Manastir Dragomirna

Crkva rumunskog pravoslavnog manastira Dragomirna je sagrađena između 1602. i 1609. godine u jednostavnom stilu i odlikuje je veoma praktična kamena fasada. Zbog pojačanih napada Otomanskih Turaka, odbrambena funkcija religiozne arhitekture toga doba je imala primat u odnosu na ukrasnu.

Crkva manastira Dragomirna je impresivne veličine i odlikuju je najviše utvrđene zidine u Bukovini. Smešten na prelepim brdima Bukovine, 12 km zapadno od starog dvora Stevana Velikog i moldavskih vladika u Sučeavi, manastir Dragomirna svojom visinom i utvrđenim zidinama koje podsećaju na tvrđavu, odoleva vremenu. Manastir Dragomirna je sagrađen kako bi svojom visinom omogućio prodor svetlosti kroz okolnu šumu, osenčen zavesom borova i hrasta i veličanstvenim odrazom obližnjeg jezera, predstavljajući svojom drevnošću, originalnošću stila, elegantnim i masivnim oblikom, mesto molitve koje živopisnošću budi divljenje svakog posetioca, kako poklonika, tako i istoričara ili likovnog kritičara. Pored lepote pejsaža i neobičnog položaja, koji ostavlja nezaboravni utisak, posebna elegancija svetinje, geometrijski strogog ukusa, jedinstvenog obima i dužine zidina prevazilazi sve druge srednjovekovne spomenike Moldavije. 1609. godine je velika crkva osvećena i posvećena Silasku Svetog duha. Verovatno je posebnost ovog spomenika oduvek privlačila pažnju naučnika, koji su, zavisno od vremena u kome su živeli, govorili o njegovoj vrednosti, ističući njegovu monumentalnu originalnost. Nicolae Iorga je slavio neuporedivu lepotu i veličinu manastira Dragomirne, te pre svega ističe utisak koji ostavlja na posmatrača.

Arhitektonski kompleks manastira Dragomirne, sagrađenog između dva veka, obuhvata sve odlike moldavskog arhitektonskog stila. Srednjovekovni umetnički kompleks Dragomirna se sastoji od male i velike crkve, odbrambenih zidina koja okružuju celinu, stare ekumenske građevine, pet kula i monaških kelija. Centralni brod crkve i ograđeni prostor pred oltarom je oslikan freskama početkom 17. veka i prikazuje scene iz Hristovog života, svetitelje, anđele i velike cikluse hrišćanske ikonografije u prekrasnim bojama i živom stilu. Celokupna ikonografija manastira Dragomirne se oslanja na dve glavne kompozicije, od koje je prva elegantna predstava Hrista Pantokratora sa dugom bradom, naslikana u kupoli crkve i druga u višim zonama oltarske apside koja svojom uzvišenošću odaje utisak pokreta. Crvena podloga neba na freskama manastira Dragomirne omogućava izuzetan sjaj i raskoš. Svetinja crkve manastira Dragomire je vrhunski kvalitetno izgrađena i obuhvata riznicu dostojnu njene veličine i lepote. Najzanimljiva karakteristika među dragocenostima manastira Dragomirne je umetničko delo naučnika i umetnika, velikog vladike, koji ga je stvorio zahvaljujući svojim saradnicima i dobrom ukusu. Od vrednosti darivanih od Crimce i drugih vladara Rumunije je sačuvano veoma malo, jer su samo nekoliko godina posle završetka gradnje manastir opljačkali kozaci, na čelu sa Timiuşom Hmelniţki. U svojoj knjizi Miron Costin piše o tužnom događaju : “Timus je odmah po dolasku iz Sučeave počeo pljačku u kojoj je manastir Dragomirna prvi stradao. Oteli su dragocene predmete i zapalili monašku odeću. Ponašali su se kao divljaci i jeretici.” Deo predmeta koje su opljačkali kozaci je otkupljen za veliku sumu novaca, o čemu svedoče brojni dokumenti. Drugi predmeti manastira Dragomirne su kasnije vraćeni, dok se nekima gubi trag. Natpis na zidu trema svedoči da su Tatari opljačkali manastir Dragomirnu 2. oktobra 1758. godine. Posle 1775. godine, tokom austrijske vladavine je manastir Dragomirna izgubio arhitektonske ukrase i crkveni nameštaj. Brojni predmeti, rukopisi, vez, srebrno posuđe i ikone upućuju na bogat kulturni i umetnički život manastira Dragomirna. Ove dragocenosti se čuvaju u zbirci Gotske Sobe, koja ima veliku istorijsku i umetničku vrednost.

U manastiru Dragomirna postoji nekoliko izuzetno vrednih istorijskih predmeta, koji potiču iz perioda pre izgradnje : pokrov za sveti vrč, poklon od arhimandrita Grigorija Rosce iz manastira Voroneta, iz 1559. godine, jevanđelje iz 1557. godine i drveni predivno izrezbaren krst iz 1542. godine. Najvredniji su, svakako rukopisi iz Kaligrafske škole manastira Dragomirna. Jedan od najznačajnijih predstavnika rumunske srednjovekovne umetnosti, Anastasije Crimca, jedinstveni ikonopisac minijatura i kaligraf je tokom 17. veka prepisivao brojne rukopise. Izuzetan doprinos obnavljanju kulturne i istorijske prošlosti daju slovenski rukopisi koji obuhvataju originalne zapise istraživača te istorijske epohe i jasno svedoče o istoriji. Umetnička riznica manastira Dragomirna čuva određena umetnička dela, kao što je vez i umetnost obrade plemenitih metala. Neki od ovih predmeta, kao što su epitafi iz 1612. i 1626. godine su darovi vladike Anastasia Crimca, jedinstveni po prefinjenoj izradi, prošiveni zlatnim i srebrnim nitima na bordeaux podlozi i zelenom somotu. Epitaf iz 1612. godine predstavlja sahranu Isusa, dok je na epitafu iz 1626. godine Uspenje Bogorodice, koje je od srebra izrezbario Grigore Moisiu. Ovi epitafi su izrađeni u jedinstvenoj tehnici, sa lepim ukrasima obrađenih metala. Izvranredni srebrni minijaturni krst sa drvenom rezbarijom je dar Anastasie Crimca iz 1624. godine, a epitaf sa prikazom Isusove sahrane, izvezen zlatnim i srebrnim nitima, na svilenoj podlozi je poklon od arhimandrita Varlaama Rostovskog arhimandritu Anastasie Crimca. Ovaj epitaf, čija je najdragocenija vrednost njegova starost i vrhunska veština izrade potiče iz 1588. godine iz Rusije. Zbirka u Gotskog sobi Muzeja u manastiru Dragomirna sadrži kopiju Cazanie po Varlaamu, štampane 1643. godine u Iasi, prve knjige na rumunskom jeziku u Moldaviji, na ćirilici, dva epitafa iz 17. veka, na kojima su predstavljeni anđeli i serafimi, odnosno sveti jerarsi, sveća od oslikanog voska, koju je ručno izradio osnivač i koja je služila tokom liturgija na osvećenju crkve, kristalni luster ruske carice Katarine II, nekoliko krstova manjih dimenzija, koji su pripadali igumanima manastira Dragomirna, predmeti iz 18. veka, dva nalonja za čitanje. Posetioci mogu odsesti u manastiru Dragomirna ili obližnjim lepo uređenim smeštajnim kapacitetima.