Severna Makedonija

Republika Severna Makedonija je mala, prekrasna država jugoistočne Evrope, smeštena južno od Srbije, severno od Grčke i zapadno od Bugarske. Severna Makedonija je jedan od relativno nepoznatih dragulja bivše Jugoslavije i današnjeg Balkana, izvanrednog istorijskog, kulturnog i geografskog nasleđa, koja svojim posetiocima nudi jedinstveni spoj nesvakidašnjih prirodnih lepota i kulture, kao i dugu tradiciju nedostižne gostoljubivosti.

Prirodni raj veličanstvenih planina Makedonije, njena jezera i reke, odakle život teče u različitom ritmu je i središte grandioznosti bogate istorije i idiličnih sela, koja su vekovima ostala praktično nepromenjena. Prekrasne planine Severne Makedonije su izvanredne planinarske destinacije, pogodne za aktivne ljude sa malo planinarskog iskustva, ali takođe i za one sa dobrim kondicionim stanjem koji vole duge i strme uspone i spustove, kao i krševite planinske terene.  

Značaj teritorije Severne Makedonije, kao države i istorijsko-geografske oblasti jeste u njenom strateškom položaju. Ona je, pored Srbije, srce Balkanskog poluostrva. Geografski i kulturni položaj Severne Makedonije kao mosta između Istoka i Zapada, te raskrsnice između hrišćanske Evrope i tajanstvenog Orijenta, danas potvrđuju njeni stanovnici, fascinanto dubokih duhovnih korena.

Iako mala zemlja /površine 25.713 km2/, Severna Makedonija je kolevka kulture, koja obuhvata nekoliko antičkih pozorišta, hiljade manastira i dobro očuvanih predhrišćanskih i vizantijskih crkava i preko 200 otomanskih džamija, uz svedočanstva i nasleđe iz kamenog doba, kao i ranijih perioda ljudske civilizacije. Aleksandar Veliki Makedonski je bio jedan od najvećih vojskovođa u istoriji i sa vojskom od oko 43,000 pešadije i 5,500 konjice zauvek promenio izgled Evrope i Azije, stvorivši carstvo koje se prostiralo od Jadranskog mora do Indije i Egipta. Ilirski Paonci, Dardanci, Taulanti, tracki Odrisi, Geti i Triballi, uz razvijene grčke zapadno-pontijske gradove su svi priznavali suverene Filipa II i njegovog sina Aleksandra Makedonskog, koji su držali slabu ličnu hegemoniju nad vecim delom Balkana.

1977. godine su u selu Vergina u severnoj Grčkoj otkrivene spektakularne zlatne grobnice koje sadrže posmrtne ostatke nekoliko ličnosti drevne makedonske kraljevske porodice. Utvrđeno je da se u jednom od sanduka u grobnici 1 nalaze ostaci Filipa II, oca Aleksandra Velikog, a u grobnici 2 rođaci Aleksandra Velikog, poput kralja Arideusa i njegove žene Euridike. Kada je arheolog Manolis Andronikos počeo iskopavanje grobnica u Vergini 1977. godine, otkrio je da četiri grobnice nisu otvarane veoma dugo i da sadrže zapanjujuće mnogo blaga. Filip II je bio 18. kralj Makedonije (359-336. godine pre nove ere). On je povratio unutrašnji mir u svoju državu i osvojio čitavu Grčku vojnim i diplomatskim putem, postavivši temelje za dalje proširenje koje je sproveo njegov sin Aleksandar Veliki. Filip II se opisuje kao moćan kralj sa komplikovanim ljubavnim životom, jer je oženio između 5 i 7 žena, što je napravilo zbrku oko nasleđivanja. Filip II je ubijen 336. godine pre nove ere na proslavi venčanja ćerke, a najverovatnije po nalogu bivše žene Olimpije. Aleksandar Veliki je nasledio svog oca i postao kralj.

Kulturno bogatstvo Severne Makedonije se ogleda u njenom izvanrednom arheološkom nasleđu, među kojima su nalazišta Herakleja, Stobi i Skupi, kao i mnostvu prostranih amfiteatara i hramova, ukrašenih veličanstvenim mozaicima i freskama. Smeštena na starom rimskom karavanskom putu Via Egnatia, prostor današnje Severne Makedonije je inspirisao umetnike i naučnike da stvore veličanstvena umetnička dela i učenje koje je postalo vrhunsko svedočanstvo čitavog sveta. UNESCO je prepoznao posebnu ove prekrasne zemlje odabravši Ohridsko jezero i Grad Ohrid za deo UNESCO svetske prirodne i kulturne baštine.

