Dojransko jezero

Dojransko jezero je najmanje tektonsko jezero u Makedoniji koje zauzima površinu od 43,1 km2, od koje 27,3 km2 pripada Makedoniji, a 15,8 km2 Grčkoj. Dojransko jezero ima oblik sličan krugu i dugo je 9 km, a široko 7 km. U Dojranskom jezero živi 15 vrsta ribe /među kojima su poznate vrste kostreš, plaštica, šaran/ i vodena trava – alge. Sve ove specifične vrste flore i faune su doprinele da Dojransko jezero postane deo svetskih rariteta prirode. Posetiocima Dojrana se toplo preporučuje omiljeno jelo lokalnih stanovnika – dojranski šaran kuvan sa povrćem i zapečen.

Dojransko jezero je najbogatije ribom u Evropi i takođe veoma bogato vegetacijom. Poznati ribari Dojranskog jezera i danas tokom zime love ribu na poseban drevni način – mrežom uz pomoć ptica kormorana. Klima u ravnici oko Dojranskog jezera je mediteranska, jer je čitavo područje pod uticajem solunskog primorja i pogoduje uzgoju vinograda, smokvi, badema….. Klima Dojranskog jezera ima odlike toplih i suvih leta i blagih zima. Preko 120 dana tokom godine je na Dojranskom jezeru temperatura preko 26°C.

Na mestu današnjeg Starog Dojrana je u praistoriji postojalo naselje, pa grčki istoričar Herodot pominje u 5. veku pre nove ere drevno tračko-ilirsko pleme Peonaca – Paeone koje naseljava područje oko jezera Praisad. Tokom vladavine Filipa II (359-336.) i Aleksandra Makedonskog Velikog (336-323.), kao i tokom rimskog osvajanja Balkana u 2. veku pre nove ere, ovde se nalazio antički grad veličine oko 30 hektara, zapravo utvrđenje najstarijeg poznatog naziva Taurian. 395. godine je grad pripado Istočnom Rimskom carstvu – Romejskom carstvu koje je kasnije nazvano Vizantijskim carstvom. Sloveni naseljavaju Balkan, kao i grad Taurian u 6. i 7. veku, te grad, zahvaljujući svom položaju i napretku, ima veliki udeo u istorijskim, kulturnih i privrednim događajima.

Novija arheološka istraživanja započeta su nedavno zbog visokog nivoa Dojranskog jezera. Istražuje se područje obale koje se nalazi tridesetak metara južno od mesta gde su sprovedena prva istraživanja u tri kampanje, od 2012-2014. godine. Arheološko nalazište „Mrdaja“ je naselje sojeničkog tipa s kraja bronzanog doba i prelaznog perioda između bronzanog i gvozdenog doba (1300-1100. g. pne). Prva saznanja o postojanju naselja iz daleke prošlosti na Dojranskom jezeru pojavila su se kada su sprovedeni radovi u cilju proširenja i uređenja obalnog pojasa. Dojransko Jezero se nalazi blizu poznatog graničnog prelaza između Makedonije i Grčke. Izvor Sve o arheologiji

Grad Polin, novi naziv za naselje koje je nastalo južnije od Tauriana zbog razorne epidemije kolere, je nasledio nekadašnju tradiciju, te su glavni pravci razvoja bili ribolov, lov i stočarstvo. Međutim, grad Polin je preživeo teška vremena, budući da se nalazio na raskrsnici osvajačkih planova Romejskog carstva – Vizantije i makedonske države Cara Samuila (oko 969-1018 godine), kao i kasnije na putanji srpskih osvajača – kralja Milutina 1281. godine i cara Dušana, 1331-1355. godine. Kasnijim osmanskim osvajanjem ovog područja, posle 1371. godine su Turci Otomanskog carstva dali gradu ime Dojran. Grad je bio izgrađen po odlikama arhitekture Konstantinopolja i Soluna, sa kaldrmisanim ulicama, fontanama sa svežom vodom, crkvama i džamijama, gradskim kupatilima, nekoliko škola, sahat kulom…. Područje Dojrana je u to vreme obuhvatalo 79 sela, sa oko 30000 stanovnika. Masivna islamizacija stanovništva je sprovedena sredinom 17. veka, od kada su nastala pojedina isključivo turska naselja  – Gjopceli, Chaušli, Sevendekli, Dedeli, Kurtamzali, Organzali i dr.

