Iatrus tvrdava Krivina

Rimsko vojno utvrđenje Iatrus se nalazi na desnoj obali Donjeg Dunava u današnjoj Bugarskoj, 30 km istočno od grada Svištova i 40 km zapadnog od grada Ruse. Trđava Iatrus nosi antičko ime reke Jantre – Iatrus i sagrađena je kao odbrambeno utvrđenje Provincije Mezije početkom 4. veka, da bi tokom 300 godina postojanja bila rušena i obnavljana, do 600. godine kada je potpuno napuštena. U rimsko doba je drevno utvrđenje Iastrus bilo odbrana severne granice Rimskog carstva u proviniciji Meziji II, istočno od vojnog logora Novae, na uzvišenju zaštićenom od rečnih nanosa i poplava, u blizini strateški značajnog ušća reke Jantre u Dunav. Ovo je široko područje rečnih dolina Dunava i Jantre, koja teče sa visokog venca Balkana – Stare Planine prema brdovitom području nizija severne Bugarske.

Istorija rimskog limesa u ovom području Dunava počinje osnivanje provincije Mezije 44. godine i premeštanjem VIII legije Auguste u logor Novae. Vojni garnizoni su posle Trajanovih pohoda na Dakiju, 102-106. godine stalno bili smešteni duž obala Dunava. Istočni Balkan je imao izuzetan značaj tokom kasnorimskog perioda jer je novi glavni grad Konstantinopolj bio udaljen samo 500 km jugoistočno od Dunava.

Vojna tvrđava Iatrus je sagrađena početkom 4. veka u cilju odbrane granice Rimskog carstva – limesa na današnjem mestu oko 3 km uzvodno od ušća reke Jantre u Dunav. Tvrđava Iatrus je imala nesvakidašnje povoljan položaj na važnom strateškom mestu dunavske granice, sa jasnim izgrađenim oblikom koji je bio usklađen sa standardima tvrđava Rimskog Principata. Ovo vremensko datovanje tvrđave Iatrus potvrđuju mnogobrojni primerci 146 komada kovanog novca iz početka 4. veka, pronađenih tokom više od 20 sezona iskopavanja nalazišta. U središtu utvrđenja Iatrus je bila  principia /sedište uprave/ što je tipično za ovu vrstu građevina kasnorimskog perioda istorije. Takođe je postojala kuća vojnog zapovednika /praetorium/, a iza principie su pronađeni ostaci građevina koje liče na kasarne. Oko 500 vojnika konjičkog eskadrona I Legije Italica je boravilo ovde. U tvrđavi Iatrus su bile brojne radionice za obradu metala i grnčarske radionice. U drugoj polovini 4. veka su izvršene značajne arhitektonske promene, kada je podignuto nekoliko velikih građevina, prva hrišćanska bazilika i skladišta, što je verovatno bilo uslovljeno promenom boravišta vojske. Takođe su pronađeni grobovi iz 4. i 3. veka pre nove ere, ostaci naselja iz 3. veka i utvrđenje iz prve polovine 4. veka, do 6. veka, sa kapijama, kulama, putevima, vojnim kasarnama, ranohrišćanska bazilika i parno kupatilo, brojni predmeti od bronze i kameni ukrasi, stotine ukrasnih delova tradicionalne odeće i nošnji….

Posle potpunog razaranja granične tvrđave Iatrus u hunskoj invaziji četrdesetih godina 5. veka, utvrđenje je obnovljeno oko 500. godine. Utvrđenje Iatrus i ostale tvrđave i naselja su potpuno napuštena, sredinom 4. veka od vremena najezde Huna. Rimljani su se ugovorom obavezali da predaju sva utvrđenja na Dunavskom limesu na području koje obuhvata trodnevno putovanje južno od Dunava.  Druga obnova utvrđenja Iatrus se dogodila tokom vladavine imeratora Justinijana (527-565). Prvih godina 7. veka limes na Donjem Dunavu, kao i posledično tvrdava Iatrus su konačno napušteni. Kasnije je na ostacima tvrđave nastalo slovensko-bugarsko naselje, ali je od kraja 10. veka nekadašnje područje tvrđave bila nenastanjeno. Tvrđava je nekoliko puta rušena i obnavljana tokom svog trajanja više od 300 godina, da bi konačno bila napuštena oko 600. godine. Posledni istorijski podatak od tvrđavi Iatrus potiče od Teofila Simokate /Hist. 7. 13/ koji opisuje avarsko osvajanje 600. godine.