Manastir Praskvica
Manastir Praskvica je jedan od najlepših srpskih srednjovekovnih pravoslavnih manastira u Crnoj Gori. Manastir Praskvica je manastir Srpske Pravoslavne crkve u živopisnom ribarskom selu Čelobrdu na prekrasnoj crnogorskoj jadranskoj obali današnjih luksuznih crnogorskih letovališta, gde je bio letnji dvorac-rezidencija Njenog Veličanstva Kraljice Marije Karađorđević – Kraljice Marije od Rumunije, koja je bila kraljica Srba, Hrvata i Slovenaca, kasnije kraljica Jugoslavije kao supruga kralja Aleksandra, od 1922. do njegovog ubistva 1934. godine. Manastir Praskvica se nalazi na prekrasnom Jadranskom obalnom području Paštrovske gore potpuno okruženom plodnim maslinjacima i bujnom mirisnom mediteranskom vegetacijom. Područje Paštrovića obuhvata uzani primorski pojas između Budve i Bara, tačnije od Kufina do Babin Dola i predstavlja jednu od najatraktivnijih ambijentalnih celina regiona Jadranskog primorja kojim je vladala plemićka porodica Paštrovića. U doba Nemanjića Paštrovići postaju značajna oblast srpske države, kada su na ovom području podignuti brojni pravoslavni manastiri i svetinje. Manastir Praskvica se nalazi na obodu poznatog crnogorskog turističkog centra Miločera u Pržnu, na čuvenom turističkom centru-resortu Svetom Stefanu u opštini Budva, na prekrasnom crnogorskom primorju. Srednjovekovki manastir Vojnići sa nedavno obnovljenom crkvom posvećenom Svetom Dimitriju se nalazi u selu Vojnići, na padinama Paštrovske Gore, iznad manastira Praskvice. Po predanju je crkva Svetog Nikole manastira Vojnići sagrađena u 10. veku, dok crkva posvećena Svetom Dimitiju potiče iz 13. veka.
Od svog osnivanja do danas je manastir Praskvica predstavljao duhovni i politički centar Paštrovića. Ime manastira Praskvica potiče od prirodne pojave vode sa ukusom breskve sa obližnjeg izvora, kao i vazduha punog istog mirisa, posebno u proleće kada je izvor bogat vodama sa okolnih planina. Lokalni govor ovog područja ima reč praska koja znači breskva. Lokalno stanovništvo kaže – “pij vodu sa ovog izvora i osetićes nezaboravni ukus breskve”.
Po predanju je manastir Praskvica osnovan 1050. godine, dok prvi pisani dokument o njemu potiče iz 1307. godine. To je osnivačka povelja srpskog kralja Stefana Uroša II Milutina izdata tokom njegove posete Kotoru, kojom potvrđuje crkvi Svete trojice vlasništvo nad selima koje je vlastelinstvu je poklonila njegova majka, kraljica Jelena Anžujska.
Današnja manastirska celina Praskvice obuhvata dve crkve na kopnu sa manastirskim kelijama u konaku, sa muzejem i četiri crkve na ostrvu Svetom Stefanu. Crkva Svetog Nikole je glavna crkva manastirske celine manastira Praskvice, sagrađena 1413. godine, a posvećena Svetom Nikoli – zaštitniku plemena Paštrovića. Osnivačka povelja srpskog vladara Zete, Balše III svedoči o osnivanju manastira Svetog Nikole. Crkva Svetog Nikole u Praskvici je građena u raškom arhitektonskom stilu, kao jednobrodna građevina sa polukružnom apsidom i plitkim transeptom koji je služio za pevnicu, sa trodelnim zvonikom. Crkva Svetog Nikole manastira Praskvice je izgrađena od tesanog kamena, dužine oko 20 metara i širine oko 11 metara. Istovremeno sa završetkom crkve sagrađen je u blizini konak sa monaškim kelijama. Nažalost, originalna crkva Svetog Nikole nije sačuvana do danas, jer je teško oštećena u požaru i pljački francuske vojske 1812. godine tokom Napoleonovog osvajanja. Francuske snage su uništile crkvu Svetog Nikole gotovo do temelja jer je srpski narod bio na strani Rusije u tadašnjem ratu između Francuske i Rusije. Crkva Svetog Nikole manastira Praskvica je značajno proširena u detaljnoj obnovi 1847. godine, kada je od originalne crkve ostao i iskorišćen samo deo zida i postojećih fresaka. Danas ovu crkvu krasi lepa rozeta u sredini zapadne fasade. Ovo je jedina crkva na području Paštrovića čija je kupola ukrašena plitkim reljefom i uzanim prozorima.
Druga crkva manastirske celine Paskvica je sagrađena u 17. veku, na brdu iznad naselja i posvećena je Svetom trojstvu. To je malena crkva sa grobljem koje je okružuje. Freske velike umetničke vrednosti Crkve Svete Trojice je 1681. godine oslikao majstor Radul. Pozlaćeni ikonosas je delo čuvenog slikara Dmitrija Daskala. Freska u kupoli se razlikuje od uobičajenog prikaza Isusa Hrista. Ovde je predstavljen prikaz Svetog trojstva sa Hristom u sredini na prestolu u obliku starca sede kose i brade, između kojih je golub koji označava svetog duha.
