Manastir Kovilje

Na obroncima Golije i Javora, u dolini reke Nošnice, u Starovlaškom selu Smiljevac, na mestu koje kao da je Gospod izabrao, kako bi sa visoke stene gledao rečni tok, na 25 km jugozapadno od Ivanjice, nalazi se koviljska svetinja, manastir posvećen Svetim Arhanđelima Mihajlu i Gavrilu. Prvi pomen o manastiru Kovilje nalazi se u Kruševačkom Pomeniku iz 1606. godine. Manastirsku celinu sačinjavaju dve crkve: Svetog Arhanđela Gavrila /naslonjena na pećinu-stenu/ i kasnije sagrađena crkva Svetog Nikole /iz 1644. godine/. Crkva Svetog Arhangela se jednim delom naslanja na stenu i pripada tipu pećinskih crkava isposničkog tipa. To je jednobrodna građevina sa oltarskom apsidom, čiji je pod izrađen od lepo oblikovanih blokova belog i crvenkastog mermera sa planine Radočelo. Freske manastira Kovilje iz 13. veka su sačuvane u delovima, najbolje su očuvani likovi svetitelja, među kojima je Isus Hrist Pantokrator.

Smatra se da je manastir Svetog Arhanđela Gavrila nastao s kraja 12. i početkom 13. veka, sudeći po ostacima živopisa i predanja. Tokom svoje burne istorije, Manastir Kovilje je zauzimao važno mesto u duhovnom, nacionalnom i političkom životu pravoslavnog naroda Starog Vlaha i bio je mesto gde je osnovana jedna od najstarijih škola u Srbiji. Spašavajući narod koji je napuštao svoja ognjišta, bežeći ispred turskog zuluma u severnu krajeve, zajedno sa njima je stradala i svetinja manastira Kovilje. Odavde potiču predstavnici starovlaškog kraja koji su se nastanili u bačkoj ravnici i čuvajuci davna predanja i tople uspomene na svoj kraj i koviljsku svetinju, u blizini sela Kovilja u Bačkoj, podigli crvku posvećenu Svetom Arhanđelu. Danas Manastir Kovilje predstavlja značajni duhovni, kulturni i liturgijski centar koji izaziva divljenje. Nakon 200 godina je ovde obnovljeno monaštvo.