Severna Makedonija ima 3 Nacionalna parka, 10 Specijalnih Rezervata prirode, 2 regiona jedinstvenih prirodnih lepota, 48 vrsta ptica, 55 Spomenika prirode i 3 memorijalnih spomenika prirode, 9 strogo zaštićenih rezervata prirode, 18 Rezervata za naučna istraživanja, 15 regiona posebnih prirodnih odlika, 25 karakterističnih krajolika, 17 Specijalnih prirodnih rezervata, 150 specifičnih biljnih vrsta, 63 grupa biljaka, 45 manjih grupa biljnih vrsta posebnih područja, 45 biljnih vrsta koje se uzgajaju u urbanim i prigradskim područjima, 247 životinjskih vrsta, od kojih su 218 ptičje vrste, 9 insekata, 14 reptila, 152 Spomenika prirode, od kojih su 24 geološki i minerološko-petrograški, 19 geomorfoloških, 77 hidrografskih, 31 botanička i 24 spomen obeležja.

Stanovnici brojnih živopisnih sela Severne Makedonije su poznati po tkanju i izradi raznobojnih i raskošnih narodnih nošnji, ćebadi, ćilima i tepiha. U starim bazarima /uličnim pijacama/ u velikim gradovima Severne Makedonije, susreće se tucad radnjica koje vode raznovrsni lokalni umetnici i zanatlije. To su male zlatare, filigranske radionice i kujundžijske radnje, koje prave i prodaju prekrasan nakit, stamnari ili proizvođači-zanatlije koji još uvek izrađuju i prodaju razne grnčarske glazirane predmete, kao što su urne, posude, krčazi i drugo. Orijentalni ćilimi se takođe prodaju na tradicionalnim bazarima Severne Makedonije.

Pretežno planinska Severna Makedonija obuhvata rečne doline Bistrice, Vardara i Strume, koja pripadaju Egejskom morskom slivu. Severna Makedonija je takođe poznata i kao Vardarska Makedonija po reci Vardaru, koja teče kroz Severnu Makedoniju gotovo čitavom svojom dužinom i najduža je reka u Makedoniji. Izvor Vardara predstavlja jednu od najlepših prirodnih znamenitosti regiona Gostivara. Tamo, u blizini sela Vrutok, na nadmorskoj visini od 683 metara, u podnožju planine Šare izvire reka Vardar, odakle se njeno korito proširuje. Reka Vardar protiče kroz Gostivar, te dalje kroz kanjon Derven, Skopje, Veles, kanjon Demir Kapije i prelazi u Grčku u blizini Gevgelije, te dalje kroz grčki Polykastro i Axioupoli (“grad na reci Axiós – grad Vardara”), pre nego što se spoji sa Egejskim morem, u centralnoj Makedoniji, zapadno od Soluna. Dolina Vardara je odredila naziv vetra vardhárisa ili vardareca, pretežno severnog vetra koji duva niz rečnu kotlinu i donosi svežinu području Soluna u Grčkoj. Vetar vardarec nastaje kada je atmosferski pritisak iznad istočne Evrope viši od pritiska iznad Egejskog mora, što je veoma čest slučaj tokom zime, kao i uobičajena pojava u području Demir Kapije.

U antičko doba je područje oko reke Erigon – današnja Crna reka nosilo naziv Peonija, sa glavnim gradom Bylazora ili Vilazora – današnji Veles. Strabon svedoči o reci Erigonu koja izvire iz ilirskih planina i teče kroz naselja Lynkesta, Bryga, Deuriopa i Pelagona, gde prima pritoke Osphagos i Bevus, da bi se kod Stobija spojila sa rekom Aksios – Vardar. Ilirsko pleme Peonci o kojem piše Homer, naseljavalo je verovatno područje koje Strabon naziva Amphaxitis, što doslovno znači naše drevno ime Povardarja. Peonci su ratovali sa plemenom Pelagonaca, koje je originalno naseljavalo područje oko Crne Reke, odakle su potisnuti na jug, gde naseljavaju Pelagoniju koja obuhvata dolinu Pelagonije i područje Mariova. Najstarii istorijski nalazi sa brojnim ženskim figurinama potiču od pre 8.000 godine ili Kamenog doba – perioda ljudske civilizacije koja je obožavala ženu zbog njene božanske uloge u životu. Područje Pelagonije okružuju planina Baba sa vrhom Pelisterom (2.601 m), planine Ilinska i Bisheva na zapadu, Mokra sa vrhom Solunska Glava (2.540 m) na severu, planine Babuna, Selečka i Dren na istoku i planina Nidze sa vrhom Kajmakčalanom (2.520 m).

