Gamzigrad - Felix Romuliana - Galerijusova palata

Felix Romuliana – Galerijusova palata Gamzigrad

Arheologija Srbije
Felix Romuliana – Galerijusova palata Gamzigrad

Felix Romuliana – Galerijusova palata Gamzigrad

Felix Romuliana je izvanredno arheološko nalazište u Istočnoj Srbiji. U selu Gamzigrad, južno od Dunava, 11 km od Zaječara i 238 km od Beograda, na površini od 179 ha nalaze se ostaci veličanstvene kasnoantičke carske palate Felix Romuliana, utvrđene velikim odbrambenim zidinama, sa malenim seštougaonim kulama u cilju odbrane od upada varvara. Carska Palata Felix Romuliana u Gamzigradu je izgrađena u raskošnom stilu antičke arhitekture između 297. i 311. godine naše ere, po nalogu i zamisli rimskog imperatora Gaja Valerija Galerija Maksimijana, posle pobede nad Persijancima. Izgradnjom carske palate Felix Romuliane, sa ciljem da bude bezbedno boravište, ovaj kraj i njegov osnivač dobijaju veliki značaj. Moćni harizmatični rimski imperator Galerijus je rođen u ovoj raskošnoj palati, /bio zet Cara Dioklecijana/, a posle smrti je sahranjen na obližnjem brdu Magura, oko 1 km istočno od palate, gde se i danas nalaze ostaci carskog mauzoleja i spomenika posvećenog Imperatoru i njegovoj majci, uz koju je sahranjen sa posebnim ceremonijalom. Kraljica majka Romula je bila paganska sveštenica, po kojoj su nazvani palata i naselje.

“Prvi nalazi o stanovnicima Gamzigrada iz predrimskog doba su otkriveni šezdesetih i sedamdesetih godina slučajnošću ili tokom istraživanja rimske palate. To su bili delovi raznovrsnih predmeta od keramike, uz prateće kameno oruđe i poneki bronzani objekat. Podatak da su u pitanju značajni praistorijski lokaliteti u blizini palate u Gamzigradu je poslednjih decenija 20. veka utvrdio akademik Dragoslav Srejović na početku svojih istraživanja” ….”Najstarija praistorijska naselja otkrivena u Gamzigradu potiču iz perioda starijeg eneolita – bakarnog doba. U periodu od 1989. i 1997. je istraživano nekoliko lokaliteta, uključujući nekropolu iz bronzanog doba na brdu Magura u blizini palate u Gamzigradu, višeslojno praistorijsko naselje Banjska Stena u blizini Gamzigradske Banje, eneolitsko naselje na brdu Beligovo u blizini Gamzigradske Banje, sklonište u steni za stanovanje u blizini Gamzigradske Banje iz bronzanog doba i naselje iz ranog gvozdenog perioda na području zvanom Miletov Bunar u blizini Rimskog Majdana i naselje iz broznanog doba u selu Zvezdanu”. Prehistoric settlements and necropoles at Gamzigrad and its surroundings, Miroslav Lazić

Posle nekoliko godina arheoloških istraživanja zidina utvrđene palate u Gamzigradu, profesor Dragoslav Srejović i njegov tim su otkrili ostatke dva mauzoleja i dve osveštane grobnice na brdu Magura, 1 km istočno od carske palate. Imperator Galerije je pred svoju smrt, 30. aprila 311. godine u Nikomediji, doneo Edikt o toleranciji vera, prvi akt u kome se ozakonjuju prava hrišćana, što potvrđuje hrišćansko nasleđe Felix Romulijane.

Arheološka ispokapavanja u carskoj palati Felix Romuliana u Gamzigradu su otkrila carsku rezidenciju sa mozaicima izvanredne lepote, prelepu statuu imperatora Galerijusa, hram posvećen božanstvima Jupitera i Herkula, važne ekonomske objekte, javna kupatila i veličanstvene slavoluke na ulazu u palatu. Na njima je natpis Felix Romuliana, što znači “Srecna Romulijana”. Objekti carske palate Felix Romuliane u Gamzigradu su raskošno ukrašeni freskama, štukaturom, podnim mozaicima sa figuralnim i geometrijskim motivima. Arhitektura carskog kompleksa Felix Romuliane u Gamzigradu je bogata u materijalima i poseduje visok kvalitet ukrasne arhitektonske skulpture stubova, kapitela, zidova, kao i skulpturalnog ukrašavanja. Oko polovine 5. veka su gotovo sve građevine carske palate Felix Romuliane okružene zidinama, uništene u požaru. Carska palata Felix Romuliana je konačno obnovljena, ali je njen izgled potpuno promenjen. Tokom 6. veka je Felix Romuliana bila naselje zemljoradnika i zanatlija. Početkom 7. veka je Felix Romuliana napuštena i ostaje u tom stanju do naseljavanja Slovena u 11. veku, koji su tu imali svoje utvrđenje.

Od 2007. godine je carska palata Felix Romuliana deo UNESCO svetske kulturne baštine i motiv poseta znatiželjnih posetilaca, kao i mnogobrojnih istraživača i arheoloških stručnjaka iz Srbije i čitavog sveta.

Arhološko nalazište Felix Romulijana je domaćin brojnih kulturnih događaja – koncerata, nastupa, istraživačkih naučnih skupova, obuka, poseta … Projekat “Predstavite se caru Galeriju kako običaji nalažu” je značajno unapredio tuma;enje i interpretaciju lokaliteta Felix Romulijane, kreiranjem snažnije interakcije između istorijskog nasleđa palate i posetilaca koje posetiocima omogućava da na zanimljiv način upoznaju još neotkrivene delove palate. Igra dizajnirana po modelu potrage za blagom pruža mogućnost posetiocu da preuzme ulogu arheologa i da na osnovu skrivenih tragova sklapa mozaik, krećući se tragom starih običaja da se pre predstavljanja imperatoru mora okupati u termama, priložiti žrtva bogovima i pristupiti imperatoru u tipičnoj ceremoniji. Osnovno tehničko rešenje je posebna android aplikacija i „bikoni“ koji iniciraju akcije na mobilnim aplikacijama prilikom približavanja uređaju – odnosno skrivenih tragova koje posetilac-arheolog treba da pronađe. Sistem hologramskih projekcija, interaktivnih panela i kompjuterskih 3D animacija na lokalitetu Felix Romulijana pruža posetiocima mogućnost da upoznaju i dožive rimsku dvorsku arhitekturu na najatraktivniji način. Ovde posetioce takođe dočekuju rimski legionari, centurioni i rimske građanske pratilje u originalnim kostimima.

Arheološko nalazište Felix Romulijana u Gamzigradu predstavlja jednu od naših omiljenih i preporučenih turističkih destinacija u Srbiji, zahvaljujući jedinstvenom načinu predstavljanja kulturno-istorijskog nasleđa kroz specijalni kostimirani nastup, kao i mogućnosti da gosti uživaju u autentičnom rimskom posluženju ili tradicionalnom obroku nezaboravnih specijaliteta vlaške, torlačke i srpske kuhinje u prijatno uređenom arheološkom i prirodnom ambijentu.