Centralni Balkan Stara Planina Nacionalni Park
Centralno-Balkanski Nacionalni Park leži u najvišem delu planine Balkan – Stare planina, na području od 72.021 hektara iznad 500 metara visine, u središtu Bugarske. Centralni Balkan Nacionalni Park se proteže dužinom od oko 85 km i širinom od oko 10 km, osom u pravcu istok-zapad, kroz čitavu Bugarsku – od bugarske granice sa Srbijom do obale Crnog mora. Nacionalni Park Centralni Balkan obuhvata područje 5 administrativnih regiona : Lovec, Gabrovo, Stara Zagora, Plovdiv i Sofija. Područje Nacionalnog Parka Centralni Balkana pripada teritoriji 8 opština — Teteven, Trojan, Aprilci, Sevlievo, Pavel Banya, Karlovo, Anton i Pirdop, kao i oblasti 31 naseljenih mesta. Najviši vrh Centralnog Balkana – Stare Planine je planina Botev (2376 metara nadmorske visine). Najzanimljiva turistička područja i centri u i oko Nacionalnog Parka Centralni Balkan su regioni Teteven, Troyan, Apriltsi, Gabrovo, Kazanlak, Pavel Banya, Kalofer, Karlovo, Sopot, Koprivshtitsa, Pirdop. Zapadna granica NP Centralnog Balkana je prevoj Vrška Čuka, dok je na severu prirodna granica dunavska ravnica. Od zapada prema istoku se Stara planina – Centralni Balkan spaja sa dolinom Sofije, Srednom Gorom i Gornjom Tračkom dolinom. Na istoku planina Balkan – Stara Planina završava sa rtom Emina. U okviru ovih svojih granica, Nacionalni Park Centralni Balkan – Stara Planina obuhvata površinu od oko 25000 km2.
Centralni Balkan Nacionalni Park obuhvata retke i ugrožene vrste i zajednice divljih životinja, samoodržive ekosisteme bio diverziteta – biološke raznolikosti, kao i istorijske znamenitosti od globalnog i naučnog značaja. Najširi pojas bukovih šuma u Bugarskoj i jedan od najvećih zaštićenih masiva u Evropi pod bukovim šumama se nalaze u okviru Nacionalnog parka Centralni Balkan. Stoletne šume, skoro vertikalne litice stena, livade, vodopadi i pećine čine prekrasno prirodno nasleđe Nacionalnog parka Centralni Balkan – Stara Planina. U okviru Nacionalnog Park Centralni Balkan postoji 9 prirodnih rezervata: Boatin, Tsarichina, Kozya Stena, Steneto, Severen Dzhendem, Peeshti Skali, Sokolna, Dzhendema i Stara Reka. U njima su prirodna staništa izuzetnih primera ekosistema koji obuhvataju jedinstvene i izvanredne biljne i životinjske vrste, sa 2340 biljaka, 60 vrsta sisara i 123 vrsta ptica koje se gnezde u okviru područja Parka. Svi rezervati pripadaju I kategoriji zaštite, po IUCN klasifikaciji zaštite prirodne sredine. Mrki medved je veoma zavisan od svog staništa, jer zahteva mir šumske divljine. U Bugarskoj u područjima Centralne Stare Planine, Rile, Pirina i Rodopa živi oko 800 medveda, što predstavlja veoma značaju populaciju ove životinjske vrste jugoistočne Evrope.
Nacionalni Park Centralni Balkan Stara Planina je omiljena destinacija za odmor i rekreaciju brojnih posetilaca iz Bugarske i čitavog sveta, koju čini 670 kilometara dobro obeleženih pešačkih i planinarskih staza. Lokalno stanovništvo ovog prekrasnog planinskog područja srednje i zapadne Bugarske razvija i neguje tradicionalni način života i stare zanate, koje sa zadovoljstvom predstavljaju posetiocima. Postoji ogromna odgovornost za očuvanje jedinstvenog prirodnog područja Nacionalnog Parka Centralni Balkan Stara Planina, po principima održivog turizma i planiranom korišćenja prirodnog bogatstva, tokom uživanja u vrhunskim turama kroz magične prirodne predele Bugarske.
Ovde su se u Srednjem veku povukli Aromuni i Vlasi koji su ustali protiv Vizantije i obrazovali Vlaško-bugarsko carstvo. U toku idućih vekova su oni potpuno pobugareni i ostalo je samo nešto malo vlaško-bugarskih tragova u antropološkim tipovima i psihičkim osobinama bugarskog stanovništva ovog područja. Nepristupačniji od drugih delova Balkana, Sredna Gora i Centralni Balkan su gotovo isključivo danas naseljeni Bugarima. Nekoliko varoši i sela ove oblasti su imali neku vrstu autonomije zbog vojnih usluga koje su činili sultanu. Posle turske najezde, ostavljeno sebi, ovo stanovništvo se ponovo vratilo u patrijarhalno stanje i način zivota.
