Bela Crkva Karanska
Svetinja Bela Crkva Karanska je posvećena Blagoveštenju Presvete Bogorodice i potiče iz perioda srednjovekovne vladavine srpskog cara Dušana /1331 -1355/. Bela Crkva Karanska nalazi se u jugozapadnoj Srbiji, na obali plodne doline reke Lužnice u centru selu Karan, po kome je nazvana, 16 km od Užica. “Plodna dolina i brdsko-planinsko zaleđe predstavljaju odličnu kombinaciju životnih pogodnostni u srednjovekovnom vremenu : uslove za zemljoradnju i pašu stada, resurse drveta i kamena za gradnju, gajenje pčela i proizvodnju meda i voska, pogodnost za lov i sakupljanje šumskih plodova”. Živojin Andrejić.
Bela Crkva u Karanu je jednobrodna građevina sa tri traveja i polukružnom apsidom. Crkva je presvedena poluobličastim svodom i nadvišena kupolom kružnog tambura. Bela Crkva Karanska je sagrađena u raškom arhitektonskom stilu, verovatno na mestu nekadašnjeg rimskog naselja. Belu Crkvu je u periodu između 1340 i 1342. godine, u vreme vladavine kralja Dušana podigao i freskama ukrasio župan Petar Brajan sa ženom Strujom, sinom i tri kćeri iz ugledne porodice Rastislalić. Njihovi lepi portreti naslikani su u raskošnoj, pomodnoj i bogatoj odeći na severnoj strani zapadnog dela naosa Bele crkve, dok su njima nasuprot predstavljeni sveti Nemanjići : Simeon Nemanja, Sveti Sava, Kralj Milutin i aktuelni vladar – Kralj Dušan sa sinom Urošem i ženom Jelenom. U Beloj Crkvi u Karanu su portretski prikazani i ostali priložnici zaslužni za podizanje hrama. Upečatljive i dobro očuvane freske naosa Bele Crkve Karanske je izradio nepoznati slikar – po nekim izvorima sveštenik Đorđe Medoš – i one predstavljaju monumentalno slikarstvo severozapadnog dela srpske srdnjovekovne države kralja Dušana. Fresko slikarstvo Bele crkve Karanske obuhvata scene Velikih praznika: Sretenje, Vaskrsenje Lazarevo, Raspeće Hristovo, Vaskrsenje, Silazak Svetog duga na apostole, Uspenje Presvete Bogorodice.
Dobro je sačuvan prvobitni zidani ikonostas oslikan freskama, sa predstavom Presvete Bogorodice Trojeručice, slučajno otkriven tek 1927. godine. Verovatno su se dvojica majstora slikara trudila oko oslikavanja ikonostasa Bele crkve po ugledu na freske Kraljeve crkve u Studenici i crkve Svetog Đorđa u Starom Nagoričinu i dostigla zahteve umetnosti tzv. Renesane Paleologa. U unutrašnjosti Bele Crkve Karanske se nalaze četiri prikaza Presvete Bogorodice. U oltaru Bele crkve Karanske su naslikane predstave Presvete Bogorodice sa anđelima i Poklonjenje arhijereja, dok su u naosu Veliki praznici, scene iz Bogorodičinog života, starozavetne kompozicije, predstave pojedinačnih svetitelja i galerija istorijskih portreta. Na zapadnoj strani hrama Bele crkve Karanske je u 19. veku prizidana jednostavna priprata.
U toku arheoloških istraživanja 1975. godine, otkrivene su grobnice ktitora, što ukazuje na nameru osnivača da im crkva Blagoveštenja bude mauzolej. Starinu kultnog mesta Bele crkve u Karanu potvrđuju i brojni rimski nadgrobni spomenici izuzetne lepote, koji okružuju crkvu, ukrašeni reljefima i natpisima. Konzervatorsko-restauratorski radovi na arhitekturi i živopisu Bele Crkve Karanske završeni su 1980. godine. Virtuelna tura BlagoFund.org
