Tvrdava Krakra Pernik
Srednjovekovno utvrđenje Pernik (Adeva) se nalazi u jugozapadnom delu grada Pernika, nazvanog po Perunu – značajnom slovenskom božanstvu munja i gromova, na omanjoj kamenitoj zaravni na desnoj obali reke Strume, između planina Vitoše, Ljujina i Golog brda, oko 30 km jugozapadno od Sofije. Zbog svog strateškog značaja, mesto na kome se nalazi utvrđenje Krakra u današnjem Perniku je bilo naseljeno u 5. i 6. veku pre n.e. drevnim Slovenima, a u 3. veku pre n.e. je uništeno u naletima Kelta i Gota, da bi ga kasnije drevni Sloveni obnovili kao svoje dobro utvrđeno naselje.
Tvrđava Krakra u današnjem bugarskom gradu Perniku na zapadu Bugarske je srednjovekovno utvrđenje iz perioda Prvog Bugarskog carstva (632/680-1018). Nazvano je po vojvodi – boljaru Krakra iz Pernika, poznatom i kao Perniški vojvoda Krakra, bugarskom boljaru i feudalnom gospodaru jugozapadne Bugarske, koji je početkom 11. veka upravljao sa 36 utvrđenja ovog područja. Krakra je poznat po svom srčanom i silnom otporu prema nadirućim osvajačkim snagama Vizantije, koje su dva puta bile zaustavljene pod vođstvom vizantijskog cara Vasilija – Bugaroubice (vladao od 976-1025) u osvajanju Sofije (Serdica, Sredets). Vojvoda Krakra Perniški je upravo ovim područjem tokom vladavine Cara Samuila (997-1014 AD), često ratujući sa Vizantincima svojom sopstvenom vojskom.
Pretpostavlja se da je današnja tvrđava Krakra sagrađena u vreme vladavine kana Omurtaga, kada je pripadalo utvrđenom graničnom naselju u okviru Bugarske države. Tvrđava Krakra u Perniku je osnovana posle 809. godine, kada je kan Krum – vladao od 803 do 814. godine, osvojio Serdiku – današnju Sofiju, verovatno tokom vlasti njegovog sina, kana Omurtaga – vladao od 814. do 831. godine. Pre toga je ovo značajno strateško mesto bilo glavno staroslovensko utvrđenje, iz perioda od 6-5. veka pre nove ere. Utvrđenje Krakra je bilo prilično velika i praktično neosvojiva tvrđava srednjovekovne Bugarske, sa utvrđenim područjem veličine oko 12,4 ari. Njegove zidine su bile debljine od 2 metra i obuhvatale 800 metara, prateći oblik terena na kome se nalazi. Zidovi tvrđave Krakra prate prirodne obrise uzvišenja platoa Krakra, zauzimajući područje oko 4,5 hektara, debljina zidina je preko 2 metara. Glavna ulazna kapija je u severoistočnom delu tvrđave, odakle se proteže glavna ulica. Unutar tvrđave Krakra u Perniku su se nalazile administrativne, poslovne i stambene zgrade, krstoobrazna crkva sa kupolom, velika trobrodna bazilika i mala grobna crkva na dva nivoa. Ovde su bugarski arheolozi pronašli srebrni pečat bugarskog Cara Petra I – vladao od 927. do 970. godine, koji je jedini srebrni pečat bugarskog vladara iz ovog perioda. Car Petar I je boravio u tvrđavi Krakra na svom putovanju da bi sreo bugarskog svetitelja – svetog Jovana Rilskog, 876-947., koji je živeo isposničkim životom u manastiru Rili, na području planine Rile.