Banje Stare Zagore sa mineralnom vodom su poznate po svojoj lekovitosti koja vekovima izvire iz zemljine utrobe. Mineralna voda Stare Zagore izvire iz dubine od 1600 metara i ima temperaturu od 40°C. Lekovita voda Stare Zagore je pogodna za lečenje brojnih oboljenja – lokomotornih, nervnih, ginekoloških, uroloških, bolesti stomaka, jetre… Lokalizovani u neposrednoj blizini prirodnog fenomena Bogorodičina stapka – Bogorodičino stopalo i najstarijeg rudnika bakra u Evropi, bane Stare Zagore nude opuštanje usredi zivopisnih lepota Trakije.
Arhitektonski i istorijski rezervat Boženci je majušno selo i spomenik arhitekture Bugarskog nacionalnog preporoda, smešteno na severnim padinama centralnog venca planine Balkan, na nadmorskoj visini od 750 metara. Selo Boženci se nalazi 16 km istočno od Gabrova i 40 km od Velikog Trnova. Istorija arhitektonskog i istorijskog rezervata Boženci je stara 600 godina, jer je ovuda prolazio vazan rimski put. Ovde posetioci danas uživaju u miru i tišini prošlog sveta koji gotovo više ne postoji. Po legendi je selo Boženci osnovala Bojana, koja je odbegla u planine sa svojih 9 sinova, kada su Turci 1393. godine osvojili Veliko Trnovo. Visoki kameni zidovi i velike drvene kapije od hrastovine, uzane kaldrmisane ulice, kamene česme i majušne radnjice najbolje oličavaju duh ovog prekrasnog područja Bugarske.
Tryavna je mali, jedinstveno lep istorijski grad na severnim padinama planine Centralni Balkan, na reci Tryavni, u blizini Etnografskog rezervata Gabrovo. Ovaj mali i sasvim originalni gradić još uvek čuva stari bazaar i duh bugarskog preporoda iz 19. veka, kao i svež vazduh. U gradu Tryavni ima oko 140 spomenika kulture i znamenitosti, muzeja, galerija, radionica starih zanata i umetničkih dela, lepih tradicionalnih restorana, kafeterija i poslastičarnica koje očekuju posetioce. To su Muzej duboreza i ikonopisa, Sahat kula, Kameni most, Stara škola, pravoslavna crkva Svetog arhanđela Mihajla, Kuća Daskalovih, Muzej-kuća Angela Kančeva…. Tryavna je odlična destinacija za zanimljivo razgledanje ili romantično putovanje sa mnoštvom mogućnosti za upoznavanje arhitekture i starih kuća Bugarskog preporoda, malenih ulica i prijatnih i gostoprimljivih mesta autentičnog bugarskog duga i nasleđa.
Selo Ciprovci, jedinstvene prirode i drevne istorije je smešteno na Staroj Planini – Balkanu, u severozapadnoj Bugarskoj, oko 30 km od grada Montana i predstavlja idealnu planinarsku pešačku destinaciju brojnih planinara. Kroz Čiprovce protiče reka Ogosta, koja dolazi sa visokih vrhova planine. Naselje Čiprovci je bilo najveći centar zlatarstva na Balkanu u 16. i 17. veku, a u 19. veku se ovde razvila i do danas očuvala najpoznatija proizvodnja ručno tkanih ćilima. Jedinstveni čilimi iz Čiprovaca se rade ručno od čiste vune i veoma su poznati na tržištima u svetu. Istorijski muzej u Ćiprovcima obuhvata brojne eksponate i nalaze bogate istorije i nasleđa sela Ćiprovci, a pažnji posetilaca posebno preporučujemo zbirku ručno tkanih ćilima. Dnevne pešačke i planinarske ture do vodopada Čiprovci, rimskih nalazišta i obližnjih prekrasnih planinskih vrhova omogućavaju izuzetno zadovoljstvo planinarima i ljubiteljima prirode. Ozbiljni planinari koji zahtevaju duga pešačenja i planinarenja, kao i jeep ture imaju na raspolaganju organizovanu pomoć lokalnih planinarskih profesionalnih vodiča. Na Staroj Planini postoji više od 20 pešačkih i planinarskih tura, programa sakupljanja lekovitog bilja i šumskih plodova, kao i ribolov. Avanturistički planinari na Staroj planini sa lakoćom prepoznaju oznake pešačkih ruta do vodopada ili piknik područja Svrači Dol. U blizini su i manastiri Svetog Jovana Rilskog i Lopušanski Manastir Svetog Jovana preteče. Posetioci koji žele da nauče nove veštine i upoznaju veštinu tkanja prekrasnih autentičnih ćilima su dobrodošli u odlično organizovatnim seoskim turističkim kapacitetima u Čiprovcima. Ovde posetioci uživaju u prepoznatljivim motivima ćilima, prirodnim bojama i tradicionalnim tehnikama izrade ćilima na razboju uz pomoć i nadzor veštih lokalnih tkalja umetnica, posle čega sledi uživanje u ekološkoj hrani vrhunskog kvaliteta i ukusa. Zapadno od sela Ciprovci, upečatljiv zeleno-mrki greben Ciprovske planine označava granicu sa Srbijom.
