Hram Svetog Save Beograd

Pravoslavni Hram Svetog Save je jedno od najznačajnijih obeležja Beograda i Srbije, kao i najmonumentalnija građevina Beograda i verovatno Srbije, budući da je drugi po veličini pravoslavni objekat na svetu. Hram Svetog Save u Beogradu je pravoslavna svetinja posvećena Svetom Savi, osnivaču Srpske Pravoslavne Crkve i srpske srednjovekovne države, prvom arhiepiskopu i osnivaču manastira Hilandara, začetniku srpskog zakonodavstva i književnosti, diplomati. Hram Svetog Save se nalazi na Vračarskom platou u Beogradu. Ovo mesto je nazvano po Svetom Savi i određuje položaj nekadašnje najveće pravoslavne svetinje u Beogradu do vremena turskih osvajanja, kada je uništena. Današnji Hram Svetog Save označava mestu na kome je turski Sinan paša 1595. godine spalio mošti ovog istorijski značajnog srpskog svetitelja, prenete iz Manastira Mileševe, gde je bio sahranjen.

Hram Svetog Save je jedna od najvećih građevina Beograda, kao i druga najveća pravoslavna crkva u svetu, gotovo dva puta veća od Crkve Svetog Vasilija u Moskvi. Hram Svetog Save završava beogradsku liniju koja povezuje Kalemegdan – Trg Republike – Terazije – Beograđanku i Slaviju. Sa svog izuzetnog položaja, Hram Svetog Save dominira čitavim Beogradom, čineći verovatno najimpresivnije zdanje srpske metropole.

Gradnja Hrama Svetog Save je počela 1935. godine, po projektima čuvenih srpskih arhitekata Bogdana Nestorovića i Aleksandra Deroka. Gradnju Hrama Svetog Save je zaustavio Drugi svetiski rat i bombardovanje Beograda, posle čega je usledilo izazovno vreme Titove komunističke Jugoslavije tokom koga je Hram Svetog Save morao da čeka bolja vremena. Komunističko doba je trajalo do 1984. godine, kada su tadašnje vlasti dozvolile nastavak gradnje i kada je služena svečana liturgija u prisustvu skoro 100000 vernika.

Unutrašnjost Hrama Svetog Save je od izuzetno precizno obrađenog kamena iz Srbije, a spoljašnje fasade su izrađene od prekrasnog belog mermera i granita, sa elegantnom kupolom, na čijem vrhu su zlatni krstovi. Ove odlike čine da Hram Svetog Save dominira čitavim Vračarom – područjem Beograda u kome se nalazi, okružen prostranim šetalištem, odblescima vode i bujnim zelenilom. Crkva Hrama Svetog Save u Beogradu od istoka prema zapadu ima 91 metar, a od severa ka jugu 82 metara. Kupola na Hramu Svetog Save je visoka 70 metara, dok je najviši pozlaćeni krst hrama viši još 12 metara, čineći ukupnu visinu crkve Hrama Svetog Save 82 metara. Na kupolama Hrama Svetog Save u Beogradu je 18 pozlaćenih krstova različite veličine, dok je u zvonicima ukupno 49 zvona. Najviša tačka Hrama Svetog Save je na nadmorskoj visini od 134 metara, što je 64 metara iznad nivoa reke Save i omogućava poseban položaj Hrama u Beogradu, koji se vidi sa svih prilaznih puteva Beogradu. Monumentalna kupola Hrama Svetog Save u Beogradu, težine 4000 tona, je zapravo bila izrađena na tlu u jednom komadu i kasnije postepeno podizana do postojeće visine na kojoj se danas nalazi, što je bio poseban građevinski poduhvat koji je trajao 40 dana i zahtevao najsavremeniju opremu i najveštije stručnjake onog vremena.

Crkva Hrama Svetog Save u Beogradu u prizemlju zauzima površinu od 3500 m2 i obuhvata tri hora površine 1500 m2 na prvom nivou i 120 m2 galerije na drugom nivou. Hram Svetog Save u Beogradu može da primi 10000 vernika, a svaka od galerija po 800 članova hora, uz galeriju za posetioce i posmatrače. U Hramu Svetog Save ima tri oltara, od kojih je glavni posvećen Svetom Savi, a desno od ulaza nalazi se oltar posvećen Ermilu i Stratoniku, prvim hrišćanskim mučenicima na teritoriji Beograda, dok je treći oltar posvećen despotu Stefanu Lazareviću koji je Beograd učinio srpskom prestonicom. Poseban deo ispod Hrama Svetog Save u Beogradu, ukupne površine 1800 m2 zauzima kripta u kojoj će se sahranjivati patrijarsi, riznica Svetog Save i grobna crkva Svetog velikomučenika Lazara. U Hramu Svetog Save u Beogradu je 2020. godine završen velelepni mozaik, težak više od 320 tona. Mozaik Hrama Svetog Save u Beogradu se prostire na 15.000 kvadratnih metara i sastavljen je od 50 miliona komadića. Završen je za 4 godine i na njemu je radilo 300 umetnika mozaičira. Jedan deo Hrama Svetog Save u Beogradu je otvoren za posetioce, dok se radovi na unutrašnjosti i spoljašnosti nastavljaju.

