Drač Albanija

Drač je značajan istorijski grad i poznati albanski turisticki centar, primorski grad i najveća luka u Albaniji, u zapadnom delu albanske obale Jadranskog mora, samo 39 km udaljen od Tirane i 30 km od međunarodnog aerodroma u Tirani. Drač je gotovo spojen sa Tiranom, glavnim gradom Albanije, beskrajnim nizom hotela, hipermarketa i salona/trgovina automobila. Grad Drač ima preko 100.000 stanovnika, ali se broj udvostruči ili uvišestruči tokom letnje sezone, kada su brojni posetioci privučeni lokalnim plažama, turističkim znamenitostima i mnogim hotelima. Jadransko more kod Drača je odlična turistička destinacija za porodični odmor, jer je more toplo i prilično plitko. Prostrane, kilometrima duge peščane plaže i letnja zabava Drača su izuzetno popularne brojnim posetiocima i turistima.

Drač je jedan od najstarijih istorijskih gradova u Evropi i nosio je različita imena tokom svoje burne istorije /Epidamnos, Dyrrhachion, Dyrr(h)achium, Drač, Draç, Durazzo/. Drač su pod nazivom Epidamnos osnovali kolonisti sa Krka i Korinta 627. godine pre nove ere, oko prirodne kamenite luke, okružene kopnenim močvarama i visokim stenovitim liticama, što je doprinelo da naselje bude teško osvojivo i sa kopna i sa mora. Epidamnos je uz pomoć lokalnih stanovnika, 312. godine p.n.e. osvojio ilirski kralj Glaukias. Kraljica Teuta je napala grad 229. godine p.n.e., povukavši se po dolasku Rimljana, koji su ga uključili u svoj protektorat. Dyrrachium je bio centar rimske provincije Epirus Nova, ili Illyris proper – Illyria Graeca, koju je osnovao rimski car Dioklecijan /244-311./ tokom uređenja provincijskih granica carstva. Drač je 449. godine postao sedište ahiepiskopije. Tokom kasnoantičkog perioda je izvršeno mnogo graditeljskih radova, kada su nastale bazilike, vile, kružni forum ili macellum, kapela amfiteatra, vodovod i kanalizacija…. Na osnovu istorijskih izvora, grad Drač je kao centar rimske provincije Novi Epir u vreme vladavine cara Justinijana I /527-565./ imao sledeće gradove pod svojom vlašću i upravom: Amantia /Ploča/, Apolonija /Apolonia/, Aulon /Valona, Vlora, Aulona/, Bulis /Byllis, Hekali/, Dioklecijanopolis /Kostur, Kastoriju/, Lychnidos /Ohrid/, Scampa /Elbasan, Elbasani/ i Pulcheriopolis /Antipatra, Berat, Belegrad/. Rimljani i Iliri su se tokom narednih vekova borili za prevlast nad Epidamnosom. Tokom rimske vladavine je grad nazvan Dyrrachium, bio napredno naselje na zapadnom kraju trgovačkog puta Via Egnatia, ukupne dužine oko 1120 km, koji je povezivao Rim i Konstantinopolj. Rimski car Cezar Avgust je grad Dyrrachium proglasio slobodnim gradom /civitas libera/ i kolonijom veterana svojih legija. Posle snažnog zemljotresa je izvršena obnova grada Drača kada on postaje najjače utvrđenje zapadnog Balkana. Drač je bio pod upravom varvarskih Ostrogota i Bugara, a od 9. veka pod vlašću Vizantije. Posle toga su Drač zauzeli Normani i Republika Venecija, pod Šarlom Anžujskim. Posle razornog zemljotresa 1273. godine je grad Drač – tada Dyrrachium podpao pod vlast srpskog Cara Dušana /1336. godine/, a posle njegove smrti, 1355. godine je bio u rukama albanske porodice Topija. Mletačka Republika je povratila upravu nad gradom Dračom 1392. godine, kada je preimenovan u Durazzo i bio deo Albanije Venete. Krajem 14. veka su tursku vlast priznali i veliki srpski feudalci i vojskovođe Leka /1410-1481/ i Pavle Dukađini, koji su upravljali Lješom i Zadrimljem. Drač se 1466. godine suprostavio opsadi sultana Mehmeda II, ali je 1501. godine podpao pod tursku vlast. U periodu turskog osvajanja mnogi gradovi i naselja Albanije su razrušeni, a njihovo stanovništvo masakrirano ili odvedeno u ropstvo. Tako je bilo i u Albaniji. Stanovništvo je bežalo iz ravničarskih krajeva u planinska područja ili na teritoriju koju je držala Mletačka Republika. Masovno se bežalo i u Italiju, naročito u južnu. Deo stanovništva je primio islam i time sebi omogućio miran život.

