Reka Ibar

Ibar nastaje na severnoj strani divlje planine Hajle /2400 metara/, kod Rožaja u Crnoj Gori. Ibar teče prema istoku do Kosovske Mitrovice, a 24 km odatle je izgrađena brana visine 110 metara kojom je stvoreno veštačko jezero Gazivode iz koga se snabdeva grad Priština. Jezero Gazivode se nalazi u Ibarskom Kolašinu, na krajnjem severozapadu Kosova i Metohije, u Opštini Zubin Potok koja je većinski naseljena Srbima. Iznad gazivodskog jezera se prostire planina Mokra Gora, a u podnožju ove planine je manastir Crna Reka, izuzetno poštovana srednjovekovna svetinja Srpske pravoslavne crkve.

Jezero Gazivode je objekat hidrosistema koji je namenskim kreditom izgradila Republika Srbija. Jezero Gazivode je nastalo 1977. godine, u vreme nekadašnje Jugoslavije, pregrađivanjem reke Ibra u njenom gornjem toku, kada su izgrađena tri velika veštačka jezera – Batlavsko, Gračaničko i Gazivode. Jezero Gazivode je dugačko 22 kilometra, a njegova najveća dubina iznosi 107 metara, izvođač radova je bio “Hidrotehnika” Beograd. Iz područja Ibarskog Kolašina iseljeno je više od hiljadu Srba, a mnoga sela, kuće, imanja, spomenici i groblja ostali su pod vodom. Tokom pregovora 2006. godine je Evropska Unija obavestila predstavnike delegacija da je Priština spremna da preuzme nastavak vraćanja kredita, što je Beograd odbio i do 2010. godine izmirio sve obaveze prema Londonskom i Pariskom klubu. Po svim međunarodnim zakonima, hidrosistem Ibar-Lepenac pripada državi Srbiji i njenim građanima. Upravljač veštačkog jezera i hidrocentrale Gazivode kod Zubinog Potoka i trafostanice Valač je izuzetno značajan, jer onaj ko ih kontroliše ima pod kontrolom energetske resurse za sever Kosova, ali i vodne resurse za teritoriju celog Kosova i Metohije.

Živopisni izvor reke Ibar /Vrelo Ibra/ se nalazi u dubokim šumama severnih padina planine Hajle, ispod njenog vrha Maja Dramadol /2120 m/, u zapadnom delu planinskog venca. Zapravo ovo nije pravi izvor reke Ibar, jer vode dolaze u ovo vrelo iz tri veća izvora i mnogo manjih sa padina Hajle, pre nego se spoje u rečni izvor. Posle svog izvora Ibar teče 30 kilometra južno kroz Crnu Goru /izuzetno živopisni predeli/ pre ulaska u Srbiju. Ibar se uliva u Zapadnu Moravu, nakon 183 km toka od izvora. Ibar je brza planinska reka. Jedna od njegovih najjačih desnih pritoka je Ibarac koji takođe izvire u severnim padinama planine Hajle. Da bi se prišlo izvoru reke Ibar, mora se koristiti isti put kojim se stiže do Bandžovog sela i Bandžove planinske kuće, 10-12 km udaljenim od Rožaja.

Reka Sitnica se u Kosovskoj Mitrovici uliva u Ibar, odakle Ibar nastavlja prema severu, uglavnom uskim klisurama, sa izuzetkom nešto širih kotlina u blizini Zvečana, Leposavića, Raške i Baljevca. Tu je reka Ibar uklesala svoj prirodan put između kosovske nizije i ostatka Srbije.

Ibarska dolina se prožima kroz opštine Rašku i Kraljevo, gde Ibar teče u dužini od 65 km, duboko usecajući svoj tok u Ibarsku klisuru koja je u jednom delu poznata kao “Dolina kraljeva” ili “Dolina jorgovana”. Dobila je naziv po mnoštvu srpskih srednjovekovnih manastira koje su pored moćne reke osnivali i gradili srpski kraljevi i vladari. U Kosovskoj Mitrovici reka Ibar deli grad na dva dela. Ibar se kod Kraljeva uliva u Zapadnu Moravu.

Spomenik Ibarskim junacima u Prvom svetskom ratu podignut je 1930. godine po ideji inžinjera Vlade Stračića i Aleksandra Ackovića na desnoj obali Ibra, u selu Cerje. Spomenik Ibarskim junacima je visok 3,5 metara i nalazi se na kamenom litici četrdeset metara iznad reke. Ratnik je u srpskoj uniformi iz Prvog svetskog rata, sa puškom u desnoj ruci i okrenut je ka magistralnom putu, kako bi one koji tude prolaze podsećao na veliko herojstvo srpskog vojnika u ratovima 1912-1918. godine. Pored spomenika se nalazi stablo crnog bora koji je zaštićeno prirodno dobro.

Ibar protiče kroz živopisne predele Zapadne Srbije i poznat je po brojnim brzacima i bukovima. Ova reka u svom toku prima veći broj pritoka planinskih reka bogatih vodom: Studenica, Sitnica, Raska, Dubočica, Lopatnica i Pivnica. Reka je pogodna za ribolov, splavarenje i kajakaški sport. Sportsko-turistička manifestacija “Veseli spust” je veoma uzbudljiv sportsko-avanturistički dogadjaj – splavarenje od tvrdjave Maglić do Kraljeva, okuplja hiljade ljubitelja rečne avanture željnih brojnih radosti. Za rafting Ibrom je najpodesniji period od maja do oktobra. Tokom maja i juna je vodostaj reke najveći, zbog topljenja snega, kada rečni brzaci dostižu visok stepen divljih voda. Rafting niz Ibar počinje u Ušću, gde je reka prepuna tesnaca, brzaka i virova, koje kasnije smenjuje miran tok. Posle 3,5 sata splavarenja Ibrom u dužini od 25 km, “rečna avantura” završava ispod srednjovekovnog grada Maglića. Nešto lakša tura splavarenja Ibrom počinje ispod srednjovekovnog Maglića, a završava se posle 16 km kod Mataruške Banje. U letnjem periodu je Ibar bistra reka, svetloplavo-zelene boje, čija pogodna toplota vode omogućava osveženje tokom kupanja.

Splavarenje Ibrom i zabava na Drini