Nažalost, tokom Prvog svetskog rata je život u Dojranu utihnuo, na neko vreme. 1916. godine je celokupno stanovništvo evakuisano u obližnje gradove i države, a zbog žestokih vojnih akcija u ovom području tokom 1918. godine je potpuno uništen. Raniji stanovnici su planirali da obnove grad u periodu između dva velika rata, ali im je nekoliko prepreka bilo na putu, od kojih je jedna svakako gradnja Dojranskog jezera, što je dodatno štetilo gradu. Zbog potrebe da se vrate u domove svojih predaka, oko 60 porodica se tokom 1919-1920 godine naselilo na ostacima drevnog grada Tauriana. Stoga su osnovali novo naselje, nazvavši ga Nov Dojran, na 4 km od nekadašnjeg drevnog grada. Izbeglice iz grčkog dela Makedonije, odnosno 43 familije grčkih optanata su se 1925. samostalno naselile u oblast Gevgelije i Dojrana, jer je i njima sledovala besplatna zemlja po Uredbi o naseljavanju južnih krajeva Kraljevine SHS/Jugoslavije. Kako je vreme prolazilo, mnoge porodice su se takođe vratile u Dojran. Upravne zgrade su sagrađene u Starom Dojranu, te su se oba naselja istovremeno razvijala.

“Sretenovo je naselje u Makedoniji, na južnoj obali Dojranskog jezera. U neposrednoj blizini je granica sa Grčkom. Pripada opštini Dojran. Selo su osnovali srpski kolonisti 1928. godine kod Starog Dojrana, razrušenog u Prvom svetskom ratu. Ranije stanovništvo su činili Turci koji su iseljeni. Novi Dojran je podignut malo severnije od Starog Dojrana, a Sretenovo je nastalo na mestu starog turskog groblja u južnom delu Starog Dojrana. Naselje je nazvano Sretenovo, po Sretenu Vukosavljeviću, rodoljubu i stručnjaku za agrarnu reformu i pitanja naseljavanja u to doba. Kolonisti iz Sretenova su pre toga (1921-1928) bili naseljeni u mestu Vrela na Kosovu, pod planinom Goleš, ali nisu bili zadovoljni sredinom, tako da su premešteni na novu lokaciju. Ti ljudi (26 porodica) su većinom bili Srbi iz sela Vrbnik kod Knina i Ukrajinci (Rusini) iz Prnjavora u Bosni (starinom iz Galicije). Takođe je bila jedna hrvatska i jedna slovenačka porodica. Danas veliku većinu stanovništva čine Makedonci”. Poreklo, Slobodan Zrnić

Najpoznatija znamenitost Dojrana je crkva Svetog Ilije, lepa i prostrana trobrodna bazilika sagrađena sredinom 19. veka koja i danas, ali bez ikakve ozbiljne zaštite, stoji na uzvišenju sa pogledom na jezero, čekajući obnovu posle pljačke relikvija, razornog požara i potpunog uništenja od bugarskih snaga tokom Prvog svetskog rata.

Tokom Drugog svetskog rata je grad Stari Dojran ponovo bio žrtva stranih osvajača, sve do konačnog oslobođenja, 5. novembra 1944. godine, kada je uključena u Jugoslaviju, kao Narodna Republika Makedonija, a od 1991. godine je deo nezavisne Republike Makedonije.

Ukusi Makedonije