Hoteli Berovo
Region jugoistočne Makedonije Maleševskih planina – Maleševije je prekrasno lepo prirodno i istorijsko područje mikro regije Pijanec-Maleš, takođe poznato i kao ‘Mala Švajcarska. Maleševske planine – područje Maleševije odlikuju sveža leta i hladne zime i mnogo sunčanih dana tokom cele godine, a takođe i jedinstveno zanimljiv etnički sastav stanovništva koga krasi nesvakidašnja velikodušnost i gostoprimstvo.
“Iako se nalazi samo 12 kilometara od današnje granice sa Bugarskom, u Berovu je tokom najžešće bugarske akcije, održana čelična srpska narodna svest, za razliku od mnogih mesta koje se nalaze znatno zapadnije ili severnije. Po statistici sekretara Bugarske egzarhije, 1905. godine je u Berovu živelo 1840 Srba vernika Bugarske egzarhije – bugaraša i 1184 Srba vernika Carigradske Patrijaršije, a pored njih i 600 muslimana. U to vreme su u Berovu radile dve srpske i jedna bugarska škola, koja je sa urednom dozvolom otvorena tek 1892. godine”. Izvor Srbo-Makedonci
Najveće naseljeno područje istorijskog Pijaneca – danas Delčevske kotline u Opštini Delčevo je tokom vizantijskog perioda nosilo naziv Vasilevo po vizantijskom caru Vasiliju. Tokom osmanske uprave je naselje dobilo ime Sultanija u znak zahvalnosti sultanu za džamiju koju je ovde sagradio. Tokom 18. i 19. veka je Carevo selo bilo seosko naselje u kome su živeli Turci, Srbi, Makedonci i Torbeši – slovenski muslimani. 1950. godine je Carevo selo promenilo ime u Delčevo u slavu velikog revolucionara Goce Delčeva.
Klimu Berova i Maleševskih planina odlikuje dosta kiša, većinom u maju, junu i novembru koje stvaraju fantastično zelenilo i jedinstveno bogatu vegetaciju. Maleševske planine – Malešija se nalazi u graničnom području između Severne Makedonije i Bugarske, sa najvišim planinskim vrhovima Džami Tepe ili Ilov vrh, 1803 metara, u čijem podnožju izvire reka Bregalnica, kao i vrh Čengino Kale, 1747 metara koji je najistočnija tačka Severne Makedonije. 11 km istočno od Delčeva je granični prelaz sa Bugarskom Arnautski grob, kojim se posle 34 km stiže u bugarski Blagoevgrad – Gornju Džumaju – glavni grad Pirinske Makedonije.
Lokalitet Gradište (Grad) se nalazi na uzvišenju iznad sela Grad u opštini Delčevo, 2 km of autoputa Delčevo – Berovo. Lokalitet Gradiste u istočnom delu Makedonija potiče iz perioda eneolita i određuje kasno-antičko naselje Armoniju – Harmoniju iz 5. veka pre nove ere. Ovaj lokalitet potvrđuju brojni nalazi o kontinuiranom životu od Bakarnog doba do srednjeg veka. Tri kule utvrđenog lokaliteta Gradište su očuvane do danas i predstavljaju turističku znamenitost za posetioce.
Reka Bregalnica je druga reka po veličini u Makedoniji, 225 km, koja izvire u blizini planinskog grada Berova i protiče kroz mesta i gradove Makedonska Kamenica, Kočani, Vinica i Štip pre nego se spoji sa rekom Vardar na svom toku do Egejskog mora. Dolina reke Bregalnice je duboko usečena između planina Vlaine i Maleševskih planina, a njen tok odlikuju brojni bukovi, kaskade i veličanstveni vodopadi visine 10-tak metara. Maleševske planine obiluju svežim i čistim planinskim vazduhom i gustim šumama bora, bukve i hrasta, što je omogućilo dugu i plodnu tradiciju nadaleko poznatih i veštih majstora duboreza – drvorezbara Berova čija poneka dela su izložena u Muzeju u Berovu.
Pleme Boji ili Bojki su u antičko doba bili naseljeni na levoj obali Vardara. Glavna mesta su Radoviš, Maleševo, Kočane i Štip. Boji ili Bojki govore ispravno srpski jezik. Svi Bojki slave krsnu slavu, a po slavama pevaju srpske narodne pesme koje spominju Cara Lazara, Kraljevića Marka, Milana Toplicu, Kosančić Ivana i Relju Vojvodu.
