Doboj Bosna i Hercegovina
Doboj se nalazi na 146 metara nadmorske visine, na levoj obali reke Bosne, između ušća reka Usore i Spreče. Arheološki nalazi potvrđuju da na mestu današnjeg Doboja postoje tragovi ljudskog života iz vremena starog kamenog doba (paleolita), preko mlađeg kamenog doba (neolita), bakarnog, bronzanog i gvozdenog do današnjih dana. Zahvaljujući pogodnom geografskom položaju, Doboj je oduvek bio značajna raskrsnica na važnom putu od Panonije i srednje Evrope prema Jadranskom moru i Mediteranu, kao i na pravcima zapad-istok. Doboj je stoga bio zahvalna meta za brojne osvajačke pohode, pa su još stari Rimljani zauzeli ovo područje u poslednjem veku pre nove ere, da bi, ceneći strateški značaj ove raskrsnice, u 2. veku nove ere, napravili i put popločan kamenom. Pre toga su u prvom veku sagradili kod ušća reke Usore u Bosnu čuveni Castrum, rimsko utvrđeno naselje koje je imalo izuzetan vojno strateški značaj. Ostaci Castruma su i danas vidljivi, ali nedovoljno istraženi. Oko Castruma su se naselili prvi stanovnici, da bi se odlaskom Rimljana, mnogo kasnije, u 13. veku, naselje formiralo na mestu oko današnje Gradine, kako dobojlije nazivaju utvrđenje na kamenom uzvišenju preko puta ušća Spreče u Bosnu. To značajno odbrambeno utvrđenje dominiralo je čitavim područjem kroz dugu istoriju ovog područja.
Najstariji, do sada nađeni, pisani trag o Doboju potiče iz 1415. godine, kada dubrovački trgovci upućuju poruku mađarskom kralju Sigismundu, čija je vojska tada bila u ratnom pohodu kroz dolinu Bosne, u kojoj kažu da mu je vojska “in Uxora suptus castrum Doboy” (U Usori pod tvrđavom Doboj). U turskom tefteru – spisu za 1468./69. godinu, popisuje se timar (zemljišni posjed) od 3985 akci kneza Jovašina koji je predao Doboj, i timar od 2555 akci Stjepana koji je predao Doboj. Ova dvojica zapovednika posade stražara-vojnika dobili su dva manja spahiluka uz obavezu služenja vojne službe.Tako je dobojska tvrđava, Gradina, od te godine pod turskom vlašću. Kako je konfiguracijski tvrđava bila na graničnom prostoru između turske i mađarske vlasti, Turci su znali oceniti bezbednosni značaj ove tvrđave, pa su pod nadzorom neimara Ibrahima 1490. godine izvršeni značajni građevinski radovi na njenom očvršćavanju. Oko 1500 ljudi dnevno radilo je je na podizanju odbrambenih zidova i kula, te odgovarajućih prostora za smeštaj ljudi, municije i oružja, što je delimično i danas vidljivo. Tvrđava Doboja je bila ključ čitave doline reke Bosne, ključ protiv neprijatelja koji bi nastupio iz mađarskih ravnica i gospodarila je glavnim putem kroz oblast Usore sve do samog srca bosanskog kraljevstva. Tu su se Turci osećali sigurnima sve do 1697. godine kada je austrijski vojskovođa Eugen Savojski sa 6500 vojnika prodro u Bosnu, da bi mu se posada dobojske utvrde predala bez borbe, kada je spaljena varoš i utvrđenje. Po povratku Eugena Savojskog, Turci su se opet vratili u utvrdu, da bi je u austro-turskom ratu 1716-1718. godine i odbranili, mada su austro-ugari zauzeli samo naselje i zapalili ga, a samu tvrđavu sa oko 1000 vojnika nisu mogli zauzeti.
Početkom 18. veka osnovana je dobojska Kapetanija koja je pripadala tešanjskom Kadiluku. Dobojska tvrđava je vremenom otomanskim prodiranjem ka Budimpesti i razvojem razorne moći raznog oružja gubila na svom značaju, pa su se važniji događaji, uglavnom dešavali oko i mimo nje. Tako je 1878. godine austrijska 20. divizija u dejstvu na pravcu Šamac-Gračanica-Zvornik, od strane 5-6000 pobunjenika pod vodstvom Mehmeda Vehbi Šemsekadića, odbačena na položaje oko Doboja. Bitka je trajala od 14. augusta do 6. septembra, dok Austrijancima nije stigla pomoć, pa su pobunjenici poterani preko Spreče i na Tešanj. U Prvom svetskom ratu Austrijanci su u Doboju formirali logor u kome su držali zarobljenike pre odlaska u zloglasne logore. Prema nekim podacima, kroz logor je prošlo oko 45 000 ljudi, a interesantan podatak je da je u logoru jedno vrijeme boravio i Ivo Andrić. Godine 1851. je dobojsku tvrđavu napustila poslednja vojna posada. U Doboju je tokom Drugog svetskog rata izvršena značajna diverzija kada je dignuto u vazduh 150 vagona sa nemačkom municijom za istočni front. Doboj je oslobođen 17. aprila 1945. godine. Posle Drugog svetskog rata Doboj je, zahvaljujući svom povoljnom geografskom položaju, postao značajna raskrsnica drumskog i željezničkog saobraćaja, što je rezultiralo naglim širenjem grada koji postaje regionalni društveno politički i kulturni centar, sedište sreza i regije.
Za poreklo imena Doboj nema pouzdanih podakata, osim pretpostavki : od korena reči – boj, u znacenju bojevanja, ratovanja, ili u smislu – boj, tj naboj gline pomešane sa pljevom, za gradnju debelih odbrambenih zidova. Naučno dokazanih podataka nema, kao što ne postoje relevantni pisani podaci o životu naselja Doboj do dolaska Turaka. Danas se na ovom mestu odvija kulturni život grada, a mnogi romantični parovi koriste tvrđavu za svečani čin venčanja. U okviru dobojske tvrđave se nalazi i Amfiteatar u kome se održavaju kocerti, pozorišne predstave, pesničke večeri i raznovrsni kulturni događaji. Sa starih zidina Dobojske tvrđave posetioci uživaju u prekrasnom pogledu na grad Doboj i prekrasnu okolinu.
