svetog arhandela Mihajla u Štipu je prva od četiri srednjovekovne svetinje Stare Srbije sagrađene u rasporedu koji čini krst. Crkva Svetog arhanđela Mihajla u Štipu, sagrađena oko 1334. godine je mala, jednobrodna građevina, finih proporcija na krstolikoj osnovi, sa malim paraklisom sa južne strane, koji je imao kube. Prilikom obnove crkve paraklis je srušen, iako potiče iz 14. veka. Crkvu Svetih arhanđela Mihajla i Gavrila je podigao vlastelin protosevast Hrelja – velikodostojnik i vojskovođa Cara Dušana, koji je u srpskim narodnim pesmama poznat pod imenom „Relja krilatica”, i koji je upravljao oblastima prema granici ondašnje srpske države sa Bugarskom i Vizantijom. Freske crkve Svetog arhanđela Mihajla u Štipu su sačuvane samo u fragmentima i jedva vidljivo predstavljaju Svetog cara Konstantina i njegovu majku, Svetu caricu Jelenu. Crkva Svetog arhanđela Mihajla u Štipu je spolja predivno ukrašena blokovima lepo obrađenog kamena, a jedini ulaz u crkvu je sa zapadne strane, dok je pored crkve zvonik.

Posle turskog osvajanja ovog područja je Ali-beg pretvorio crkvu Svetog arhanđela Mihajla u Fitija džamiju, kada su freske uništene. Osmanski istraživač i putopisal Evlija Čelebija piše da se džamija Fitija – glavna gradska džamija u Štipu, nalazi na mestu nekadašnje pravoslavne crkve, sagrađene u vreme pre osmanskog osvajanja.

Crkva Svetog Spasa u Štipu se nalazi na levoj obali reke Otinje, na putu za Novo Selo. Smeštena je na zaravni i privlači pažnju svojim ljupkim izgledom i malim dimenzijama i okolnom zanimljivom nekropolom.

SHARE IT: