Makedonske narodne nošnje
Svojim položajem u središnjem delu Balkana, Makedonija je od davnina imala vezu sa Evropom, Azijom i Mediteranom, kao raskrsnica kretanja različitih etničkih grupa. Počev od najstarijeg kulturnog sloja – starobalkanskog, u Makedoniji su prisutni elementi vizantijske, staroslovenske i tursko-orijentalne kulture, do najnovijih zapadnih uticaja. Makedonski narod je, međutim, uspešno prenosio tradicionalna obeležja sa generacije na generaciju i razvio jedinstveno bogato i raznovrsno materijalno i duhovno nasleđe, sa prerađenim i prilagođenim elementima u skladu sa sopstvenim kulturnim principima i sopstvenom stvarnošću.
U Makedoniji postoji oko 70 različitih vrsta bogato ukrašenih narodnih nošnji. Postoje dva glavna tipa makedonskih tradicionalnih nošnji: zapadno-makedonske i istočno-makedonske narodne nošnje. Prema etnografskim područjima Makedonije, zapadne se dele na Gornji tok Vardara, Debarsko-mijačke i Brsjačke, a istočne se dele na Srednji tok Vardara i Šopsko područje.
Narodna nosnja Mariova – Prilepske doline je karakteristicna za vecinu naselja smeštenih u dolini oko Prilepa, severoistočno od Pelagonijske ravnice. Ona je slična narodnoj nošnji u Bitolju i čini sa njom celinu, osim određenih manjih razlika u nijansama boja i tehnikama veza. U Mariovu – dolini koja okružuje Prilep se odeća boji jarkim bojama, u kojima su dominantne jarko crvena i narandžasta boja, dok u odeći bitoljske ravnice dominiraju narandžasta i crna boja. Narodne nošnje mariovskog područja oko Prilepa su među najraskošnijim i najbogatije ukrašenim makedonskim nošnjama, posebno sa obiljem metalnih i nanizanih ornamenata. Mali vizantijski uticaj se oseća u staroj “boljarskoj” nošnji, posebno u načinu tkanja i ukrašavanja odece. Mariovska nošnja je jedna od najsloženijih u Makedoniji, posebno svadbena nošnja. Mlada nosi golemu košulju, skoro sasvim prekrivenu vezom na rukavima /ukrasi koji se koriste u krugovima “vrteške”/. Strane i obodi oko suknje su izvezeni, sa cvetnim motovima i oblikom potkovice, manžetne od pletenih višebojnih vunenih niti koje se nose na podlaktici, gornju haljinu od finog stoga koju zovu “valanka”, ukrašenu vezom na licu i zlatnim i žutim nitima, šavova sa kićankama i resama, pojasom ispletenim od crne vune, keceljom /koja je poseban deo nevestine odeće narodnog stila/ ukrašenom romboidima i krstovima, na obodima sa crvenim kićankama, crvenim trakama i pletenicama, delom koji se nosi na leđima ispod pojasa, izrađenim od perli i ukrašenim starim srebrnjacima, metalnim delovima za pojas, koji su filigranski rad, srebrni deo koji ide ispod pojasa, ukrašen srebrnjacima u sedam nizova, “uskolec” – deo od perli na obe strane pojasa, ogrlica u obliku zenskog naprsnjaka, ukrašenog srebrnjacima, uklopljenog sa stofom, jarko crvene pletene čarape sa ukrasima u obliku cveta, fes – pokrivka za glavu, sa redovima srebrnjaka – tunturicima, koji vise sa strana lica. Ovaj srebrni ukras je dekorisan raznobojnim kamenjem i visuljcima. Iznad fesa je okićen venac, sa platnenim izvezenim peškirom i dva reda srebrnjaka, kao i ukras za kosu, od crne upletene vune, koji se spusta niz ramena…
Muškarci u Makedoniji nose sledeću narodnu odeću – muške narodne nošnje : “rubinu” – košulju, pojas, “sukman” – vrstu odeće koja se nosi preko košulje, “chakshiri” – kratke čakšire ili kamašne pantalone, koje su se održale do današnjih dana u muškoj nosnji područja Mariova, kaput sa rukavima, koji je nošen ili kao košulja ili jakna. Svaka od ovih odlika je očuvana u savremenom odevanju u Makedoniji……
Profesionalni Ansambl Tanec Makedonija
Tanec je is čuveni profesionalni folklorni muzicki ansambl iz Skopja, Republika Makedonija i jedan od najpopularnijih i najznamenitijih folklornih ansambala Balkana. Ansambl Tanec je svetski poznat folklorni ansambl koga smatraju ambasadorom Makedonije i makedonskog narodnog nasleđa, repertoarom koji obuhvata preko 60 koreografija. Ansambl Tanec narodnih igara i pesama Makedonije je 1949. godine osnovala Vlada Narodne Republike Makedonije sa ciljem da proucava, sakuplja, cuva i predstavlja makedonsko tradicionalno naslede – narodne pesme i igre, tradicionalne instrumente, narodne nosnje… Ansambl Tanec Makedonija je nadahnut drevnom makedonskom kulturom i tradicijom, a u svom sastavu ima i deciji ansambl. Tokom proslih decenija je Tanec ucestvovao na preko 3500 nastupa, koncerata i festivala u svetu – Amerika, Kanada, Australija, Japan, Rusija, Belgija, Nemacka, Svajcarska, Italija, Grcka, Turska, Kuvajt, Izrael, Egipat, Nigeria, Mali, Senegal, Zair i u mnogim drugim zemljama, a nastupao je na brojnim koncertima sirom Makedonije. Visoko profesionalni nastupi ansambla Tanec, potvrđeni na najprestižnijim svetskim scenama čine ovaj ansambl najuglednijim istraživačem i predstavljačem muzičkog folklora Republike Makedonije, što potvrđuju preko osam miliona gledalaca i brojne nagrade kojim je ansambl nagrađivan za svoja ostvarenja u zaštiti i očuvanju makedonskog folklora i dugogodišnjim predstavljanjem umetničkih vrednosti tradicionalnih narodnih igara i pesama u Makedoniji i inostranstvu, što je veoma doprinelo izvanrednom ugledu makedonskog kulturnog nasleđa.
Tanec Vodarki /water carriers/