Fasada Hrama Svetog Save u Beogradu je izrađena od jedinstveno blistavog belog mermera i granita, dok je unutrašnjost ukrašena prekrasnim mozaicima. Centralna kupola Hrama Svetog Save je ukrašena mozaikom Hrista Pantokratora. Mozaik Hrama Svetog Save se prostire na površini oko 15.000 kvadratnih metara, po čemu je ova svetinja jedinstvena u pravoslavnom svetu, a možda i u svim sakralnim objektima. Radi utiska monumentalnosti, ističemo da je veličina očiju Hrista Pantokratora 3 metra. Cargo od 10 tona sa prvim delom mozaika za najveću kupolu Hrama Svetog Save je prešao više od 2000 km od Rusije, kroz Belorusiju, Poljsku, Slovačku i Mađarsku, da bi stigao u Srbiju. Mozaik predstavlja Hristovo vaznesenje i rad je vodećeg ruskog ikonopisca Nikolaja Muhina. Mozaik sa likom Hrista Spasitelja je prečnika 30 metara i površine 1230 m2, ukupne težine 40 tona, a u Hram Svetog Save u Beogradu ga je postavljala posebno odabrana ekipa rusko-srpskih stručnjaka.

Pored jedinstvene arhitekture i veličanstvenog unutrašnjeg uređenja, pravoslavni Hram Svetog Save u Beogradu pruža posetiocima dodatno uživanje jedinstveno prijatnog pojanja Hora Hrama Svetog Save – po posebnoj najavi i zahtevu, koji prekrasno umetnički predstavlja duhovnu muziku Srbije. Posetioci takođe u nekoliko hramovnih prodavnica imaju na raspolagaju najveći izbor razovrsnih blagoslovenih suvenira, sveća, ikona, tamjana, brojanica, religioznih posuda, knjiga, osveštane rakije i vina i drugih prepoznatljivih pravoslavnih predmeta.

“Hram Svetog Save je najočigledniji primer vedskog nasleđa, uz stare crkve i manastire koji su sve od reda bili građeni na starim energetskim mestima i nekadašnjim vedskim hramovima. Despot Stefan je jako mnogo znao, kao i sam Sava ili Rastko, dva veka pre despota. Crkva je sačuvala, bolje rečeno uskladila znanja stare srpske vedske prošlosti i pretopila ih u kombinaciju svetosavskog pravoslavlja. Upravo pravoslavlje je slavljenje prava – slavljene sveta Prav, odakle dolaze svetli bogovi, bogoostvareni preci i najzad sam Tvorac života. Uvek je bio izazov da se znanje prenese kroz mračno doba, jer su kamen i list veoma trošni i vremenom nestaju. Zato su korišćeni simboli, da sabijeno znanje prenesu upućenom čoveku u nekoj budućnosti.

Hram Svetog Save obiluje starim srbskim vedskim simbolima i živa je i prilično verodostojna slika nekadašnjih srbskih vedskih hramova. Centralni simbol je Svarogov krst ili zvezda, zatim simboli kukastog krsta ili svastike okrenutog na levo, izvezeni zlatnim vezom. Tu su simboli Sunca, zvezda, živog zlatnog krsta života, kolovrata sa kristalima znanja, spirale zlatne DNK sa početkom u našem grbu koji je simbol živog zlatnog krsta svetla, svuda simboli i fotoni svetla. Simboli četiri i pet elemenata života – vatre, vode, zemlje, vetra i duha ili etra, zatim jezik kojim je sve ispisivano. Cvetovi života, simboli koje takođe nalazimo u Vinči i celoj toj kulturi, zatim kolovrat sa slovom A u sredini, Az ili Bog Tvorac, svuda simboli zvezde i Azbuka – srbsko pismo. Svaki detalj Hrama Svetog Save je precizno osmišljen, jer je on trenutno najvedskiji hram na svetu….. U Srpskoj Pravoslavnoj Crkvi postoji neko ko zna znanje. Ne zna se da li je Patrijarh German ili Patrijarh Pavle naredio i odobrio ove simbole, ali je jasno dato zeleno svetlo šta će se slikati i kako će hram izgledati. Takođe, jaka je poruka razlog da se u 21. veku najveći pravoslavni hram nalazi baš u Srbiji, u Beogradu, na Vračaru. Zašto Srbi odlučiše da, sred svih nedaća i zla, naprave u Beogradu najveći vedski hram na svetu? Srbin je rešio da javno podseti svet odakle je, ko je i šta je, da pokaže zvezdana znanja…. Znanje našeg Zvezdanog Roda je sačuvano u našim genima, u našoj zlatnoj DNK, i ono je neuništivo. Kada uskoro dođe vreme otkrovenja, Prav će poslati Slavu na svoj rod. Rod je kroz dubine vremena odlučio da sačuva i prenese dalja znanja, jer se svetlo života ne može ugasiti, a vedsko znanje je nebeska Srbija”. Milo Maksimović