Manastir Ljubostinja
Manastir Ljubostinja se nalazi u dolini Ljubostinjske reke, 5 km severno od Trstenika i 17 km severo-istočno od Vrnjačke Banje. Manastir Ljubostinja je posvećen Uspenju Bogorodice. Manastir Ljubostinju je između 1388. i 1405. godine podigla knjeginja Milica. Reč “Ljubovstinja”, koja na staroslovenskom znači “mesto ljubavi”, odredila je ime manastiru Ljubostinji, jer su se upravo na tom mestu, na tadašnjem vašaru, prvi put sreli i upoznali budući supružnici, knjeginja Milica i Knez Lazar. Knjeginja Milica se po podizanju manastira Ljubostinja, a nakon pogibije supruga Kneza Lazara u Kosovskoj Bitci, ovde zamonašila, uzevši ime Jevgenija i poslednje godine života provela u manastiru. Uz pomoć udovica kosovskih junaka, mudra i nesrećna carica – monahinja Jevgenija osnovala je veliku žensku monašku zajednicu u manastiru Ljubostinji.
Rade neimar – Borovic Rade, poreklom iz barske klesarske porodice je, pretpostavlja se, bio rođen oko 1335. godine. Pripisuje mu se zidanje mnogih manastira i crkava. Ljubostinja je jedini manastir na kome se nalazi njegov skroman potpis, na pragu u priprati, kako bi ga svako ko ulazi mogao pregaziti. Ovde je uklesano: Protomajstor Borović Rade koji je ostvario jedno od remek dela srednjovekovne Srbije, opisano od mnogih kao savršenstvo moravske škole.
Manastir Ljubostinja je jedan od najlepših primera moravske arhitektonske škole. Osnova crkve manastira Ljubostinje je trolisna, sa kupolom koja se oslanja na četiri stuba. Osnova je produžena ka zapadu u četvrtastu pripratu sa slepom kalotom, zasvedenu prostranom kupolom. Fasada manastira Ljubostinje je zidana kamenom i bila je omalterisana i islikana, tako da je davala utisak da je zidana redovima kamena i opeke. Horizontalni kordon – venac deli fasadu na dva dela : niži sa prozorima sa šiljim vrhovima i dvodelnim prozorima /biforama/ i viši deo, koji je ukrašen roza kamenim ornamentima jedinstvene veličine sa cvetnim i geometrijskim detaljima. Slikarstvo na zidovima manastira Ljubostinja je rađeno upravo posle Kosovske bitke, 1392. godine i desetak godina kasnije, 1403. godine. Freske manastira Ljubostinja su jasnih figura, jakog kontrasta svetlog i tamnog, sa arhitekturalnim motivim u pozadini i samo su delimično očuvane, zbog požara koji su u 17. i 18. veku podmetnuli Turci. U priprati manastira Ljubostinje su portreti ktitora – Kneza Lazara i Knjeginje Milice, despota Stefana i brata Vuka, koje je naslikao Jeromonah Makarije. Od fresaka manastira Ljubostinje su danas vidljive scene : “Veliki praznici”, “Hristova Čuda”, “Stradanja”… Manastir Ljubostinju je gradio poznati graditelj Rade Neimar, čiji se potpis sačuvao na pragu između priprate i naosa. Manastir Ljubostinja pripada “Moravskoj arhitektonskoj školi” i prepoznaje se po veličanstvenoj spoljašnjoj dekoraciji /kolonetama, rozetama…/ U crkvi manastira Ljubostinje su grobovi kneginje Milice i prve srpske pesnikinje, monahinje Jefimije, udovice despota Uglješe. Monahinja Jefimija je prva srpska pesnikinja, koja je u okrilju manastirskog mira, napisala najveći pesnički domet srednjovekovne srpske književnosti, Pohvalu/molitvu Knezu Lazaru i zlatnim nitima na svili izvezla pokrov za ćivot Knezu Lazaru /neprocenjive vrednosti, koji se danas nalazi u Muzeju SPC u Beogradu/.
