Deva Rumunija
Deva je grad u centralno-zapadnoj Rumuniji sa oko 80.000 stanovnika, u istorijskom području Transilvanije, na desnoj obali reke Mureš, oko 255 km severoistočno od Bukurešta. Grad Deva je dobro povezan sa drugim delovima Rumunije, asfaltnim putem 22 km od skretanja sa autoputa Orastie-Sibiu, odnosno autoputem Orastie Deva. Smeštena u severnom delu grada, tvrđava Deva na uzvišenju je povezana sa vulkanskom aktivnošću iz perioda neogena – pre 10 do 6 miliona godina, nastala na vrhu vulkana planine Poiana Rusca. Geografski sastav planina Poiana Rusca je omogućio iskopavanje i korišćenje ruda još od najranijeg doba – uranijuma, oksida gvožđa i sulfata. U istočnom delu planina Poiana Rusca je otkriveno preko 50 pećina, vrtača i jama.
Tvrđava Deva se pominje u zvaničnim izvorima i dokumentima kao Decidava – Castrum Deva, sagrađena oko 1269. godine na mestu dačkog lokaliteta Decidava. Utvrđenje u Devi je nastalo u svrhu vojne odbrane, a njegov strateški značajan položaj pogodan za nadgledanje doline reke Mureš je omogućavao brz odgovor u slučaju neočekivanog napada. Položajem na nadmorskoj visini od 371 metara, tvrđava Deva dominira okolinom, odvajajući se od područja livadama okružene obale reke Mureš koje je 1988. godine proglašeno rezervatom prirode. Planine Poiana Rusca su deo zapadnog kraka Rumunskih Karpata koji pruža raznovrstan pejsaž oštrih planinskih vrhova, velikih visoravni i širokih vrhova, strmih litica i malih pećina i pećina srednje veličine, ali i prisustvo elementa tradicionalne ruralne kulture i brojna arheološka nalazišta iz Geto-Dačkog i rimskog perioda, 2-3. veka. Poput drugih područja Transilvanije, planine Poiana Rusca su prekrivene voćnjacima i vinogradima, dobro koristeći pogodnu morfološku strukturu, tlo i klimatske uslove. Planine Poiana Rusca su dostupne za manje od 2 sata iz brojnih urbanih centara – Temišvar, Aradac, Alba Iulia i Deva.
Mnoštvo veoma dobro obeleženih planinarskih staza i raskošne šume čine planine Poiana Rusca vrlo zanimljivim posetiocima, posebno biciklistima koji voze cross-country i planinarima.… U planinama Poiana Rusca je prošlih godina uspostavljena populacija divljeg bizona, kome demografski i genetski odgovara uvođenje ukupno oko 100 ovih životinja na području planina Poiana Rusca i Tarcu planina Natura 2000, koje sada slobodno šetaju divljinom Karpata u Rumuniji….