Tvrđava Krakra je poslednja osvojena pre nego što su ovim područjem prošli vitezovi Zapadne Evrope u Trećem krstaškom pohodu, 1189-1192. godine, posle čega je napuštena. Dva puta ju je zauzimao vizantijski car Vasilije II – Bugaroubica, 1004. i 1016. godine, oba puta neuspešno, jer su je vešto branili vojnici pod vođstvom vojvode Krakra, kako navodi vizantijski istoričar Jovan Skilica (ca. 1040-ca. 1101). Opsada tvrđave Krakra 1016. godine trajala je 88 dana i bila posebno žestoka, jer je tada stradalo mnogo vizantijskih vojnika, po čemu dolina ispod utvrđenja do danas nosi ime “krvava”. Kada je Vizantija osvojila čitavo Bugarsko carstvo, 1018. godine, tvrđava Krakra je poslednja osvojena. Krajem 10. i početkom 11. veka je Pernik bio administrativni centar lokalnog vojvode Krakra, koga vizantijski pisci i istoričari Skilica i Kedrin nazivaju “eminentnim boljarom i vladarem grada tokom vladavine bugarskog kralja Samuila, kao čoveka koji se ističe u vojničkom umeću“. Početkom 11. veka je lokalno stanovništvo pružilo odlučan otpor vizantijskim osvajačima. Tokom ove borbe je značajnu ulogu imao boljar Krakra, koji je u tom vreme upravljao Pernikom i sa još 35 drugih utvrđenja u regionu gornjeg toka reke Strumice. Tvrđava Pernik je bila njegovo glavno utvđenje, koje je vremenom nazvano njegovim imenom. Pernik je bio deo područja Drugog Bugarskog carstva od 1204. godine, budući da je tvrđava očuvala svoj izuzetan strateški značaj i postala centar administrativne uprave regiona. Osnivanje Otomanskog carstva i porobljavanje Bugara posle 1396. godine je oslabilo značaj Pernika kao utvrđenja. Istorija utvrđenja je povezana sa imenom vojvode Krakra Perniškog.
U periodu 2013-2014 je opština Pernik sprovela deo obnove tvrđave Krakra, za oko 2,5 miliona EUR, koje je investirao Operativni program Regionalnog razvoja. Nažalost, građevinci su koristili “alternativne” materijale za neke delove obnove, što je zidinama tvrđave i ulaznoj kapiji dalo “plastični” izgled. Stoga je obnova tvrđave Krakra u Perniku postala ozloglašena među bugarskim arheolozima i stručnjacima po osnovu kritika koje tvrde da su sredstva proneverili lokalni političari i-ili građevinski preduzetnici koji su upotrbili jeftine i neodgovarajuće materijale za obnovu.
Krakra Perniški – Spomenik u centru Pernika
Krakra (Krakras) je bugarsk plemić i vojni zapovednik iz istorijskog perioda druge polovine 10. veka i početka 11. veka. Tokom ratova cara Samuila sa Vizantijom je Krakra branio utvrđenje u Perniku, uspevši dva puta da odbije napade i osvajanja vizantijskog cara Vasilija II. U prvoj opsadi Pernika, 1004. godine je Krakra izdržao juriše u napadu na tvrđavu, kao i pokušaj vizantijskog cara da ga privoli na svoju stranu. 1016. godine je druga opsada Pernika trajala skoro 3 meseca i završila isto ‘ Vizantinci su morali da odstupe, uz značajne žrtve. Tokom vladavine Ivana Vladislava, u Prvom Bugarskom carstvu, je Krakra upravljao velikim područjem koje je obuhvatalo 35 tvrđava. Pri vizantijskom osvajanju i pustošenju južnih delova države, tj jugozapadne Makedonije, 1017. godine je zapovednik Pernika izveo kontra napad sa severa. Njegov plan su osujetili Pečenjezi, nastanjeni u području severno od Dunava, odbivši da pomognu bugarskoj vojsci. Ubrzo nakon smrti cara Ivana Vladislava, februara 1018. godine, boljar Krakra se pokorio vizantijskom caru Vasiliju II, sa gradovima kojima je upravljao, za šta je dobio zvanje particija.
U blizini četvrti Carkva u Perniku, na obali reke Rudarci, nalazi se drevno tračko svetilište iz 4-5. veka pre nove ere, povećeno božanstvima zaštitnicima zdravlja, veliline 24 x 28 metara, u čijem očuvanom delu je mali hram sa žrtvenim oltarom.
