Djirokastra – Gjirokaster
Djirokastra /Gjirokastër, Argirokaster, Argirokastro/, što znači ‘srebrno utvrđenje’, je jedinstveno živopisan primer turskog trgovačkog grada južne Albanije sa oko 35000 stanovnika, jedan od najlepših gradova Albanije i jedan od retkih preostalih mesta takvog tipa na Balkanu. Smeštena u južnoj Albaniji, 78 km od Valone, 56 km od Sarande – morske luke koja povezuje Albaniju i Krf, 93 km od Berata i 31 km od graničnog prelaza Kakavia prema Grčkoj, Đirokastra svojim istorijskim položajem, uokvirena gorostasnim planinama snežnih vrhova Mali i Gjërë /Široke planine/ i rečnom dolinom, gospodari sa visoke strme litice iznad zelene reke Drim. Đirokastra ima izuzetan strateški položaj između Jonskog mora, zaleđa i granice sa Grčkom. Na posebno osetljivom području strateškog i vojnog značaja, u blizini granice sa Grčkom, Đirokastra je bila pozornica mnogih važnih događaja u istoriji Albanije. Kameno utvrđenje u Đirokastri koje danas vidimo iznad grada je rezultat dugog perioda razvoja i obuhvata mnoštvo svodova, tunela, prolaza i tamnica, kao i moćne grudobrana sa odličnim panoramama.
Đirokastra je „grad sa hiljadu stepenica” koji obuhvata stotine kuća u obliku kula otomanskog stila, jedinstvenih kamenih krovova, drvenih balkona i okrečenih kamenih zidova. Strmih obrisa prostranog zamka, Đjirokastra je magični grad-muzej burne istorije, poznat kao i „Kameni grad”. Tokom 13. veka je grad nosio nazive Argyropoline, Argyrokastron ili Grad Argyro. U 14. veku je grad bio deo Epirskog despotata, a 1417. godine pada pod vlast Otomanskog carstva. Središte istorijskog dela grada potiče iz 17. veka, kada je Đirokastra prerasla u moćan trgovački centar za proizvode lokalnih poljoprivrednika. Stari bazaar Đirokastre /Pazari i Vjeter/ se prostire na četiri glavne kaldrmisane ulice Đirokastre, koje su /bile/ povezane sa ostatkom grada. Područje prodavnica /dućana/ Đirokastre sa kamenim ulazima je poznato kao Qafë /vrat ili prolaz/i tokom letnjih meseci vrvi od gužve jer ga odlikuje ga odličan zanatski centar i očuvani stari zanati – izrada tradicionalnih narodnih nošnji ili drvodeljske radionice u kojima vešti majstori – drvorezbari obrađuju drvo…..
Đirokastra je najpoznatija po svojim utvrđenim kamenim kućama sa kulama koje predstavljaju originalni način razvoja života lokalnog stanovništva, među kojima je Kuća Zekata, jedna od najgrandioznijih zgrada koje su očuvane do danas. Postojeća džamija Đirokastre je sagradena 1754. godine. Grad Đirokastra je poznat po visokim turskim kućama – kulama, koje su karakteristične za Balkan i pripadale su bogatim trgovcima i veleposednicima. Arhitektura kuća Đirokastre odražava burnu istoriju ovog kraja, gde je sigurnost od napada osvajača bila od izuzetne važnosti : konjanici, strani osvajači i krvna osveta su upravljali istorijom ovog regiona.Posetioci su očarani gradskom arhitekturom, oduševljavajućim pejsažom doline Drima i nenadmašnim krečnjačkim liticama planinskih lanaca Bureta i Luncheri. Autentične kuće Đirokastre iz 19. veka pružaju posetiocima jedinstveno i retko iskustvo, sa sivim, kamenih krovovima koji su nekada u ravni sa putem i malenim radnjicama bazaara, kamenog ulaza.