U drevna vremena je naselje Deva bio dačko utvrđenje pod nazivom Decidava. Brojni nalazi iz bronzanog doba potvrđuju da je područje Deve bilo naseljeno već od 450. godine pre nove ere. Danas je grad Deva glavni grad okruga Hunedoara koga odlikuje izvanredno bogata i zanimljiva istorija. Ime Deva se pretpostavlja da potiče od drevne dačke reči “dava” koja znači tvrđava ili citadela. Zahvaljujući svom povoljnom geografskom položaju u odnosu na glavne turističke znamenitosti Rumunije, Deva predstavlja odlično polazno mesto za raznovrsna razgledanja i turističke posete: Deva – dačko nalazište Sarmizegetusa, Rezervat prirode planine Retezat, banje i lečilišta sa lekovitom vodom Geoagiu Vata de Jos, Tebea, manastir Prislop, tvrđava i dvorac Hunjadi, dačka utvrđenja u planina Oraste, Muzej zlata u Bradu, crkva Densus itd…
Tvrđava of Deva (Cetatea Devei). Vreme posete 08:00 – 20:00. Tvrđava Deva je sagrađena sredinom 13. veka na vrhu brda i na mestu dačkog naselja koje se pominje u dokumentu poznatom kao Castrum Deva. Korišćena je kao vojna tvrđava od 1273. do 1687. godine, kada je po drugi put osvajaju austrijske snage. Janoš Hunjadi – Sibinjanin Janko – Iancu of Hunedoara je od 1453. godine promenio namenu utvrđenja u Devi u plemićki dvor koji je od tada bio među najbolje utvrđenim u Transilvaniji. Tvrđava Deva je tokom svoje duge istorije menjala vlasnike – porodica Hunjadi, Franja Gesthy, princ Transilvanije (Gabriel Bethlem, Stefan Bethlem, Gh Rakokzi I, A. Barcsay). Zidine oko tvrđave Deve su česti bile osvajane tokom lokalnih ustanaka seljaka, među kojima je značajan ustanak iz 1784. godine, koje su vodili lokalni ustanici Horia, Closca i Crisan. Krajem 13. veka je tvrđava Deva izgubila svoj strateški značaj i do 1817. godine je bila napuštena, do obnove princa Franje I. Tokom Revolucije 1848. godine su tvrđavu Devu osvojili austrijski vojnici, kada je teško stradala u eksploziji baruta. Tokom godina je tvrđava Deva često bila obnavljana i dogradnjom menjala izgled. Danas celina tvrđave Deve obuhvata centralnu građevinu na vrhu uzvišenja i tri dela sa kapijama i odbrambenim kulama. Zidine tvrđave Deve koje danas vidimo potiču iz perioda od 15. do 17. veka. U podnožju brda na kome je tvrđava Deva se nalaze tri lekovita izvora – sa termalnim vodama temperature 18 C, koje sadrže bikarbonate i hlorosodne komponente i upotrebljavaju se za slane kupke. Do vrha tvrđave Deva se stiže peške za oko 45 minuta, stazom iz parka sa 113 stepenika i dalje stazama koje okružuju utvrđeno uzvišenje. Sa vrha tvrđave Deva posetioci mogu da posmatraju čuveni istorijski rimski “Put soli” koji je bio u upotrebi od početka 100. do 200. godine nove ere i povezivao Rim i Transilvaniju. Do tvrđave Deva se takođe može stići gondolom, koja posetiocima omogućava jednostavniji pristup, cena vožnje je 10 leja.
Muzej Dačke i rimske civilizacije Deva (Muzeul Civilizației Dacice și Romane). Radno vreme 09:00 – 21:00. Ovo je muzej orkuga Hunedoara, u kome se čuvaju reljefi sa nalazišta Ulpia Traiana i Micia, kopije – replike brozanih nalaza, nošnje, alati, vez, keramički nalazi, ikone na staklu. Muzej se nalazi u istorijskog zgradi palate pod zaštitom Magna Curia, sagrađenoj u stilu renesanse, koja je bila rezidencija transilvanijskih prinčeva od 16. veka. Od 1621. godine je u vlasništu princa Bethlena, kada su izvršene obnove u baroknom stilu. Palata Bethlen ili “Magna Curia” sa muzejem u Devi je najstarija očuvana građevina Deve. 1582. godine je transilvanijski vlastelin Franja Geszty sagradio kuću u podnožju tvrđave Deve, u kojoj su živeli vladari Sigismund Bathory, Basta, Stefan Bocskay, Gabriel Bathory, a od 1613. do 1621. Gabriel Bethlen, koji je zapravo podigao prekrasnu zgradu Magna Curia, 1621. godine. Neke promene je ova zgrada doživela u prvoj polovini 18. veka, kada je dobila barokni izgled, dodavanjem monumentalnog stepeništa. Na prednjem zidu palate Magna Curia se nalazi solarni sat. Muzej u Devi obuhvata raznovrsne zbirke arheoloških nalaza iz doba praistorije, rimskog, pred-srednjovekovnog istorijskog perioda i doba ranog srednjeg veka, reljefe sa nalazišta Ulpia Traiana, rudarske alate, kovačke alate, medicinske instrumente, bronzane predmete, numizmatske nalaze, istorijske predmete lepe umetnosti i ukrasa, drevno rumunsko i strano oružje. Etnografski deo Muzeja u Devi obuhvata alate za izradu korpi, oruđe, grnčariju Botiza, ikone na staklu, predmete i nalaze prirodnjačkih nauka – botanike, etnomologije – insekata, minerologije, ostatke kičmenjaka, kao i biblioteku sa preko 40.000 knjiga. Muzej u Devi je 1970. i 1981. godine reorganizovan a 1991. godine obnovljen.