“Andrija Topija je rođen 1336. godine u Draču. Bio je srpski velikaš i knez iz porodice Topija koji je vladao djelovima današnje Albanije /1359-1388/. Andrija Topija je bio poslednji vladar srednjovekovne srpske države Primorske Zete, njegova zadužbina je manastir Svetog Jovana Vladimira. Njegova porodica je uživala podršku napuljskih Anžujaca, a njegov djed Tanuš /Atanasije/ je vladao oblašću između rijeka Mata i Škumbe. Andriju Topiju je 1359. godine naslijedio Karlo Topija i aktivno se uključio u sukobe koji su posle smrti cara Dušana Nemanjića, kralj 1331-1346, car 1346-1355, zahvatile Srpsko carstvo, prvenstveno između njegovog sina Uroša /1355-1371/ i polubrata Simeona /1359—1371/. Svoju vlast na Kroju je proširio 1363. godine, a sukobi sa Balšićima su otpočeli iste godine. On je u proljeće 1364. godine zarobio Đurađa I 1362—1378/ i posredstvo Dubrovčana je među njima skopljen mir 1366. godine. Predjele južno od Škumbe preuzima 1367. godine, a Drač, važnu stratešku tačku na Balkanu,  je zauzeo 1368. godine i uspio je da ga zadrži, iako ga je u par navrata gubio /1376. i 1385/. Po stranim autorima, on se oko 1370. godine oženio Vojislavom Balšić, ćerkom Balše I Balšića /1356-1362/, ali se ona ne pominje u knjigama srpskih istoričara sve do 1988. godine, kada Akademik prof. dr Miloš Blagojević objavljuje studiju „Srbija u srednjem veku”. Njegovi interesi na tlu današnje Albanije su se ukrštali sa interesima Balšića, što je dovelo do ponovnih sukoba, u kojima je izgubio Drač, 1385. godine, iako ga je malo prije toga povratio /1383./ Uz pomoć Osmanlija koje su u bici na Saurskom polju kod Berata, 18. septembra 1385. godine, pobijedile i ubile Balšu II /1378-1385/, Karlo je povratio kontrolu nad Dračom. Već naredne godine je on 17. avgusta skopio savez sa Mlečanima i ponudio im je Drač u zamjenu za druge posjede na Kritu i Eubeji. Karlo Topija je preminu u januaru 1388. godine i sahranjen je u svojoj zadužbini, manastiru Svetog Jovana Vladimira kod Elbasana. Njega je podigao 1381. godine na temeljima starije crkve /o čemu svedoči uklesani natpis na grčkom, srpskom i latinskom jeziku/ i u njega je prenio mošti srpskog kneza Jovana Vladimira koje su se od polovine 13. vijeka nalazile u Draču. Nasledio ga je sin Đurađ Topija koji je 1392. godine predao Drač Mlečanima. Đurađ Topija je bio gospodar Drača od 1388. godine do svoje smrti 1392. godine. Njegova majka je bila Vojislava Balšić, ćerka Balše I i sestra Đurđa, Stracimira i Balše II. Đurađ je bio oženjen Teodorom, ćerkom Branka Mladenovića i sestrom Vuka Brankovića, Grgura Brankovića i Nikole Radonje Brankovića. Karlo Topija je imao ćerku Jelenu koja se posle njegove smrti, 1388. godine, udala za Mlečanina Marka Bargariga i ovladala Krojom. Mlađi brat, Nikita Topija je vladao oblastima južno od Drača do svoje smrti 1399. godine, kada je Jelena priključila Drač svojoj državi. Jelena Topija je bila srednjevjekovna plemkinja iz porodice Topija. Njeni muževi su vladali Krojom od 1388. do 1392. i od 1394. do 1403. godine.  Jelena se posle očeve smrti udala za mletačkog plemića Marka Barbadiga. Od oca je naslijedila Kroju kojom je Marko vladao od 1388. do 1394. godine. Posle poraza Dimitrija Jonime od strane Osmanlija, 1392. godine i njihovog zauzeća Skadra, Marko je Kroju predao Turcima. Osmanlije su za upravnika postavila Konstantina Balšića, sina Đurđa Balšića i Teodore Dejanović. Kao turski vazal, Konstantin je vladao Krojom od 1394. do 1403. godine. Jelena je raskinula brak sa Markom i udala se za Konstantina Balšića. Godinu dana posle Konstantinove smrti, Jelenin brat Nikita Topija je zauzeo Kroju. Jelena i njen sin Stefan su se preselili u Veneciju gdje su žveli kod Jelenine sestre Marije. Jelenin sin Stefan će kasnije biti jedan od značajnih saveznika Balše III Balšića u Drugom skadarskom ratu, 1419-1423. i najamnik Mletačke Republike”.  Izvor Dejan Bešović