U Đirokastri i okolini ima mnogo zamenitosti i zanimljivosti koje treba upoznati. Od vizantijske uprave Epirskim Despotatom do feudalnog utvrđenja, Otomanskog bisera i italijanske kolonije, grad Đirokasta je poznat po brojnim vladarima i podstakao je pesnike i umetnike na stvaranje umetničkih dela. Posetiocima se toplo preporučuje šetnja nizom kaldrmisanih uzanih ulica Đirokastre, koje izlaze na turski bazar iz 17. veka i svakoga direktno vrati u drevnu prošlost. Područje Đirokastre ima bogatu tradiciju izrade tekstila, narodnih nošnji i raznovrsnog platna i tektila koju uglavnom tradicionalno obavljaju i preduzimaju žene. Nažalost, poslednjih decenija mnoge od ovih tradicionalnih veština postepeno odumiru. Posetite veliku tvrđavu u Đirokastri iz 13. veka u kojoj je bio zatvor, kako biste doživeli uzbudljive priče o srednjovekovnim vladarima i nepoznatim zločinima komunizma. Posetiocima Đirokastre svakako preporučujemo razgledanje tvrđave-citadele Đirokastre iz 11. veka, sa koje se pruža širok veličanstven pogled na okolinu, kao i zanimljiv Etnografski Muzej, u rodnoj kući Envera Hodže, komunističkog diktatora Albanije od 1944. do 1985. godine. Etnografski Muzej Đirokastre se nalazi u kvartu Palorto, što je najbolje očuvani deo grada. Muzejska zgrada je sagrađena 1966. godine, posle požara u kome je originalna zgrada izgorela. Od 1966. do 1991. je ova zgrada korišćena kao Antifašistički Muzej. 1991. godine su eksponati iz prethodnog Etnografskog muzeja Đirokastre preneti u ovaj prostor. Kuća ima četiri sprata koji su svi otvoreni za posete i javnost. Sobe su uređene u stilu koji se zapravo koristio u životu lokalnog stanovništva, sa mnoštvom predmeta za domaćinstvo, tradicionalnim narodnim nošnjama i nalazima kulturnog nasleđa, tipičnim za bogate porodice trgovaca ili turskih zvaničnika koji su ovde živeli do 19. veka. Etnografski Muzej u Đirokastri je otvoren tokom čitave godine, radno vreme od aprila do septembra je od 08:00 do 12:00 časova i od 16:00 do 19:00 časova, a u periodu od oktobra do marta je radno vreme od 08:00 do 16:00 časova, sredom i nedeljom, zatvoren je ponedeljkom i utorkom. Ulaznica je 200 leka.
Drevni grad Antigonea je Arheološki Park i značajno drevno naselje epirskog plemena Haonaca, oko 16 km istočno od Đirokastre, na istočnoj strani doline reke Drim, u blizini sela Saraqinishtë. Nalazište okružuju ostaci impresivnih zidina dužine 4 km, u čijem središtu je ranohrišćanska bazilika sa mozaicima koja potiče iz 6. veka. Pisani izvori ne navode podatke o nastanku naselja Antigonea, ali se najčešće pominje da ga je epirski kralj Pir u 3. veku p.n.e. osnovano i nazvao po svojoj ženi Antigoni, poćerci generala Ptolomeja I. Tokom Trećeg Makedonskog rata su grad Antigonu, tada na strani Rimljana, zauzele jedinice makedonskog vojskovođe Klesa. Nalazi tokom arheoloških istraživanja navode da je grad Antigonea uništen u 2. veku i nikada nije obnovljen.
U Đirokastri se svake četvrte godine održava živopisni Međunarodni festival folklora. Prvi festival je organizovan 1968. godine, od kada je postao simbol narodne kulture Albanije. Međunarodni folklorni festival se održava na otvorenom prostoru u tvrđavi Đirokastre i predstavlja najbolje izvođače narodnog stvaralaštva i tradicije Albanije i Balkana, koji obuhvataju muziku, igre, umetnost i stare zanate, i naravno živopisne narodne nošnje. Smestite se u jednoj od turskih kuća Đirokastre, koje su pretvorene u smeštajne objekte i uz doručak nude prijatan boravak posetiocima, a odlično su mesto odakle treba krenuti u istraživanje prekrasno lepog i zanimljivog regiona južne Albanije. 1961. godine je Đirokastra proglašena „Gradom muzejem”, a od 2005. godine je deo UNESCO svetske kulturne baštine.