“Peonija (lat. paeonia) je višegodišnja, zeljasta, drvenasta biljka, u našem narodu poznata kao božur. Kada izgovorite reč „božur“, prva asocijacija je uglavnom „kosovski božur“, pod uticajem kosovskog mita i legende koja kaže da su do te velike bitke cvetovi božura bili beli, a od krvi srpskih junaka, po svršetku sukoba – postali krvavo crveni…. Dovedemo li u vezu sa tim jedno od narodnih imena za ovu biljku koje glasi „Vidova trava“ i znajući da se bitka odigrala na pravoslavni praznik Vidovdan, nije teško prepoznati i slovenskog boga Svetovida koji ne samo da „vid svet“, već kao božanstvo taj isti svet može i da „vida“, zaceljuje njegove rane. Latini su ime preuzeli iz starogrčkog mita o bogu Peonu*, vidaru bogova sa Olimpa koji se izlečivši među ostalima i samo Hada od rana koje mu nanese Herkul, zbog sujete zamerio slavnom Asklepiju, rešenom da hiperborejskog lekara na svaki način uništi i obeščasti, smatrajući da sve te Zevsove počasti prevazilaze sposobnosti jednog varvaskog travara kakav je bio trački Peon. Zevs, osećajući naklonost prema mladom bogu, svestan da se ne može tek tako suprostaviti starom Asklepiju, odluči da Peona skrije u  „severne krajeve“, pretvarajući ga u božanski cvet, nama poznatiji kao božur. Pod „severnim krajevimа“ se podrazumeva jedno vreme nezavisna oblast između antičke Makedonije i Dardanije koja je obuhvatala severni deo današnje Makedonije, oko vardarskog slika, Kosova i Bugarske, naseljene Tračanima, Ilirima i Dardancima, u istoriji poznata kao Kraljevina Peonija, iz koje je po Homeru, peonski junak Ras pohitao sa svojom vojskom u pomoć Grcima opsednutoj Troji. U svetlu iznesenih podataka, sasvim se uklapa pretpostavka da su Srbi u imenu božura sačuvali sećanja na boga Peona, kanije možda Svetovida, imenujući ga božanskim cvetom koji se u narodnoj medicini koristi kao lek za neke bolesti, kao i u magijskom smislu za spravljanje ljubavnih čini…. Čitajući Porfirogenita možda neki Srbi jesu došli u vreme cara Heraklija, ali da ih je i pre bilo na Helmu, svedoče upravo imena peonskih gradova iz 4. veka pre nove ere: Stobi (stolp, stub), Stenai (stena ili stenje) i najsjajnija od svih – peonska prestonica grad Belazora. * U grčkom predanju eponimski heroj Peonaca, sin elidskog kralja Endimiona, Etolov, Eparjev i Euridikin brat. Kada je Epej dobio presto Elide, Etol je otao u zemlji, a Peon je pobegao daleko na sever i nastanio se kraj reke Aksija – Vardar, gde je postao rodonačelnik Peonaca. Prema drugim predanjima, Peon je Posejdonov i Helin sin ili Autariejev sin i Ilirijev unuk, otak Skordiska i Tribala”. izvor Milan Jovović

Маćedonija je naziv koji se koristio među Srbima još od kraljevskog srednjeg veka do kraja 19. i početka 20. veka, kada se ustalio helenski naziv Makedonija, bez srpskog slova ć. Naime, ime Maćedonija se pominje još u spisima Svetog Save i povelji cara Dušana, kao i u Bukvaru Inoka Save.