Iako je Drač bio hrišćansko naselje od najranijeg doba i 449. godine dostigao status arhiepiskopije, kao i sedište grčkog pravoslavnog mitropolita, tokom turske vlasti je ovde sagrađen veliki broj džamija i mnogi njegovi stanovnici su primili islam. Grad Drač je tokom turske vladavine preimenovan u Diraç, nije se privredno i kulturno razvijao, već je njegov značaj prilično opao. Sredinom 19. veka je Drač imao svega oko 1000 stanovnika i oko 200 domaćinstava. Do 1912. godine je Drač bio sandžački centar Skadarskog vilajeta /pokrajine u okviru Otomanskog carstva/, a tokom Prvog svetskog rata postaje deo srpske države.

Drač je imao veliki značaj za albanski narodni pokret i nacionalni identitet. 29. novembra 1912. godine su u Drač, tokom Prvog Balkanskog rata, ušle jedinice Treće armije vojske Kraljevine Srbije, pod komandom generala Božidara Bože Jankovića. Stanovnici Drača su oduševljeno dočekali oslobodioce, a domaćin dočeka je bio drački episkop Jovan. Narednih dana je uspostavljena civilna vlast i proglašen je Drački okrug kojim je upravljao Ivan Ivanić, a gradonačelnik je bio Petar Đurašković. Velike sile su zapretile Srbiji novim ratom ako se ne povuče iz Drača, što je i učinjeno 1913. godine. Tokom Prvog svetskog rata 1915. godine je Drač osvojila Italija, u periodu od 1916. do 1918. godine Austro-ugarska, a saveznici u oktobru 1918. godine. Albanija je tokom II Svetskog rata od 1939. do 1943. godine bila pripojena Kraljevini Italiji, a 1944. godine ju je osvojila nacistička Nemačka. Albanija je povratila svoju nezavisnost posle Drugog svetskog rata, kada je komunistička vlast Envera Hodže obnovila grad i osnovala raznovrsnu tešku industriju i proširila luku. Posle pada komunizma 1990. godine, Drač je postao središte masovnog iseljavanja iz Albanije, uglavnom za Italiju.

Drač je bio u sastavu Kraljevine Srbije od Prvog balkanskog rata do marta 1914. godine kada je pod pritiskom Austrougarske pripojen novostvorenoj državi Albaniji. Oduzeto pet upravnih okruga – od Kraljevine Srbije četiri – Trnava /Tirana/, Drač, Belosin /Elbasan/ i Gorica /Korča/, a od Kraljevine Crne Gore jedan okrug – Skadar, a od Grka dva okruga – Valona, u kojoj je 1912. godine i proglašena tzv. Albanija i Saranda. Do aprila 1913. godine neformalna granica između Srbije i Grčke je išla dolinom reke Vojuše – albanski Vljose.

Danas je Drač poznat po obližnjem turističkom centru – turističkoj destinaciji Durres Beach, prekrasnim kilometrima dugim peščanim plažama, toplom moru i stotinama hotela, apartmana, restorana, kafića, barova, noćnih klubova…..

Znamenitosit i zanimljiva mesta Drača : Amfiteatar u Draču – najveći amfiteatar na Balkanu /otkriven 1966. godine, predložen za UNESCO kulturno nasleđe/, ostaci 15 km dugog akvadukta sagrađenog u doba vladavine Imperatora Hadrijana, Rimska kupatila, Pozorište Estrada, Pozorište lutaka, filharmonijski orkestar, Arheološki muzej, Istorijski Muzej, plaže Drača koje smatraju /među/ najlepšim u Albaniji. Okruzi u okolini Drača proizvode vino i raznovrsne prehrambene proizvode.

Drač poseduje najveći arheološki muzej u Albaniji – Arheološki Muzej Drač, koji se nalazi brizu plaže. Severno od Arheološkog Muzeja u Draču se nalaze vizantijske zidine iz 6. veka, sagrađene posle osvajanja Vizigota 481. godine. Izloženi nalazi Arheološkog Muzeja u Draču obuhvataju predmete pronađene u obližnjem drevnom lokalitetu grada Dyrrhachiuma i sastoje se od obimne zbirke iz ilirskog, grčkog, helenskog i rimskog perioda. Nalazi od najvećeg značaja Arheološkog Muzeja Drač uključuju rimske pogrebne stele i kamene sarkofage, elipsoidne živopisne mozaike površine od 3 do 5 metara, među kojima je tzv. poznata Lepotica iz Drača, kao i zbirka minijaturnih bista Venere koja svedoči o vremenu kada je Drač bio središte obožavanja ove boginje.