Srbi iz područja Srema i Beograda koji su branili poslednje ostatke srpske srednjovekovne despotovine, početkom 16. veka su pokleknuli pod osmanskim osvajanjem. Zbog srpske nepokornosti i protivljenja osvajačima, Turci su ove Srbe ‘u lancima’ prisilno preselili u Carigrad i na Galipoljsko poluostrvo. Tokom narednih vekova je većina ovih Srba asimilovana sa lokalnim stanovništvom, ali ne Srbi izgnani iz Srema koji su uglavnom živeli u selu Bajramič – Bayramli i koji su tokom 400 uspeli da sačuvaju svoj nacionalni identitet, nadajući se jednog dana povratku u svoju domovinu. Njhova želja se ispunila 1922. godine kada su ponovo naseljeni u Kraljevinu Jugoslaviju, ponosni da su sačuvali svoj srpski identitet i pravoslavnu veru. Posle ovako neverovatne odiseje i istorijske tragedije, više od 1100 galipoljskih Srba je preseljeno u selo Pehčevo, u najistočnijem delu dotadašnje Južne Srbije – današnje Severne Makedonije, posle čega su ih komunističke vlasti proglasile Makedoncima. Na njihovim nadgrobnim spomenicima su do Drugog svetskog rata pisala porodična prezimena koja se završavaju na ‘ić’, označavajući njihovu srpsku etničku pripadnost, kako su bili sahranjeni. Posle rata su se njihova prezimena na nadgrobnim spomenicima završavala na “ski’, čime su određivani kao Makedonci. Po najnovijem popisu, od 73 porodice koje su se iz Galipolja naselile u selo Pehčevo, danas ovde živi 12 lica koja se izjašnjavaju kao Srbi.
7 km istočno od sela Pehčeva, u podnožju Bukovika i vrha Orlovec – 1723 metara, nalazi se prirodna znamenitost od kamena, poznata u lokalnom stanovništvu po imenu Vrtena skala. “Prema istorijskim izvorima, istorija Pehčeva počinje dolaskom Turaka na Balkansko poluostrvo. Svoj najveći kulturni i ekonomski prosperitet mesto doživljaja u drugoj polovini 19. i početkom 20. veka, kada postaje kulturni, trgovinski i administrativni centar, kao i raskrsnica puteva prema mnogim mestima. Turci su ga tada zvali „Cucuk Stambol“ /Mali Stambol – Istambul/. Grad je imao razvijenu gradsku čaršiju sa brojnim zanatskim i trgovinskim dućanima, 9 kafana i farmaciju, zatvor, medresu, sahat kulu, tursko kupatilo, mnoge džamije i pravoslavnu crkvu. Godine 1904. grad je bio uništen u snažnom zemljotresu. Njegova stagnacija nastavljena je i tokom Balkanskih ratova i Prvog svetskog rata. (Miovski 2000, 2). U takvu sredinu, vlasti Kraljevine SHS naseljavaju 73, 74 porodica Srba s Galipolja u napuštene turske kuće (Filipović 2012, 44–45). Svaka porodica je dobila i 5 hektara zemlje.” Mirjana Pavlović, Etnografski institut SANU
Manastir Svetog arhanđela Mihajla u Berovu potiče s kraja 18. i početka 19. veka i predstavlja odličan primer razvoja mladog građanskog društva koje je podržavalo kulturu, arhitekturu i umetnost toga vremena. Obnova starih svetinja i izgradnja novih religioznih objekata Maleševije je bila jedna od posledica društvene promene na području čitave Makedonije koja je značajno unapredila građevinarstvo, što je doživelo i Berovo. Manastir Svetog arhanđela Mihajla u Berovu je primer sakralne arhitekture smešten u gradu Berovu na reci Bregalnici, izgrađen između 1815. i 1818. godine. Veliki i prekrasni drveni konak manastira Svetog arhanđela Mihajla je izrađen oko 1840. godine od masivnih drvenih greda i obuhvata ćelije za monahinje…..
“Nezagađena sredina Berova i okolnih planina Maleševije sa gustim šumama omogućava odlične uslove za uspešan razvoj poljoprivrede i stočarstva. Najpoznatiji poljoprivredni proizvodi regiona Maleševije je preukusni maleševski krompir /kažu najkvalitetniji i najukusniji krompir u Makedoniji/, dok su stočari poznati po proizvodnji sira, posebno jedinstveno ukusnog ovčijeg sira. Posebno je zanimljiva poseta berovskih-maleševskih ovčarskih farmi – bačila, visoko u planinama, gde posetioci mogu da upoznaju pravi način života i običaje lokalnih stočara i pastira, dok učestvuju u kulinarskim radionicama, a takođei da probaju njihove ukusne proizvode – ovčiji sir, pite, rakiju…. Proizvođači šljive su takođe ponosni na svoju tradiciju nadaleko poznatog kvaliteta Maleševske rakije. Kada posećujete Berovo, svakako iskoristite priliku da probate čuvenu Berovsku čorbu i Pastrmajliju (domaći hleb sa mesom). Ovo područje je poznato po borovim šumama, pa lokalno stanovništvo proizvodi i tzv. borov med – sirup od mladih borovih iglica, koji se koristi u lečenju prehlada i plućnih bolesti, ali takođe i kao punjenje za palačinke ili dodatak drugim poslasticama. Nekoliko starih zanata postoji u Berovu, ali su jedva sačuvani, tj skoro pred nestajanjem. Najpoznatiji zanati u Berovu su tkanje, kovački zanat, pletenje korpi, predenje vune, duborez i tkanje ćilima”. Izvor: Living Heritage Macedonia