Nekadašnja jugoslovenska republika, a današnja država Severna Makedonija je veštačka tvorevina komunizma. Makedonija je oduvek bila deo Srbije, a u dalekoj prošlosti je i cela današnja Grčka bila deo Srbije. Nisu Makedonci /Srbi/ ukrali ima današnje Makedonije, već su Grci ukrali zemlju Makedoncima – Srbima. Postoje podaci o srpskom narodu u Makedoniji u drugom milenijumu pre nove ere, što potvrđuje uklonjeno kulturno i istorijsko blago i istine o drevnim Srbije. Te istine su utkane u lirske narodne pesme makedonskog naroda, koje su zapisane u Skopju, Prilepu, Ohridu, Kumanovu…. Prekrasna manastirska crkva posvećena Svetom Stefanu u selu Konče u jugoistočnoj Makedoniji, oko 20 km južno od Radoviša, zadužbina je Nikole Stanjevića, vojvode cara Dušana. U 19. veku su evropske države i Vatikan, znajući da će turska okupacija bili ukljonjena sa Balkana, odlučile da se od Srba u Makedoniji stvori nesrpska makedonska nacija, da se osnuje nesrpska makedonska država i da se proglasi nesrpska Makedonska pravoslavna crkva ! I sve je učinjeno, a srpski državni organi i srpski učeni ljudi to nisu sprečavali, nego su svim snagama sproveli ovaj plan – u Kraljevini Jugoslaviji, stvaranjem Vardarske Banovine, a u SFRJ Jugoslaviji, stvaranjem Republike Makedonije.

Za lokalno stanovništvo različitih delova Severne Makedonije su vodopadi mesta na kojima proslavljaju verske praznike i gde se leče bolesti, gde se ispraća zima i dočekuje proleće. Verovali ili ne, u Severnoj Makedoniji ima oko 150 vodopada ! Najviši vodopad Severne Makedonije je na planini Korab, koji je visok 138 metara i nalazi se ispod vrha Malog Koraba, u blizini nekadašnjeg sela Zuznje. Skriveni duboko u šumama koje pokrivaju 44% površine Severne Makedonije, vodopade posećuju najdosledniji ljubitelji prirode i izazova, te šetnja do vodopada predstavlja jedinstveni doživljaj i avanturu. Vodopadi Severne Makedonije se nalaze na planinama Korabu, Šari, Jablanici, ali su najviše posećeni vodopadi u selima Smolare i Kolešino, na prekrasnim strmim padinama planine Belasice. Vodopad Smolare se nalazi na granici Severne Makedonije, Bugarske i Grčke, na nadmorskoj visini od 650 metara. Smolare je jedan od najvećih vodopada na planini Belasici, čiji vodeni slap pada sa stene i stvara vodopad visine 35 – 40 metara. Područje oko vodopada Smolare je bogato vegetacijom i mahovinom, koja nikada ne promeni svoju svežu, zelenu boju. Ovde tokom zime priroda stvara najlepše ledenice, koje vise sa stena. Ispred vodopada Smolare je otvor o kome lokalno stanovništvo ispreda predanja i priče. Legenda kaže da je kopito konja Kraljevića Marka, posle skoka sa vodopada, ostavilo trag u kamenu. Stanovnici sela Smolara zovu ovaj otvor “dirom”. Spoj ovih vrednosti, kao i uzbudljive planine i kanjoni, duboka jezera i reke Severne Makedonije, doprinosi da ova prekrasna zemlja ima da ponudi ponešto za svakoga….

Probuditi se uz panoramu Prespanskog jezera, osetiti uzbuđenje zbog posete jedinstvenom ostrvu zmija na Velikom Gradu, ili dodirivati ručno izrađenu narodnu nošnju, staru trista godina – ima li šta uzbudljivije od toga ? Ujutro probajte domaću poslasticu od smokava, banicu ili kačamak, za ručak sveže “gjomleze”, ispečene pod vrsnikom /gvozdenoj tavi za pečenje hleba/, uveče pred spavanje, popite rakiju iz Strumice i potvrdite svoj izgled lepotici Belasici. Tada ćete osetiti Makedoniju !