Toranj Stare Pravoslavne crkve je istorijski spomenik Deve, jer je toranj jedini sačuvan od stare crkvene celine sagrađene 1640. godine. Pravoslavna crkva u Devi je izgorela u požaru, a toranj je obnovljen 1727. godine. Uz palatu Magna Curia i tvrđavu, ovo je treći spomenik po starini u Devi. Ispred tornja se nalazi ćirilični natpis uklesan u kamenu.
Franjevački samostan u Devi su u 18. veku sagradili bugarski katolički kolonisti koje je doveo general Stajnvil – zapovednik tvrđave u Devi. Franjevački samostan je izgrađen u baroknom stilu, od kamena i cigle, sa unutrašnjim ukrasom u reljefu i statuama koje pripadaju kasnom baroku. Delimično je obnovljen i danas je u ovom rimo-katoličkom manastiru sedište Svetog Franje.
Crkva Svetog Nikole u Devi potiče iz 1861. godine, a sagađena po nalogu transilvanijskog vladike Andreja Saguna. Obnovljena u periodu od 1927-1930 i oslikana u rimsko-vizantijskom stilu. U unutrašnjosti su neke ikone iz 17. veka. Freske u crkvi je oslikao slikar Aleksandar Pop, predstavnik belle-arts Kluž Napoka stila, između 1929-1931. godine. Ikonostas crkve Svetog Nikole u Devi su 1940. godine izrezbarili u hrastovini majstori Tradeš skole iz Deve. Tri zvona su izlivena od materijala osvojenog u ratu, po nalogu porodice dr Petru Groz. Crkvu Svetog Nikole Deva nadvisuje krov sa azbestom i zvonikom, kao i kupola od metalnog pokrivača. Unutrašnjost crkve ukrašavaju ukršteni reljefi. U dvorištu crkve je podignut Spomenik herojima.
Blagoveštenska Crkva u Devi se nalazi na bulevaru Oslobođenja u Devi, sagrađena u periodu od 1936-1938. po projektu arhitektre Neugebauera. Rimokatolička Crkva Svetog Antuna u Devi je sagrađena od 1936-1938. po projektu arhitekte Neugebauera. Reformistička crkva u Devi je sagrađena početkom 20. veka u području naseljenom reformistima, na temeljima crkve iz 14. veka, uništene 1899. godine. Prethodna crkva je pripadala grko-katoličkoj veri, postala je reformistička 1545. godine. Sagrađena je od crvene cigle i ima zvonik. Sinagoga u Devi je sagrađena u 19. veku, po projektu arhitekte Ignjata Malera, verovatno oko 1897. godine, o čemu svedoči natpis na stepenicama. Obnovljena je između 1905-1907. godine, od kada ima današnji izgled. Obnovu sinagoge iz 2003-2004. je finansirao grad Deva. Vedel Shamuel je bio najstariji rabin u Devi. 19393. godine je u Devi živelo oko 900 Jevreja, ali se tokom Drugog svetskog rata većina Jevreja iz radničkih i seoskih područja Rumunije naselila u Devi. 2005. godine je bilo 45 Jevreja u Devi. Sinagoga u Devi je istorijski spomenik.
Statua Decebela u veličini cele figure se nalazi u Gradskom parku, ispred Doma kulture u Devi. Najveće jezero – Oasa zauzima površinu od 136 kubnih litara i prostire se na površini od 454 hektara. Oasa jezero čini delove brane na reci Šebes.