Muzej manastira Praskvice obuhvata bogatu biblioteku i zbirke vrednih ikona, liturgijskih i umetničkih predmeta, stare rukopise i dokumente, kao što su delovi ikonostasa originalne crkve Svetog Nikole i ikona Bogorodice sa Hristom koja pripada italijansko-kritskoj školi iz 17. veka i odiše posebnom lepotom i skladom. Ručno pisano Jevanđelje, uokvireno srebrnim okvirom je po predanju, 1600. godine Paštrovićima poklonio crnogorski knez Danilo.
Izuzetno zanimljiv posetiocima muzeja je i veliki kameni sto za kojim je decenijama zasedao i paštrovački sud zvani “bankada“. Jednom mesečno raspravljalo se ovde među Paštrovićima o važnim ekonomskim pitanjima, donosili su se novi zakoni i delila pravda. Zbor Paštrovića su činili četiri sudije, dve vojvode i dvanaest vlastela, odnosno predstavnika svakog paštrovskog plemena. Poslednji Zbor Paštrovića – plemenski sud Paštrovića zasedao je 1929. godine, a poslednji paštrovački knez je bio Sveti Stefan Štiljanović.
Na luksuznom hotelsko-turističkom ostrvu Sveti Stefan se nalaze četiri srednjovekovne crkve iz 15. veka koje pripadaju celini manatira Praskvica. Jednu od ovih crkava su oštetili komunisti tokom Drugog svetskog rata, a kasnije, posle 1960. godine je pretvorena u casino sa terasom svetski poznatog luksuznog hotela-resorta. Preostale crkve na ostrvu Sveti Stefan su crkva Rođenja Presvete Bogorodice, crkva Prenosa moštiju Svetog mučenika Stefana, crkva Hristovog preobraženja i crkva Aleksandra Nevskog.
Ako želite prijatnu i nezaboravnu šetnju kroz prirodu, možete koristiti tzv. Jegorov put koji vodi do vrha brda Čelobrdo, iznad crkve Svete trojice manastira Praskvice. Tu je mala staza koja vodi od starog groblja, pored dva velika čempresa do novog groblja. Put nastavlja kroz kamenu kapiju do početka staze kroz šumu do vrha sa koga se pruža jedinstveno lep pogled na Sveti Stefan od koga zastaje dah.
Ova lepa kamena stazica sa stepenicama vodi od manastira Praskvica do vrha brda Čelobrdo i dole do Pržna, a podseća nas na dirljivu priču o njenoj gradnji. Ovaj uzani put koji vodi do jedne od najlepših panorama Svetog Stefana je jednom rukom neumorno gradio do vrha monah isposnik Jegor Stroganov. Lokalni stanovnici ovog područja ga i danas zovu Rus, iako je verovatno bio poljskog porekla. Kako god, Jegor je početkom 19. veka napustio svoju otadžbinu, ženu i ćerku posle dvoboja u kome je izgubio ruku braneći čast svoje ćerke Jekaterine-Jelisavete. Po smrti majke, ćerka Jekaterina-Jelisasveta je žaleći zbog svog ponašanja odlučila da potraži oca. Mlada devojka je pobegla od kuće da bi posvetila svoj život molitvama i teškom radu. Posle mnogo godina traganja, pronašla je ostarelog oca Jegora u manastiru Praskvica u Crnoj Gori. Zbog svoje velike želje da bude uz oca i Boga, prerušena u monaha je ostala u manastiru i posvetila je svoj život molitvi i zavetu ćutanja, da bi svoju tajnu otkrila tek pred svoju preranu smrt. Sahranjena je na Čelobrdu. Od tada se monaštvo manastira Praskvica stara o skromnog grobu na kome stoje samo reči ‘Jegor i Jekaterina-Jelisaveta Stroganovi’.
Jegorov put je kameni put koji je izgradio monah Jegor Stroganov. On je bio jednoruki monah isposnik koji je izgubio ruku u dvoboju sa ruskim kapetanom koga je ubio zbog udvaranja i zavođenja njegove ćerke Jekaterine-Jelisavete. Za iskupljenje zbog ovog ubistva je Jegor potrošio 10 godina da jednom rukom lomi kamen i gradi put od manastira Praskvice do sela Čelobrdo na crnogorskoj obali Jadrana. Ime Jegora Stroganova je ušlo u istoriju Srpske Pravoslavne crkve, a lokalno stanovništvo je postavilo mermernu ploču sa sledećim natpisom: Ovaj put od mora do ovog mjesta radeći deset godina svojim rukama izgradi Jegor Stroganov kaluđer iz Rusije početkom 19. veka. Zahvalni seljani 1971.