Skopje je glavni grad Severne Makedonije, sa preko 600000 stanovnika. Glavni turistički centri Severne Makedonije su Ohrid, Struga, Prespa, Dojran, dok su zimski skijaški centri Šar planina, Pelister, Mavrovo i Kruševo. Tri drevna tektonska jezera – Ohrid, Prespa i Dojran su pod zaštitom države, zahvaljujući jedinstvenim prirodnim odlikama koje ih krase, kao i njihovom naučnom značaju. Ohridsko i Prespansko jezero se nalaze u međusobnoj blizini, a okružuju ih veličanstveni planinski venci nacionalnih parkova, obuhvatajući obilje prirodnih i kulturnih znamenitosti. U planinskom području iznad Ohrida i Struge su opštine Debarca i Vevčani, čija sela su među najzanimljivima na svetu. Svako selo Severne Makedonije ima tradicionalnu arhitekturu, sa crkvama ispunjenim svećama koje stalno gore, drevnim freskama i ikonama pravoslavnih svetaca. Ovde su slikovite kamene kuće i štale, otvorene peći u kojima se peče hleb, voćnjaci i vinogradi, brzi potoci i starice u živopisnim narodnim nošnjama… U selu Vevčani postoji na izvorima nekoliko vodenica, starih preko 300 godina, koje peru tkanu i tekstilnu robu, pokrivače za krevete, tepihe, ćilime i druge prirodne materijale, što je jedinstvena pojava modernih “mašina za pranje” u prirodi. Kada se prirodno oprani predmeti osuše na toplom makedonskom suncu, u srcu prirode, izgledaju zaista prekrasno. Pastiri sa svojim psima čuvaju stada ovaca i koza, dok magarci natovareni slamom, nostalgično pronalaze svoj put niz uske, strme stazice i uz kaldrmisane uličice. Svuda okolo su srdačni stanovnici, željni da Vam pokažu dragocenost svog vanvremenskog postojanja…

Istočni deo Severne Makedonije je još izazovniji i uzbudljiviji. Zaboravljen od stranaca, ali i Makedonaca, fantastični istok Severne Makedonije je pun-puncat prirodnim lepotama, istorijskim znamenitostima i pravim životom. “Poleka, poleka” /’polako, polako’/ kažu Makedonci; ovaj pristup životu pomaže da se razume oskudna privreda, ali je veoma preporučljiv svima koji ovde dolaze. Pogodno vreme za posetu jugoistočnoj Makedoniji je druga nedelja septembra, dok je još uvek toplo, ali ne neizdrživo, kada se crvene paprika suše na svakom dovratku i lišće lagano počinje da pada sa najviših udaljenih drveća. Ljupko selo Berovo, 170 km istočno od Skopja u području Maleševskih planina ima centralni položaj u odnosu na tri aerodroma – Skopje, Sofija i Solun. Sela u okolini Berova cvetaju u bajkama o svevremenoj goletnoj prirodi i čvrstom narodu koji ju je ukrotio. U selu Vladimirovu, nekoliko kilometara odatle gde caruje borova šuma, meštani sa poštovanjem govore o čoveku koji je, rvući se sa vukom, golim rukama ubio životinju. Nigde niste čuli ovakvu priču ! Berovo je poznato po proizvodnji paradajza i mladog sira. Maleševo obiluje raskošnim borovim i hrastovim šumama, od kojih čuveni makedonski rezbari izrađuju maštovite i veličanstvene duboreze.

Turistička destinacija Makedonija http://www.macedonia-timeless.com/

Severna Makedonija je izuzetno zanimljiva turistička destinacija zahvaljujući svojoj jedinstvenoj i posebno lepoj prirodi, retkoj flori i fauni, brojnim kulturnim i istorijskim spomenicima, kao i tradicionalnom folkloru. Zahvaljujući raznovrsnim odlikama reljefa, Severna Makedonija uživa različite tipove klime, od tipično mediteranske klime do tipično kontinentalne klime. Jedinstvena topografija i klima Severne Makedonije je doprinela razvoju i raznovrsnosti flore i faune.

Planine, Nacionalni parkovi, zaštićena područja i šume Severne Makedonije su poznate po lepoti i očuvanosti, te time veoma privlačne turistima, pružajući mogućnost za organizaciju raznovrsnih zimskih i letnjih sportova u prirodi i na otvorenom. Podaci Zavoda za statisku govore da je Severna Makedoniju u martu 2014. godine posetilo 35290 turista, a broj ostvarenih nocenja je bio 78721. Broj turista u martu 2014, u odnosu na broj u martu 2013. godine se povecao za 5,2%, dok je broj ostvarenih nocenja povecan za 7,5%.

Glavni turistički centri i znamenitosti Severne Makedonije: Bitola, Dojransko jezero, Nacionalni Park Galičica, Planina Jakupica, Kokino, Planina Korab, Kruševo, Mariovo, Markov Manastir, Kanjon Matka, Nacionalni Park Mavrovo, Ohrid, Ohridsko jezero, Nacionalni Park Pelister, Prespansko jezero, Prilep, Manastir Sveti Pantelejmon u selu Nerezi, Manastir Sveti Jovan Bigorski, Scupi, Stobi, Struga, Skoplje, Sar Planina, selo Trebenište, Manastir Zrze …..