Arheološko nalazište Drenovac Paraćin

Pozno-neolitske kuće Arheološkog nalazišta Slatina–Turska česma, Drenovac pripadaju najbolje očuvanima u Evropi i nalaze se u srednjem Pomoravlju, na oko 9 km južno od Paraćina. Rukovodilac arheoloških istraživanja na lokalitetu Drenovac je prof. dr. Slaviša Perić – Arheološki Institut Beograd.

“Drenovac je jedan od najvećih neolitskih lokaliteta na Balkanu i pokriva površinu veću od 40 hektara. Istraživanjima su otkriveni ostaci naselja koje datira iz ranog neolita – protostarčevačka faza, oko 6200 godina pre nove ere, i kasnog neolita – Vinčanska kultura, 5200-4500 godina pre nove ere, a kulturni sloj je dubok 6,5 metara. Neolitsko naselje u Drenovcu je bilo veoma napredno i organizovano, sastojalo se od velikog broja kuća koje su građene na malom odstojanju, u pravilnim redovima. Kuće su bile pravougaone, a neke su imale i spratnu konstrukciju. Većina istraženih kuća je uništena u požaru”. Izvor Archeo Serbia

“Najstarije iskopine na ovom lokalitetu su iz šestog milenijuma pre nove ere, a među arheolozima poznat je kao neolitski megalopolis jer je na 50 hektara otkriveno između 600 i 700 kuća. Procenjuje sa da je na ovom prostoru živelo i do 2.000 ljudi. Ostaci pronađenih kuća pokazuju da su neke od njih bile spratne, napravljene od blata i drveta, bez okućnica, a po načinu gradnje naselja došlo se do zaključka da je građeno planski.” izvor Danas

Posebno očuvani delovi urušenog drugog sprata omogućavaju uvid u domaćinstvo i društvenu organizaciju. Prema rasprostranjenosti površinskih nalaza i registrovanih geomagnetnih anomalija može se pretpostaviti da je neolitsko naselje u Drenovcu tokom najmlađe vinčanske faze zauzimalo površinu od oko 40 ha (Perić et al. 2016), po čemu spada u red velikih neolitskih naselja na teritoriji Srbije. U pitanju je veoma slojevit lokalitet, sa kulturnim slojevima debljine do 6,5 metara, koji se protežu kroz dva glavna istorijska perioda, sа prekidom od oko 700 godina: rano-neolitska kultura Starčeva (6100–5900 pre n.e) i kasno-neolitska kultura Vinče (5300–4700/4500 pre n.e.). Lokalitet Drenovac kod Paraćina je prvi put opisan 1966. godine, a prva velika istraživanja su obavljena između 1968. i 1971. godine (Vetnić 1974: 125–39; Perić 2004). Arheološki Institut Beograd je 2004. godine vodio dalja iskopavanja u cilju boljeg razumevanja hronologije, stratigrafije, procesa nastanka i dinamika naseljenosti lokaliteta (Perić 2009; Perić & Perić 2014).

Goemagnetna ispitivanja na nalazištu Drenovac su obavljena istovremeno sa daljim iskopavanjima, između 2008. i 2011. godine, u saradnji sa nemačkim Arheološkim Institutom Romano–Germanic Commission i od 2012. do 2013. sa Centrom za Nove tehnologije u Viminacijumu. Rezultati geomagnetskog snimanja kojim je obuhvaćeno dve trećine nalazišta Drenovac, ukazuju na izuzetno gustu naseljenost i veoma intenzivnu građevinsku aktivnost, što je omogućilo ciljana iskopavanja. Prof Slaviša Perić – “Nastariji tragovi života ovde datiraju iz perioda od 6200 godina pre nove ere, naselje je bilo aktivno do oko 4000. godine, a potom se život u njemu ugasio, kao i u ostalim neolitskim naseljima u srednjem Pomoravlju”.

Drenovac je jedan od najvećih neolitskih lokaliteta na Balkanu, koji pokriva površinuu veću od 40 hektara. Istraživanjima su otkriveni ostaci naselja koje datira iz ranog neolita – protostarčevačka kultura, 5200 – 4500 godina pre nove ere, a kulturni sloj je dubok 6,5 metara. U području srednjeg Pomoravlja je evidentirano 85 neolitskih naselja, od kojih 62 pripadaju “starijeneolitskoj Starčevačkoj kulturi”, 16 naselja “mlađeneolitskoj Vinčanskoj”, a u sedam naselja se pretpostavlja postojanje slojeva i obeju kultura.

Neolitsko naselje u Drenovcu je bilo veoma napredno i organizovano, sastojalo se od velikog broja kuća koje su građene na malom odstojanju, u pravilnim redovima. Kuće su bile pravougaone, a neke su imale i spratnu konstrukciju. Većina istraženih kuća Drenovca je uništena u požaru čiji uzrok nije utvrđen, a u njima su arheolozi pronašli brojne primerke antropomorfnih i zoomorfnih figurina, žrtvenika, grnčarije, peći, alata i nakita. Vinčanska kultura nam je ostavila mnoge originalne i zanimljive umetničke forme, naročito antropomorfne figurine, prosopomorfne poklopce, žrtvenike i ukrašenu grnčariju. Vinčanska kultuura je bila veoma napredna, poznata je po organizovanim naseljima i ranoj eksploataciji metala, odnosno bakarne rude. Najstariji tragovi metalurgije u Evropi potiču sa nekoliko lokaliteta vinčanske kulture u Srbiji, poput nalazišta Pločnik i Belovode.

Dve antropomorfne figurine koje prikazuju žene koje sede na tronu, nazvane Moravka 1 i Moravka 2, potiču iz razdobjla neolita – mlađeg kamenog doba, Vinčanska kultura, oko 4500 godina pre nove ere, pronađene su na arheološkom lokalitetuu Drenovac kod Paraćina, u centralnoj Srbiji. Dimenzije – visina 30 cm I 28,50 cm, Zbirka Muzeja u Jagodini.  Izvor ArcheoSerbia